Podczas ciąży może dochodzić do rozmaitych powikłań zarówno dotyczących matki, jak i płodu. Wynikają one z różnych przyczyn – od problemów genetycznych, przez hormonalne, związane z nieprawidłowościami w zapłodnieniu, wadami macicy czy też tzw. przyczyny idiopatyczne, czyli o niewyjaśnionym źródle. Jednym z nietypowych powikłań po zapłodnieniu jest powstanie zaśniadu groniastego. Jest to forma rozrostu komórek trofoblastu, czyli jednej z warstw kosmówki (błony płodowej), biorącej udział w tworzeniu się łożyska.
Co to jest zaśniad groniasty?
Zaśniad to rozrost komórek trofoblastu. Mogą mu towarzyszyć również przemiany złośliwe – rak kosmówki, rak miejsca łożyskowego czy zaśniad inwazyjny. Wszystkie te wymienione choroby należą do szerszej grupy ciążowej choroby trofoblastycznej. W zaśniadzie wyróżnia się jego dwa rodzaje – zaśniad całkowity i niecałkowity, zwany inaczej częściowym. Dotyczy zwykle ok. 0,1% ciąż.
Objawy zaśniadu groniastego
Pierwszym i najczęstszym objawem jest krwawienie z dróg rodnych. Wynik testu ciążowego jest dodatni, dochodzi do zatrzymania miesiączki, ale po czasie następuje krwawienie i wtedy zwykle stawiana jest diagnoza. Często pojawiają się silne, nadmierne wymioty i nudności. Dodatkowo zaśniadowi towarzyszą objawy nadczynności tarczycy – przyspieszony puls, uczucie gorąca, chudnięcie, biegunki, pocenie się, drżenia mięśni czy chwiejność emocjonalna. Może także rozwinąć się stan przedrzucawkowy, czyli wzrost ciśnienia tętniczego krwi z towarzyszącym nieprawidłowym występowaniem białka w moczu i rozwijającymi się uszkodzeniami narządów. Najczęściej w przypadku zaśniadu częściowego dochodzi do samoistnego poronienia.
Przyczyny zaśniadu groniastego
Przyczyną powstania zaśniadu groniastego jest nieprawidłowy przebieg zapłodnienia, w wyniku którego dochodzi do nadmiernego i nieprawidłowego rozrostu trofoblastu. Prawidłowo materiał genetyczny płodu jest diploidalny, czyli podwójny – jedna część pochodzi od matki, druga od ojca. W przypadku zaśniadu może wystąpić materiał genetyczny diploidalny jednak pochodzący w całości od ojca lub triploidalny, czyli potrójny. W obu przypadkach dochodzi do nieprawidłowego rozwoju i powstania zaśniadu groniastego. Czynnikami ryzyka wystąpienia tej choroby jest bardzo młody lub wręcz przeciwnie – zaawansowany wiek matki i niedobory betakarotenu. Jeśli zaśniad wystąpi po raz pierwszy, zwiększa to szansę na kolejne jego powstanie w kolejnej ciąży.
Zaśniad groniasty częściowy
W zaśniadzie groniastym częściowym materiał genetyczny jest triploidalny, pochodzący zarówno od ojca, jak i matki. Jest to 69 chromosomów z różną kombinacją chromosomów płciowych. Występują komórki o łagodnym stopniu atypowości. Powstaje on gdy dwa plemniki zapładniają jedną, prawidłową komórkę jajową. Czasem w obrębie zaśniadu częściowego widoczne są tkanki płodu i fragmenty łożyska prawidłowego. Kosmki łożyskowe są obrzęknięte i zawierają one naczynia, co może być uwidocznione w badaniu USG. Zaśniad ten najczęściej ulega samoistnemu poronieniu i jest stwierdzany po zbadaniu tkanek pobranych po poronieniu.
Całkowity zaśniad groniasty
Zaśniad groniasty całkowity powstaje wyniku zapłodnienia pustej komórki jajowej. Materiał genetyczny pochodzi całkowicie od ojca. W zapłodnieniu uczestniczy najczęściej jeden plemnik, którego materiał genetyczny ulega podwojeniu. Rzadko pusta komórka zapładniana jest przez dwa, różne plemniki. Atypia komórek występujących w tym zaśniadzie bywa różna. W badaniu USG brak jest jakichkolwiek tkanek, a charakterystyczny jest widok tzw. burzy śnieżnej. Kosmki łożyska są obrzęknięte, lecz brak w nich naczyń. W jajnikach natomiast tworzą się torbiele, które również są rozpoznawane w badaniu ultrasonograficznym.
Jak zdiagnozować zaśniad groniasty?
Charakterystyczne dla zaśniadu jest nadmierne wzrastanie gonadotropiny kosmówkowej, czyli HCG. Hormon ten jest wytwarzany w prawidłowej ciąży, jednak zwykle jego poziom jest niższy niż w zaśniadzie. Jego stężenie często w przypadku zaśniadu przekracza 100 000 mIU/ml. Dodatkowo w badaniu USG obserwujemy charakterystyczne zmiany odpowiednie dla rodzaju zaśniadu. Macica i jajniki w badaniu ginekologicznym są powiększone. Na podstawie poziomu HCG i obrazu w USG możemy rozpoznać zaśniad. W przypadku jego odmiany częściowej jego rozpoznanie bywa dopiero potwierdzane po poronieniu tkanek i badaniu pobranych z jamy macicy.
Czy wiesz że: kobiety z grupą krwi ARh- nawet po wystąpieniu zaśniadu, gdy nie rodzi się dziecko, muszą otrzymać profilaktycznie immunoglobulinę, która zapobiega rozwojowi konfliktu serologicznemu?
Leczenie zaśniadu groniastego
W pierwszej kolejności przeprowadzana jest diagnostyka i rozpoznanie zaśniadu, a następnie należy opróżnić jamę macicy. Jeśli nie rozpoczęło się samoistne poronienie, najpierw rozszerza się szyjkę macicy zwykle z użyciem rozszerzadeł, które mechanicznie ją rozwierają. Następnie odsysa się treść pozostałą w macicy i podaje się leki – oksytocynę, ewentualnie prostglandyny. Wspomaga to wydalenie elementów zaśniadu i obkurczenie macicy. Jeśli kobieta jest w dojrzałym wieku i nie planuje już dzieci, można usunąć macicę operacyjnie.
Zapamiętaj: Zaśniad groniasty całkowity powstaje wyniku zapłodnienia pustej komórki jajowej. Materiał genetyczny pochodzi całkowicie od ojca.
Zaśniad groniasty to sporadycznie występująca nieprawidłowość zapłodnienia. Rzadko w przypadku zaśniadu dochodzi do ciężkich powikłań, a wyleczalność to w zasadzie 100%. Natomiast po jego usunięciu ważne, by kobieta regularnie badała się ginekologicznie oraz kontrolowała poziom HCG. Pozwala to na kontrolę leczenia oraz wykrycie ewentualnych zmian nowotworowych, do których może dojść po wystąpieniu zaśniadu (np. rak kosmówki).