Żelazo jest jednym z kluczowych pierwiastków niezbędnych do prawidłowej pracy organizmu. Jego niedobór jest groźny dla każdego człowieka i objawia się anemią, która może prowadzić do wielu nieprzyjemnych objawów i konsekwencji. Zdaje się zatem oczywiste, że tym bardziej jest to ważny mikroelement dla kobiet w ciąży, gdyż musi wystarczyć go dla dwóch organizmów – matki i rozwijającego się płodu.
Rola żelaza w organizmie
Żelazo w ciele człowieka zawiera się przede wszystkim w czerwonych krwinkach (aż w 60-70%), budując specjalne białko – hemoglobinę. To ona umożliwia docieranie tlenu wraz z krwią do wszystkich komórek, a więc prawidłową pracę całego organizmu. Pozostała część żelaza znajduje się w mięśniach oraz w różnego rodzaju enzymach – cząsteczkach umożliwiających zachodzenie skomplikowanych procesów biochemicznych, dzięki którym powstaje m.in. energia potrzebna do życia.
Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży
Przeciętne spożycie żelaza, które zapewnia pokrycie dziennego zapotrzebowania wynosi średnio 10-40 mg. W ciąży zapotrzebowanie na nie zmienia się zależnie od trymestru.
Zapamiętaj: Anemia u ciężarnej może odbić się nie tylko na jej zdrowiu, ale też zdrowiu i życiu dziecka.
W pierwszym wynosi od 1 do 2 mg/dobę, w drugim wzrasta do 4, a w trzecim już do 6mg. Należy pamiętać, że zwykle tylko 10% żelaza wchłania się z przewodu pokarmowego, dlatego w trakcie ciąży od 9-37% kobiet rozwija niedokrwistość. W związku z tym często konieczna jest oprócz zrównoważonej diety – odpowiednia suplementacja – zaleca się 30-60 mg żelaza doustnie u kobiet bez niedokrwistości przez całą ciążę, a u tych które rozwinęły anemię podaż od 100-300 mg na dzień, aż do poprawienia się parametrów.
Normy żelaza w ciąży
By określić zapasy żelaza w organizmie bada się wiele parametrów, które mówią nam o ewentualnych brakach lub nadmiarze. Tak naprawdę podstawowym badaniem jest morfologia – jeżeli jest ona w normie, raczej nie musimy obawiać się zaburzeń w gospodarce żelaza, ponieważ w razie ich wystąpienia natychmiast odbiło by się to na obrazie czerwonych krwinek.
Czy wiesz że: organizm człowieka o średniej masie 70 kg zawiera w sobie średnio od 3 do 5 g żelaza?
Prawidłowe wartości hemoglobiny w ciąży to powyżej 11 g/dl. Spadek parametru zwanego ferrytyną poniżej 50 ug/l jest wskazaniem do rozpoczęcia suplementacji żelazem. Pozostałe zakresy norm dla czerwonych krwinek to: MCV (średnia objętość krwinki czerwonej) 80-100 fl, MCH (średnia masa hemoglobiny w krwince) 27-31 pg, MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince) 33-37 g/dl, RDW (parametr zróżnicowania wielkości krwinek) 12-14% oraz TIBC (zdolność wiązania żelaza) 4-80 umol/l, jednak rośnie ono w ostatnim trymestrze.
Nadmiar żelaza w ciąży
W związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo w ciąży raczej nie spotykamy się z sytuacją nadmiaru żelaza. Musiało by to wynikać z nierozważnej suplementacji, bądź u kobiet chorujących przewlekle na hemochromatozę. Jednak nie zdarza się raczej, by objawy rozwinęły się akurat w ciąży, jeżeli podaż żelaza nie byłaby kolosalnie zwiększona.
Niedobór żelaza w ciąży
Niedobór żelaza w ciąży jest groźny dla matki i płodu. Dochodzi do rozwoju anemii, która objawia się osłabieniem, bladością, przyspieszeniem bicia serca, trudnościami z pamięcią, koncentracją, zmniejszoną odpornością, gorszym gojeniem się zranień. Oddziałuje to bardzo niekorzystnie na dziecko, któremu brakuje odpowiednich warunków do rozwoju. Może prowadzić to do poronień, ograniczenia wzrastania w łonie matki, śmierci wewnątrzmacicznej oraz zaburzeń kurczenia się macicy podczas porodu. Takie noworodki po urodzeniu osiągają niższe wyniki w skali Apgar oraz same borykają się później z anemią i jej objawami.
Źródła żelaza w diecie
Najlepszym źródłem pełnowartościowego żelaza są produkty mięsne – wątróbka, mięso, przetwory mięsne, ryby i drób. Natomiast inne produkty zawierają gorzej przyswajalne dla ludzi żelazo, nawet jeżeli są w nich jego duże ilości. Jeżeli chodzi o tę grupę to zawiera ona: żółtka jaj, pełnoziarniste zboża, warzywa zielone, korzeń pietruszki, buraki czy suszone owoce. Należy pamiętać również o czynnikach sprzyjających i zaburzających wchłanianie. Żelazo wchłania się korzystnie w towarzystwie witaminy C, a jego przyswajanie zaburzają produkty mleczne, jaja, czy obecność wapnia.
Gospodarka żelaza to niezwykle ważny element prawidłowego funkcjonowanie organizmu zarówno w ciąży jak i u pozostałych pacjentów. Anemia u ciężarnej może odbić się nie tylko na jej zdrowiu, ale też zdrowiu i życiu dziecka. Dlatego ważne jest, by w ciąży pamiętać o prawidłowej, zróżnicowanej diecie oraz regularnych badaniach. Każda pacjentka w ciąży powinna regularnie wykonywać morfologię, gdyż to proste badanie z łatwością pokazuje sytuacje, w których występuje niedobór tego istotnego pierwiastka.