Ciąża może wiązać się z różnymi odchyleniami. Jednym z zaburzeń mogących wikłać nawet 1 na 200 ciąż jest wielowodzie – czyli nieprawidłowa, nadmierna ilość płynu owodniowego. Jak objawia się wielowodzie i jakie są jego przyczyny?
Co to jest wielowodzie?
Wielowodzie (polihydramnion) to zaburzenie dotyczące ilości płynu owodniowego. W przypadku wielowodzia mamy do czynienia z jego nadmierną ilością. Płyn owodniowy (nazywany inaczej wodami płodowymi) to żółtawy płyn wypełniający worek owodniowy, w którym zanurzony jest płód.
Płyn owodniowy pełni następujące funkcje:
- chroni płód – np. przed urazami mechanicznymi;
- ma właściwości antybakteryjne;
- zabezpiecza sznur pępowinowy przed uciskiem;
- umożliwia ruchy płodu;
- zapobiega obkurczaniu macicy na płodzie, dzięki czemu chroni przed deformacjami płodu;
- uczestniczy w prawidłowym rozwoju płuc płodu;
- zapewnia stałość temperatury.
Obecnie podstawą oceny ilości płynu owodniowego jest badanie ultrasonograficzne. Mierzy się tak zwany indeks płynu owodniowego (AFI), którego norma wynosi od 5 do 25 cm. AFI powyżej 25 cm świadczy o wielowodziu. Innym sposobem pomiaru jest zmierzenie maksymalnej kieszeni płynowej (MVP) – jej wartość powyżej 8 cm pozwala na rozpoznanie wielowodzia.
Objawy wielowodzia
Klinicznie w przebiegu wielowodzia możemy obserwować powiększony obwód brzucha ciężarnej w odniesieniu do wieku ciążowego. Skóra na brzuchu kobiety jest napięta i błyszcząca, mogą się także pojawić rozstępy, a nawet wylewy krwawe. Co więcej wielowodziu mogą towarzyszyć obrzęki kończyn dolnych ciężarnej. Ciężarna może odczuwać także duszność, bóle brzucha oraz pleców.
Przyczyny wielowodzia
Przyczyny wielowodzia można podzielić na matczyne oraz płodowe, jednak w niektórych przypadkach nie znajduje się odpowiedzi na pytanie o przyczynę wystąpienia wielowodzia. Takie wielowodzie nazywane jest wielowodziem idiopatycznym.
Do przyczyn płodowych należą przede wszystkim:
- wady dysraficzne (układu nerwowego), takie jak przepuklina oponowo-rdzeniowa;
- wady przewodu pokarmowego, takie jak niedrożność przełyku, niedrożność dwunastnicy – w tym przypadku płód ma problem z połykaniem
- płynu owodniowego, co prowadzi do jego nadmiernej ilości;
- infekcje płodu z towarzyszącą niedokrwistością;
- niewydolność układu krążenia płodu;
- w przypadku ciąży wielopłodowej: zespół przetoczenia między płodami – jest to zespół tak zwanego “podkradania” krwi przez jedno z bliźniąt, w tym przypadku po stronie płodu będącego biorcą możemy mieć do czynienia z wielowodziem, zaś w worku owodniowym dawcy – z małowodziem.
Przyczyny matczyne wielowodzia, to przede wszystkim:
- cukrzyca;
- niedoczynność tarczycy;
- konflikt serologiczny – czyli sytuacja, gdy kobieta o grupie krwi z czynnikiem Rh- zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko krwinkom czerwonym płodu posiadającego czynnik Rh+. Może to prowadzić do rozpadu krwinek czerwonych płodu i rozwoju niedokrwistości, wtedy mamy do czynienia z chorobą hemolityczną – jednak nie zawsze dochodzi do jej wystąpienia.
Jak leczyć wielowodzie?
Jedną z możliwości leczenia wielowodzia jest redukcja ilości płynu owodniowego na drodze amniopunkcji. Amniopunkcja polega na nakłuciu jamy owodni za pomocą cienkiej igły (odbywa się to pod kontrolą USG), co umożliwia odprowadzenia nadmiernej ilości płynu owodniowego i zmniejszenie jego ilości w worku owodniowym. Wielowodzie można także leczyć farmakologicznie za pomocą indometacyny – jest to lek z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, który zmniejsza produkcję moczu przez płód, co prowadzi do ograniczenia produkcji płynu owodniowego. Opisane powyżej sposoby leczenia są wyłącznie leczeniem objawowym. W niektórych przypadkach możliwe jest leczenie przyczynowe polegające na:
- terapii farmakologicznej niewydolności krążenia płodu;
- wewnątrzmacicznej korekcji wad prowadzących do wielowodzia;
- wyrównaniu i kontrolowaniu cukrzycy matczynej;
- wyrównaniu gospodarki hormonalnej i leczeniu niedoczynności tarczycy matki.
Czy wielowodzie jest groźne?
Wielowodzie może być groźnym odchyleniem, ponieważ zwiększa ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego oraz przedwczesnego pęknięcia błon płodowych i odpłynięcia płynu owodniowego. Poród przedwczesny to poród przed 37 tygodniem ciąży. Poród ten wiąże się przede wszystkim z problemem wcześniactwa.
Czy wiesz że: w literaturze opisywano przypadki nagromadzenia w worku owodniowym nawet 30 litrów płynu owodniowego?
Noworodki urodzone przedwcześnie znacznie częściej borykają się z problemami zaburzeń oddychania, zwiększoną podatnością na zakażenia, zaburzeniami metabolizmu oraz ogólnym, gorszym przystosowaniem do funkcjonowania poza środowiskiem wewnątrzmacicznym. Natomiast przedwczesne odpłynięcie wód płodowych, czyli odpłynięcie przed rozpoczęciem czynności skurczowej macicy wiąże się z ryzykiem infekcji wewnątrzmacicznej, niedotlenienia płodu oraz ryzykiem jego deformacji. Co więcej, nadmierna ilość płynu w worku owodniowym może prowadzić do ograniczenia krążenia krwi w łożysku, co skutkuje gorszym zaopatrzeniem płodu w tlen i substancje odżywcze.
Wielowodzie a poród
Warto mieć świadomość, że wielowodzie może utrudniać przebieg porodu, ponieważ rozciągnięta przez nadmierną ilość płynu owodniowego macica wykazuje osłabioną czynność skurczową. Wielowodzie samo w sobie nie jest wskazaniem do cięcia cesarskiego. Jednak każda sytuacja jest indywidualna i zależna od wielu czynników towarzyszących, w tym od wystąpienia powikłań wielowodzia, dlatego decyzję o sposobie zakończenia ciąży podejmuje lekarz położnik.
Zapamiętaj: Przyczyny wielowodzia można podzielić na matczyne oraz płodowe, jednak w niektórych przypadkach nie znajduje się odpowiedzi na pytanie o przyczynę wystąpienia wielowodzia.
Kontrolne badania ultrasonograficzne pozwalają na wychwycenie odchyleń takich, jak wielowodzie. Dlatego właśnie warto pamiętać o wizytach u ginekologa oraz odpowiednio kontrolować choroby przewlekłe takie, jak cukrzyca, czy schorzenia tarczycy, ponieważ pozwoli to zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielowodzia. Nadmierna ilość płynu owodniowego wiąże się z możliwością wystąpienia groźnych powikłań, dlatego ważna jest regularna kontrola ilości płynu i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.