Czy kwas foliowy jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu? W jaki sposób należy go dostarczać do organizmu? Jakie są przyczyny niedoboru kwasu foliowego w organizmie.
Kwas foliowy
Kwas foliowy, inaczej witamina B9 pełni znaczącą rolę w wielu przemianach metabolicznych zachodzących w organizmie. W wyniku redukcji kwasu foliowego powstaje tetrahydrofolian, który stanowi najbardziej aktywną biologicznie formę kwasu foliowego – dostarcza składniki niezbędne do wytwarzania kwasu nukleinowego, przez co uczestniczy w procesie rozwoju oraz w dalszym funkcjonowaniu komórek układu krwiotwórczego, nerwowego czy niektórych tkanek. Istotną rolę odgrywa on przed i w czasie ciąży, gdyż zapobiega powstawaniu wad cewy nerwowej u rozwijającego się płodu.
Ludzki organizm w śladowych ilościach wytwarza kwas foliowy przy udziale mikroflory jelitowej, zatem głównym jego źródłem jest dostarczany w codziennej diecie pokarm.
Ilość oraz szybkość z jaką będzie wchłaniany dostarczany do organizmu kwas foliowy, zależy od postaci w jakiej jest on spożywany, rodzaju oraz sposobu przygotowania produktów zawierających witaminę B9, a także od prowadzonego stylu życia (istotne znaczenie ma spożywanie alkoholu) czy zażywanych leków.
Niski poziom folianów w organizmie może przyczynić się do rozwoju wielu schorzeń.
Istotne znaczenie dla prawidłowego wykorzystania kwasu foliowego przez organizm ma odpowiednie zaopatrzenie w inne niezbędne składniki odżywcze, m.in.: witaminę B12, witaminę C, żelazo czy cynk.
Kwas foliowy – badanie
Wskazaniem do oznaczenia poziomu kwasu foliowego organizmie może być:
- podejrzenie anemii megaloblastycznej,
- niedobory kwasu foliowego w ciąży, u alkoholików, u pacjentów dializowanych,
- leczenie lekami będącymi antagonistami kwasu foliowego.
Tylko 5 % całkowitej ilości kwasu foliowego znajduję się w surowicy krwi. Reszta zawarta jest w czerwonych krwinkach – erytrocytach. Metody diagnostyczne pozwalają na oznaczenie poziomu kwasu foliowego zarówno w surowicy krwi jak i w erytrocytach.
Stężenie kwasu foliowego w surowicy/osoczu krwi:
- < 2 ug/l – niedobór
- 2 – 4 ug/l – wartości graniczne
- > 4 ug/l – poziom wystarczający
Niedobór kwasu foliowego
Przyczyn niedoboru kwasu foliowego w organizmie może być wiele. Do najpowszechniejszych należy zbyt niska podaż kwasu foliowego w skutek nieprawidłowego odżywiania (co ma często miejsce u zaawansowanych alkoholików, narkomanów) lub zaburzenia jego syntezy (u pacjentów leczonych antagonistami kwasu foliowego). Problemem może być również zaburzone wchłanianie w przebiegu celiakii czy chorób zapalnych jelit.
Szczególną uwagą na zawartość kwasu foliowego oraz jego suplementację powinny zwrócić osoby będących w stanie, w którym wzrasta jego zapotrzebowanie:
- ciąża,
- niedokrwistość,
- choroby nowotworowe.
Znany jest wszechobecnie pogląd, że niedobór kwasu foliowego w organizmie kobiety ciężarnej może skutkować powstawaniem wad cewy nerwowej u rozwijającego się płodu.
Z racji udziału kwasu foliowego w produkcji ważnych neuroprzekaźników (np. adrenalina) sugeruje się możliwy wpływ niedoboru tego związku na powstawanie zmian w układzie nerwowym (np. depresja czy demencja).
Kwas foliowy uczestniczy w przemianach m.in. homocysteiny, która stanowi istotny czynnik rozwoju zmian miażdżycowych. Zatem niski poziom kwasu foliowego powoduje spowolnienie metabolizmu homocysteiny (zburzony proces jej rozkład), co w konsekwencji zwiększa ryzyko pojawienia się chorób sercowo-naczyniowych.
Niski poziom kwasu foliowego najczęściej skutkuje zaburzeniem syntezy komórek układu krwiotwórczego, co prowadzi do powstawania niedokrwistości megaloblastycznej.
Wiele badań naukowych potwierdza zależność miedzy niedoborem kwasu foliowego w organizmie, a zwiększonym ryzykiem rozwoju procesów nowotworowych.
Źródła kwasu foliowego
Jak wcześniej wspomniano, głównym źródłem kwasu foliowego dla organizmu jest pokarm. Wśród produktów cechujących się wysoką zawartością tego składnika należy wymienić:
- Surowe i mrożone warzywa liściaste (głównie sałata, szpinak, kapusta, brokuły, szparagi, kalafiory, brukselka).
- Bób, zielony groszek, pomidory, buraki, orzechy, słonecznik, pełne ziarna zbóż, owoce cytrusowe.
- Niewielką zawartość kwasu foliowego i jego pochodnych mają mięso, mleko i produkty mleczne
Jednakże witamina B9 wykazuję niezwykłą wrażliwość na promieniowanie słoneczne oraz wysoką temperaturę, stąd sposób przygotowania tych produktów może znacznie wpłynąć na ostateczną zawartość kwasu foliowego w produktach.
Niestety w większości przypadków codzienna dieta nie dostarcza odpowiedniej ilości kwasu foliowego do naszego organizmu, stąd szczególnie w stanach zwiększonego zapotrzebowania organizmu na ten składnik (np. ciąża), konieczna jest suplementacja w postaci syntetycznej lub spożywanie produktów wzbogaconych w kwas foliowy.