Połóg to czas po porodzie, kiedy organizm kobiety próbuje wrócić do funkcjonowania sprzed ciąży. Zwykle trwa około 6. tygodni, a ciało kobiety przechodzi dynamiczne zmiany. Czym różni się połóg po porodzie i cięciu cesarskim?
Ile trwa połóg?
Połóg rozpoczyna się z chwilą urodzenia kompletnego łożyska. Zarówno po porodzie drogami natury, jak i po cięciu cesarskim trwa ok. 6 tygodni. W tym czasie następuje stabilizacja ustroju. Charakterystyczne dla tego okresu jest cofanie się zmian ciążowych i poporodowych, gojenie ran poporodowych, rozpoczęcie i utrzymanie laktacji, a także ponowne podjęcie pracy przez jajniki. Połóg można podzielić na:
- bezpośredni – obejmuje pierwsze 24h po porodzie,
- wczesny – obejmuje pierwszy tydzień po porodzie,
- późny – okres do 6 tygodni po porodzie.
Zmiany, które zachodzą dotyczą prawie każdego z układów, ale te najbardziej zauważalne dotyczą szczególnie układu krążenia oraz układu dokrewnego. Tętno wraca do wartości sprzed ciąży, zmniejsza się objętość krwi krążącej (z ok. 5–6 l do 4 l) na skutek wydalania płynów tkankowych, wzmożonej diurezy, z powodu utraty krwi podczas porodu i wraz z odchodami połogowymi. Wzrasta frakcja wyrzutowa serca, obniża się poziom erytrocytów oraz płytek krwi, zaś leukocytów wzrasta. Obniża się również poziom żelaza – wraca do normy po około dwóch tygodniach. Stopniowo obniża się też poziom gonadotropiny kosmówkowej (beta-HCG), estrogenów i progesteronu we krwi. Należy pamiętać, że owulacja może wystąpić nawet po 3 tygodniach od porodu!
Temperatura ciała w połogu może wynosić od 36,5 do 37 stopni. Każdy wzrost temperatury powyżej 38 stopni, z wyjątkiem pierwszej doby po porodzie, należy uznać za nieprawidłowy i wymaga konsultacji lekarskiej. Bezpośrednio po porodzie macica waży ok. 1 kg. Po zakończeniu połogu wraca do swojej wagi ok. 50–70 g. Bardzo ważne jest obserwowanie odchodów popołogowych, gdyż od tego zależy proces gojenia miejsca łożyskowego i endometrium. Odchody połogowe bowiem mają odczyn zasadowy, co niestety sprzyja wszelkim infekcjom. Dlatego też należy szczególnie dbać o higienę krocza (częste podmywanie np. szarym mydłem, wietrzenie) i częstą zmianę wkładek (najlepsze są duże, przewiewne podpaski bez kleju).
Odchody połogowe
Odchody połogowe zmieniają się wraz z czasem trwania połogu i tak możemy wyróżnić:
- krwiste (lochia rubra) – w pierwszych dniach połogu,
- brunatne (lochia fusca) – pod koniec pierwszego tygodnia połogu,
- brudnożółte (lochia flava) – pod koniec drugiego tygodnia połogu,
- szaro-białe (lochia alba) – pod koniec trzeciego tygodnia aż do zakończenia połogu.
Wszelkie niepokojące objawy jak: przedłużające się odchody krwiste, cuchnący zapach, skrzepy, ropiejąca rana krocza lub po cięciu cesarskim należy natychmiast skonsultować z lekarzem! Należy zwrócić uwagę także na kolor powłok skórnych oraz obrzęki (fizjologicznie mogą utrzymywać się nawet do 2–3 tygodni po porodzie).
Gwałtowny spadek hormonów: estrogenów i progesteronu może negatywnie wpływać na regulację nastroju. W związku z tym mogą wystąpić różne okołoporodowe zaburzenia psychiczne, takie jak:
- Baby blues – dotyka 50–80% kobiet, nasilenie objawów przypada na 5–7 dzień po porodzie, po dwóch tygodniach samoistnie znika;
- Complicated blues – jeśli objawy utrzymują się do 4–5 tygodnia po porodzie;
- depresja poporodowa – pojawia się 4–6 tygodni po porodzie, a objawy mogą utrzymywać się nawet do roku;
- psychoza połogowa – objawy narastają gwałtownie w pierwszych dniach po porodzie całkowicie uniemożliwiając normalne funkcjonowanie kobiety oraz opiekę nad dzieckiem.
Laktacyjny brak miesiączki (LAM)
To stan fizjologicznej niepłodności powodowany neurohormonalnym zablokowaniem funkcji jajników. Obejmuje pierwsze 6. miesięcy życia dziecka bez prowadzenia jakichkolwiek obserwacji. Warunki LAM:
- dziecko <6 miesięcy,
- dziecko jest wyłącznie lub niemal wyłącznie karmione piersią,
- po 56 dniach po porodzie matka nie ma miesiączki.
Aby wzmocnić efekt powinno się:
- efektywnie karmić minimum 6 razy na dobę,
- unikać dopajania i dokarmiania,
- unikać długich przerw między karmieniami (nie powinny przekraczać 4h w dzień i 6h w nocy),
- łączny czas karmienia w ciągu doby powinien wynosić min. 100 minut.
Połóg po porodzie a cięciu cesarskim
Połóg po cięciu cesarskim nieco różni się od połogu po porodzie drogami natury. Pojawia się ból w okolicy rany pooperacyjnej, który może ograniczać sprawność fizyczną. Jeśli do cięcia cesarskiego zastosowano znieczulenie zewnątrzoponowe mogą wystąpić silne bóle głowy, ból pleców, drętwienie i mrowienie nóg. Po znieczuleniu ogólnym mogą doskwierać nudności i wymioty, ból gardła czy głowy. Kobiety po „cesarce” często mają problem z wypróżnieniem. Spowodowane jest to głównie zwolnieniem perystaltyki jelit oraz dietą po operacji. Odradza się długie, gorące kąpiele ze względu na możliwość zaburzenia obkurczania macicy i moczenie rany. To samo dotyczy rany krocza po ewentualnym nacięciu podczas porodu. Zaleca się noszenie przewiewnej siateczkowej bielizny kończącej się pod lub nad raną, a w później bawełnianej, by rana mogła „oddychać”.
Dieta w połogu
Bardzo ważna jest suplementacja witamin i soli mineralnych (można kontynuować zażywanie preparatów w trakcie ciąży). Z racji tego, iż nie ma diety matki karmiącej i teoretycznie można jeść wszystko, należy pamiętać, że zdrowe odżywianie wg. piramidy zdrowego żywienia to podstawa zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia. Dla kobiety karmiącej zwiększa się również zapotrzebowanie kaloryczne do 2600–2800 kcal/dobę. Ze względu na problemy z wypróżnianiem i zaparcia warto wzbogacić swoją dietę o produkty zawierające dużą ilość błonnika.
Połóg przynosi ogromne zmiany w ciele kobiety. To czas ekspresowej regeneracji i powrotu do stanu sprzed ciąży. Ważne by w tym czasie szczególnie o siebie dbać, dużo wypoczywać, a obowiązki domowe przekazać innym domownikom. To czas na wcielenie się w nową rolę oraz poznanie swojego maleństwa. Wszelkie nieprawidłowości należy konsultować z lekarzem lub położną środowiskową, a w przypadku problemów z samopoczuciem lub laktacją poprosić o pomoc specjalistów.