Nudności i wymioty pojawiają się często u kobiet ciężarnych. Ten objaw spotykamy już od 4 tygodnia ciąży. Zwykle trwają do 14-16 tygodnia i są związane ze zmianami fizjologicznymi i hormonalnymi tego okresu w życiu kobiety. Za ich pojawienie odpowiedzialne jest podwyższone stężenie estrogenu, progesteronu i hormonu specyficznego dla ciąży – gonadotropiny kosmówkowej. Ich nasilenie największe jest zwykle w godzinach porannych, łączy się z nadwrażliwością na zapachy, choć mogą zdarzać się bez przyczyny i o innych porach dnia. Są one zwykle normalnym zjawiskiem w czasie ciąży. Czasem jednak przyjmują formę patologii, mówimy wtedy o jednostce chorobowej zwanej niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych, które mogą znacznie obniżyć komfort życia kobiety i utrudnić jej normalne funkcjonowanie.
Co to są niepowściągliwe wymioty ciężarnych?
Jest to najcięższa postać przedłużających się wymiotów ciężarnych, która może prowadzić do szeregu zaburzeń. Diagnozujemy je gdy dochodzi do utraty masy ciała przez kobietę w ciąży (powyżej 5%) lub obserwujemy odwodnienie (widoczne w badaniach laboratoryjnych, na suchych śluzówkach czy powodujące zmniejszenie ilości wydalanego moczu). Są to nasilone wymioty pojawiające się przed 16 tygodniem ciąży. Zwykle rozpoczynają się one jednak wcześniej, około 9 tygodnia i są oporne na podstawowe leczenie wymiotów w ciąży. Częściej występują w ciążach wielopłodowych np. w przypadku bliźniąt czy w zaśniadzie groniastym (czyli w chorobie w której dochodzi do wadliwego zapłodnienia w wyniku którego nie obserwujemy rozwoju płodu lecz nieprawidłowej tkanki). Największe nasilenie obserwujemy zwykle około 8-12 tygodnia ciąży, a ustępują do 20 tygodnia.
Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – jak często występują?
Nudności i wymioty w ciąży to rzecz powszechna. Nudności zdarzają się u 90%, a wymioty dotyczą od 50 do nawet 70% ciężarnych. Jednak ich patologiczna forma jaką stanowią niepowściągliwe wymioty ciężarnych jest zdecydowanie rzadsza. Zdarza się zwykle u 0,5-2% kobiet w okresie ciąży. Jest najczęstszą przyczyną nasilających się i przedłożonych wymiotów związanych z ciążą, choć zawsze powinny być brane pod uwagę inne przyczyny i choroby mogące wywoływać nudności i prowokować wymioty.
Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – objawy
Kluczowym objawem są intensywne wymioty, które prowadzą do powikłań tj. utrata masy ciała przez matkę nawet ponad 5%, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, kwasicę (czyli zbyt niskie pH krwi). W diagnostyce wykonujemy badanie USG, by wykluczyć wspomniany już zaśniad groniasty i określić ilość płodów. Wykonuje się też badania krwi mające na celu wyeliminowanie innych przyczyn wymiotów oraz sprawdzenie parametrów takich jak poziomy jonów we krwi czy obecność ketonów, które zwykle występują w tej jednostce chorobowej. Wzrasta również poziom mocznika, hematokryt i enzymów wątrobowych oraz ciężar właściwy moczu. Obniżone są stężenia sodu, potasu i chloru. Większość tych zmian wynika z odwodnienia pacjentki.
Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – przyczyny
Przyczyny niepowściągliwych wymiotów ciężarnych nie są do końca poznane, jednak wiąże się je z nasiloną reakcją na zmiany hormonalne. Poziom hormonów wzrasta bardziej w ciąży wielopłodowej dlatego też w nich obserwujemy częściej tę jednostkę chorobową.
Zapamiętaj: Niepowściągliwe wymioty ciężarnych to najcięższa postać przedłużających się wymiotów ciężarnych, która może prowadzić do szeregu zaburzeń.
Istnieją także teorie wiążące serotoninę i zakażenie Helicobacter pylori z tą dolegliwością, jednak nie są to do końca potwierdzone tezy. Istnieje również teoria psychosomatyczna – wymioty są częściej obserwowane u kobiet z wyższym poziomem lęku i podatnymi na sugestie, zwłaszcza u kobiet młodych i skłonnych do depresji. Inne przyczyny, które mogą być odpowiedzialne za niepowściągliwe wymioty ciężarnych to zmiany motoryki przewodu pokarmowego, zmiany związane z hormonami tarczycy, przysadki mózgowej czy nadnerczy. Wystąpieniu tego typu schorzenia sprzyja otyłość, pojawienie się niepowściągliwych wymiotów w poprzedniej ciąży, pierwsza ciąża, nadczynność tarczycy, przytarczyc, zaburzenia wątroby, lipidowe, płeć żeńska płodu, współistniejąca cukrzyca czy np. bulimia. Szansę na wystąpienie zmniejsza starszy wiek matki, a także palenie papierosów (które oczywiście jest zabronione w ciąży!).
Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – leczenie
Pierwszym krokiem jest zmiana diety i trybu życia. Kobieta powinna unikać drażniących zapachów, stosować lekką dietę węglowodanową, a posiłki spożywać często jednak o małej objętości. Należy rozdzielić posiłki stałe od płynnych co najmniej o 2 godziny. Zaleca się również suplementację witaminą B6.
Czy wiesz że: nie stwierdzono negatywnego wpływu niepowściągliwych wymiotów w ciąży na płód? Stwierdzono wręcz rzadsze występowanie powikłań typu poronienia, poród przedwczesny czy obumarcie ciąży, a także ograniczenie wzrastania płodu. W rzadkich, powikłanych i nieleczonych przypadkach jedynie nie wyrównanie zaburzeń elektrolitowych może prowadzić do małej masy urodzeniowej, krwotoku podczas ciąży czy anomalii u dziecka.
Jeśli przebieg choroby powikłany jest odwodnieniem czy innymi zaburzeniami należy dążyć do ich wyrównania. Do tego momentu chora nie powinna jeść. Podaje się dożylnie roztwór chlorku sodu czasem z dodatkiem potasu pod kontrolą badań krwi. Po wyrównaniu włącza się normalne żywienie i objawy powinny ulegać zmniejszeniu. Czasem w cięższych przypadkach konieczne może być żywienie po przez sondę lub pozajelitowe, które jednak obarczone jest większym ryzykiem. Farmakologicznie możemy wspomagać ciężarną lekami takimi jak metoklopramid, doksylamina, prometazyna, difenhydramina czy ondansetron. Mimo, iż są to leki wybierane w skrajnych przypadkach, nie są zalecane zwłaszcza w I trymestrze ze względu na możliwe działanie niepożądane na płód. Czasem zamiast nich wybiera się krótkie leczenie doustnymi glikokortykosteroidami, a metodą naturalną jest ekstrakt z imbiru. Ze względu na powiązanie występowania wymiotów ze skłonnościami psychicznymi do lęku i napięcia można również wspomagać pacjentkę psychoterapią i technikami relaksacyjnymi. Skuteczne w profilaktyce są natomiast suplementy witaminowe w okresie około ciążowym i w ciąży. Wyrównane poziomy wszystkich witamin i minerałów (zwłaszcza witamin z grupy B: tiaminy, czyli witaminy B1 i pirydoksyny, czyli witaminy B6) zmniejszają szansę na wystąpienie tej choroby.
Mimo, że wymioty są bardzo często kojarzone z ciążą wiele kobiet obawia się ich i stanowią one poważny problem zaburzający ich plan dnia i negatywnie wpływający na samopoczucie. Zazwyczaj nie są one bardzo dokuczliwe i mijają dość szybko, jednak choroba jaką są niepowściągliwe wymioty ciężarnych zdecydowanie pogarsza jakość życia ciężarnej. W przypadku ich wystąpienia należy zgłosić się do swojego lekarza położnika, gdyż nieleczone zaburzenia elektrolitowe i kwasowo-zasadowe mogą nieść ze sobą negatywne skutki dla matki. Jednak ich wyrównanie zwykle jest wystarczającą metodą leczenia i nie wiąże się z negatywnymi skutkami u dziecka.