Badanie ojcostwa to jedyny sposób, który w sytuacjach spornych pozwala potwierdzić bądź wykluczyć rodzicielstwo. Uzyskany wynik stanowi podstawę dla wielu wyroków sądowych. Również możliwe jest wykonanie tego testu do celów prywatnych.
Ustalenie ojcostwa
Szeroko rozwinięte metody biologii molekularnej pozwalają na analizę i porównanie materiału genetycznego pochodzącego od różnych osób. Aby wykonać test na ojcostwo wystarczy niewielka ilość materiału biologicznego dziecka i potencjalnego ojca, najczęściej uzyskanego poprzez pobranie wymazu z wewnętrznej strony policzka. Jest to zupełnie bezbolesny sposób, który można wykonać samodzielnie przy użyciu jałowej, bawełnianej wymazówki.
Czy wiesz że: co 10 dorosły Polak wychowuje dziecko, którego nie jest biologicznym ojcem?
Aby wykonać test na ojcostwo zgodnie z prawem, wymagana jest zgoda wszystkich prawnych opiekunów dziecka. Test można wykonać w celach prywatnych, niemniej jednak jego wynik może stanowić podstawę dla wyroków w wielu sprawach sądowych. Aby wynik mógł zostać wykorzystany jako dowód, materiał do badania należy pobrać według protokołu (badanie zlecane przez sąd, pobranie wykonane przez wykwalifikowany personel w obecności bezstronnych świadków).
Podobnie jak w przypadku testu na nosicielstwo wirusa HIV, test na ojcostwo można wykonać anonimowo.
Test na ojcostwo w ciąży
Istnieje możliwość wykonania testu w momencie, gdy nienarodzone dziecko znajduje się jeszcze w łonie matki. Powszechną metodą, wykorzystywaną w celu uzyskania materiału genetycznego płodu, jest amniopunkcja. W wyniku nakłucia powłok brzusznych matki, pobrana zostaje niewielka ilość płynu owodniowego, zawierająca komórki nabłonkowe płodu, które stanowią źródło jego materiału genetycznego. Zabieg ten jest inwazyjny i niesie za sobą niewielkie ryzyko poronienia, dlatego powinien być wykonany przez doświadczonego specjalistę. Należy zatem rozważyć konieczność wykonania tego badania.
Coraz więcej mówi się o możliwości uzyskania materiału genetycznego płodu z krwi pobranej od ciężarnej matki. Przez barierę krew matki – łożysko przechodzą komórki płodowe, stąd możliwe jest wyizolowanie ich z krwi matki z wykorzystaniem technik cytometrii przepływowej. Jednak ze względu na niewielką ilość materiału genetycznego płodu w uzyskanych próbkach, metoda ta jest mało powtarzalna, stąd badanie to nie jest rutynowo wykonywane w naszym kraju.
Badania DNA na ojcostwo
Zalecanym materiałem, z którego można uzyskać DNA, są komórki nabłonkowe pobrane z wewnętrznej strony policzka. W przypadku braku możliwości pobrania wymazu, istnieje możliwość wykonania badania wykorzystując tzw. materiały mikrośladowe:
- szczoteczki do zębów,
- maszynki do golenia,
- plamy krwi,
- włosy z cebulkami.
Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że wyżej wymienione próbki są niesterylne i mogą być zanieczyszczone materiałem genetycznym pochodzącym od innej osoby, bądź znajdujący się na nich materiał DNA może zostać zdegradowany. Z pobranych komórek izolowane jest DNA, którego niewielka ilość jest następnie zwielokrotniona w wyniku zastosowania reakcji PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy). Proces prowadzi do uzyskaniu wielu kopii DNA, co pozwala na dalsze przeprowadzenie badania.
Zapamiętaj: Test na ojcostwo to najskuteczniejszy sposób na ustalenie pokrewieństwa między dzieckiem, a dorosłym.
Kolejnym krokiem jest ustalenie profilu DNA czyli kolejności par zasad w wybranych fragmentach DNA, które są unikalne i odmienne dla każdego człowieka – tzw. markery DNA. W teście podstawowym ocenianych jest 16 markerów DNA, natomiast bardziej zaawansowane testy oceniają 24 markery DNA.
W analizowanym profilu DNA obecne są dwie kopie tych samych markerów – jedna pochodząca od matki, a druga od ojca dziecka. Porównanie uzyskanych profili genetycznych dziecka i domniemanego ojca, przeprowadzenie analizy statystycznej pozwala określić jakie jest procentowe prawdopodobieństwo pokrewieństwa między badanymi osobnikami. Test w 99.99% potwierdza pokrewieństwo, natomiast w 100 % wyklucza ojcostwo.
Ile kosztuje test na ojcostwo?
Ceny testów na ojcostwo są różne i wynoszą od 500 do 2000 zł, a czasem sięgają nawet do 6000 zł – w zależności od: rodzaju wykorzystanego materiału do badania, ilości badanych markerów DNA, możliwości wykonania badań potwierdzających wynik, czy samego laboratorium wykonującego test.
Najtańsze są testy wykonywane dla celów prywatnych, gdzie materiałem wykorzystywanym do badania są komórki pochodzące z wymazu policzka dziecka i potencjalnego ojca. Droższe będzie badanie, którego wyniki mają być wykorzystane do celów sądowych – z uwagi na konieczność pobrania materiału według ustalonego protokołu. Najdroższe są jednak badania wykonywane w trakcie ciąży, z racji sposobu pobrania materiału, rodzaju materiału użytego do badania oraz wykorzystywanych technik badawczych. Przed dokonaniem wyboru miejsca, w którym zostanie wykonane badanie, warto zapoznać się szczegółowo z ofertą.
Choć testy na ustalenie ojcostwa nie należą do najtańszych, ich wynik pozwala rozwiązać wiele trudnych problemów rodzinnych. Jednak przed ich wykonaniem warto rozważyć w jakim celu chcemy wykorzystać uzyskany wynik oraz zapoznać się z aspektami prawnymi dotyczącymi wykonania tego badania.