Współczesna neonatologia wskazuje na coraz większą liczbę urodzeń dzieci z dużą masą urodzeniową. To konsekwencja wielu czynników zarówno modyfikowalnych, jak i niezależnych od kobiety ciężarnej. Makrosomia inaczej zwana hipertrofią wewnątrzmaciczną staje się dość powszechnym problemem.
Makrosomia płodu – przyczyny
Makrosomia płodu określana jest jako masa ciała przekraczająca 4000 g lub 4500 g niezależnie od czasu trwania ciąży. Jednak nie określono masy ciała, która uznawana jest już za makrosomię, co stwarza problemy w tworzeniu statystyk i charakterystyki skali problemu. Niezwykle ważne są czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia makrosomii płodu. Są one głównie związane ze stanem zdrowotnym kobiety w okresie ciąży, jak i w okresie planowania jej. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne za podstawowy czynnik ryzyka makrosomii płodu uważa otyłość kobiety wynikająca zarówno z nieprawidłowych nawyków żywieniowych oraz z współistniejących zespołów endokrynologicznych m.in. zespół policystycznych jajników, zespół Cushinga. Ponadto do czynników ryzyka równie ważnych zalicza się:
- cukrzycę ciążowa, jak i cukrzycę, z którą kobieta zmagała się przed ciążą oraz nadciśnienie tętnicze – są to następstwa otyłości bądź nadmiernego przybierania na masie podczas ciąży;
- kilka porodów za sobą, a także wcześniejsze porody dziecka z makrosomią;
- wiek matki – wiek powyżej 35. roku życia uważa się za wiek zaostrzonego ryzyka;
- wzrost i masa ciała rodziców dziecka;
- płeć męska dziecka;
- zespół Beckwith-Wiedemanna – rzadki, genetyczny zespół wad obejmujących m.in. przepuklinę pępowinową, nadmierny wzrost oraz przerośnięty język.
Makrosomia płodu – objawy
Podstawowym objawem jest duża masa urodzeniowa dziecka przekraczająca nawet 4500 g. Dodatkowo istnieje szereg innych objawów będących następstwem makrosomii.
- Poród, który niesie za sobą duże ryzyko zarówno dla matki, jak i dla dziecka – poród siłami natury przy dużej masie urodzeniowej dziecka jest rzadko przeprowadzany z uwagi na zanotowane częstsze urazy zarówno u noworodków, jak i u kobiet rodzących m.in. uszkodzenia splotu ramiennego u dziecka, złamanie obojczyka, kości ramiennej, pęknięcie krocza, krwotok poporodowy u matki.
- Wady układowe dziecka – hiperglikemia w okresie ciążowym wpływa niekorzystnie na rozwój poszczególnych układów powodując zaburzenia w ich obrębie. Najczęściej wady te odnotowuje się w układzie sercowo-naczyniowym (np. ubytek przegrody międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej, kardiomiopatia przerostowa), nerwowym (np. wodogłowie, małogłowie), pokarmowym (np. zarośnięcie odbytu, dwunastnicy), kostno-stawowego (np. hipoplazja kości udowej, rozszczep kręgosłupa) oraz moczowym (np. podwójny moczowód).
- Powikłania okołoporodowe – związane są głównie z problemami oddechowymi dziecka. Do nich zaliczane są: zespół zaburzeń oddychania (ZZO) oraz niedotlenienie okołoporodowe. ZZO występuje najczęściej u dzieci z makrosomią matek cierpiących na cukrzycę. Zwykle stan noworodka pogarsza się wraz z wysiłkiem oddechowymi konieczna jest terapia tlenowa i ewentualne leczenie poprzez podanie surfaktantu w celu uzupełnienia jego niedoboru, który występuje przy zaburzeniach oddechowych.
Niedotlenienie okołoporodowe zwykle jest następstwem makrosomii i dodatkowo wydłużonego czasu drugiego etapu porodu bądź nierównej glikemii podczas ciąży.
- Hipoglikemia, hipomagnezemia, hipokalcemia – to skutki makrosomii, które są możliwe do wyrównania.
- Hipoglikemia występuje z uwagi na hiperinsulinizm, który był za życia płodowego, co w konsekwencji wymusza na opiece medycznej kontrolę glikemii u noworodka.
- Hipomagnezemia obserwuje się przy spadku stężenia magnezu poniżej 1,5 mg/dl i zazwyczaj występuje razem z hipokalcemią.
- Hipokalcemia stwierdzana jest przy spadku stężenia wapnia poniżej 8 mg/dl i jest skutkiem niedoczynności przytarczyc i niedoboru parathormonu wynikającego ze spadku poziomu magnezu u matki.
Konsekwencje w dalszym życiu– makrosomia może być przyczyną wielu jednostek chorobowych w życiu dziecięcym, dorosłym. Znacznie wzrasta ryzyko nadwagi i otyłości w wieku młodzieńczym oraz dorosłym, a także nieprawidłowej glikemii na czczo i nieprawidłowej tolerancji glukozy w dzieciństwie, czy też zwiększonego ryzyka wystąpienia zespołu metabolicznego.
Makrosomia płodu – postępowanie
W przypadku diagnozy makrosomii płodu i urodzenia dziecka z dużą masą ciała należy skupić się na diagnostyce oraz stwierdzeniu obecności ewentualnych zaburzeń układowych, ustrojowych.
Jednak planując ciążę należy bardzo dobrze przygotować swój organizm na ten stan fizjologiczny poprzez zadbanie o swoje zdrowie, wyrównanie zaburzeń związanych z ryzykiem pojawienia się hiperglikemii, zaburzeń endokrynologicznych, czy też zadbanie o prawidłową masę ciała poprzez zmianę nawyków żywieniowych. Są to elementy, które w znacznym stopniu będą wpływały na prawidłowy rozwój płodu oraz na zmniejszenie ryzyka makrosomii.
Makrosomia płodu niesie za sobą nie tylko ponadprzeciętną masę urodzeniową, ale także szereg konsekwencji zdrowotnych, które w dalszym życiu mogą być barierą do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju dziecka. Warto o tym pamiętać i starać się by okres ciąży i czas planowania ciąży był jak najbardziej świadomy.