Owulacja i zapłodnienie. Co determinuje płeć dziecka?

Zapłodnienie to skomplikowany proces, po którym przychodzą kolejne coraz to bardziej złożone zmiany. Mają one doprowadzić do powstania zarodka, następnie płodu, by na koniec urodził się zdrowy i silny noworodek. Zapłodnienie jest to moment, kiedy łączą się dwie gamety – męski plemnik oraz żeńska komórka jajowa. Musi współistnieć wiele korzystnych warunków, by do niego doszło, gdyż jest to cały ciąg niesamowicie zagmatwanych etapów.

Jak dochodzi do zapłodnienia?

Do zapłodnienia konieczna jest dojrzała komórka jajowa, która uwalniana jest co miesiąc z jajników. Następnie przechodzi ona pierwszy podział i wchodzi w proces owulacji, kiedy dochodzi do pęknięcia jej osłonki i rozpoczyna się jej wędrówka w jajowodzie. Jeśli w tym czasie dojdzie do stosunku i do dróg rodnych dostaną się prawidłowe plemniki – jeden z nich, zazwyczaj w bańce jajowodu, łączy się z komórką jajową. Następnie w wyniku działania specjalnego białka blokowane jest dostawanie się do niej kolejnych plemników, a jej osłonka staje się nieprzenikliwa. Kolejno dochodzi do zlewania się błon obu komórek i kończy się drugi podział (materiału genetycznego) w komórce jajowej. Kolejnym etapem jest rozpoczęcie podziałów i wzrostu powstałej zygoty. Przemieszcza się ona do jamy macicy, gdzie ulega implantacji, czyli zagnieżdżaniu. Dzieje się to zwykle około tydzień po zapłodnieniu i to właśnie tam będzie wzrastał płód, aż do porodu.

Jak długo po stosunku dochodzi do zapłodnienia?

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Komórka jajowa, po owulacji żyje od 12 do maksymalnie 24 godzin. Natomiast w sprzyjających warunkach plemniki mogą przeżyć w pochwie po stosunku nawet do 72 h. Zatem do zapłodnienia może dojść bezpośrednio po stosunku, gdy dojdzie do połączenia plemnika z żywą komórką jajową. Jednak czas ten może się wydłużyć w sytuacji, gdy plemnik przetrwa kilkadziesiąt godzin niejako oczekując w pochwie, a do owulacji dojdzie dopiero po stosunku.

Owulacja i zapłodnienie

Początkowo u dziewczynek w jajnikach znajdują się komórki płciowe niezdolne do zapłodnienia. Dojrzewają one przez lata, aż do momentu wystąpienia jajeczkowania. Dzieje się to zwykle w wieku nastoletnim, bowiem mimo wystąpienia pierwszej miesiączki początkowe cykle u młodej kobiety są zwykle bezowulacyjne. Gotowa do zapłodnienia gameta jest uwalniana z pęcherzyka w jajniku, który dominuje w danym cyklu. Początkowo pozostaje ona nieaktywna, gdyż jej materiał genetyczny nie jest przygotowany do połączenia się z materiałem plemnika. W wyniku wzrostu przedowulacyjnego ilości hormonu luteinizującego następuje pierwszy podział umożliwiający dojrzewanie komórki jajowej i dochodzi do jej uwolnienia i przechwycenia przez jajowód. To właśnie w jajowodzie istnieją optymalne warunki zarówno dla żeńskiej, jak i męskiej komórki rozrodczej. W poszerzonym fragmencie jajowodu zwanym bańką zwykle dochodzi właśnie do momentu zapłodnienia i połączenia się obu gamet.

Co to jest embrion?

Embrion to inaczej zarodek. Mówimy o nim od drugiego do ósmego tygodnia życia po zapłodnieniu. Wcześniejsze etapy rozwoju to kolejno zygota, morula i blastocysta, które dynamicznie przechodzą jedna w drugą w wyniku szeregu skomplikowanych zmian w pierwszym tygodniu. Zarodek natomiast występuje po nich, po zaimplantowaniu się w jamie macicy. W okresie zarodkowym dochodzi do powstawania tkanek i początkowego rozwoju niemal wszystkich narządów.

Rozwój embrionu

Początkowo embrion dzieli się na dwie warstwy – ekto- i endodermę, z którym następnie powstaną różnego rodzaju tkanki. Część komórek zarodka potrzebna jest także do tworzenia elementów łożyska. Całkowite zagnieżdżenie ma miejsce do około dwunastego dnia po zapłodnieniu. Początkowo zarodek odżywia się ze zgromadzonych zapasów, jednak już od 14. dnia zaczyna dochodzić do wymiany substancji między nim, a matką. Pod koniec drugiego tygodnia dochodzi do podziału zarodka na część głowową i ogonową (mimo, iż człowiek nie posiada ogona, podobieństwa rozwoju embrionalnego do świata zwierząt są dostrzegalne na początkowych etapach, dlatego mówimy o końcu ogonowym) oraz dwa boki. Wytwarza się także trzecia warstwa komórek odpowiedzialna za powstawanie innych tkanek. Zwana jest ona mezodermą i dzieli się na segmenty od około 20. dnia. Każdego dnia można zaobserwować powstawanie 3 lub 4 z nich, by na końcu ich liczba wynosiła od 42 do 44. W czwartym tygodniu zarodek zagina się od strony głowowej i ogonowej. Kolejno dochodzi do rozwoju kości, chrząstek i więzadeł kręgosłupa w części brzusznej i środkowej zarodka, a w bocznych tworzy się skóra, tkanki podskórne i mięśnie. Następnie z ektodermy kształtuje się układ nerwowy w 3 tygodniu, a narządy zmysłów, szkliwo zębów, naskórek, paznokcie, włosy, gruczoły mlekowe, potowe i fragment przysadki mózgowej w 6. tygodniu życia wewnątrzmacicznego. Z endodermy powstaje przewód pokarmowy, tarczyca, przytarczyce, nabłonek w drogach oddechowych, jama bębenkowa, trąbka słuchowa czy migdałki, a także część pęcherza moczowego, cewki moczowej, prostaty i pochwy.

Czy wiesz że: proces powstawania i przygotowania żeńskich komórek rozrodczych rozpoczyna się u płodów dziewczynek już około 19. dnia życia wewnątrzmacicznego?

Istnieje też kilka rodzajów mezodermy. Z podzielonej na segmenty, zwane też somitami, mezodermy przyosiowej wytwarzane są żebra, mięśnie, chrząstki, tkanka łączna, skóra właściwa, kości kręgosłupa, z mezodermy pośredniej – pozostałe elementy układu moczowo-płciowego. Natomiast mezoderma boczna tworzy serce i naczynia, szpik kostny, krew, układ limfatyczny, mięśnie gładkie, korę nadnerczy oraz śledzionę. Przykładowo początek rozwoju serca ma miejsce w trzecim tygodniu. Jest to dość uproszczony podział powstawania różnego rodzaju tkanek i narządów, bowiem każdy z nich ma swój niezwykle rozbudowany proces, w którym czasem dochodzi do połączeń różnych elementów. W obrębie embrionu dochodzi także pod koniec 4. tygodnia do wytworzenia się tak zwanych łuków skrzelowych, których jest sześć. Tworzą one narządy w obrębie szyi, budują jej mięśnie, z nich powstaje także twarz dziecka. Współtworzą one także gardło, ucho środkowe, budowę migdałków, gruczołu tarczowego, przytarczyc i grasicy. Na koniec okresu embrionalnego zarodek (czyli około 8. tygodnia) wewnątrz ciała dzieli się także na jamy – otrzewną w brzuchu, osierdzie otaczające serce i dwie opłucne w klatce piersiowej chroniące płuca.

Objawy zapłodnienia

Nie istnieją żadne charakterystyczne objawy, które sugerowałyby, iż na pewno doszło do zapłodnienia. Zdarza się czasami, iż w okresie implantacji pojawia się plamienie. Dodatkowo kobieta może w kontroli pomiarów temperatury zauważyć brak poowulacyjnego jej spadku. Utrzymywanie się temperatury podniesionej o około pół stopnia, może być wczesnym objawem ciąży. Zwykle jednak podejrzenie ciąży nasuwa dopiero brak miesiączki, zatem jest to symptom występujący już w późniejszym czasie, aniżeli bezpośrednio po zapłodnieniu.

Co determinuje płeć dziecka?

Jest kilka czynników, które wpływają na płeć dziecka. Przede wszystkim, najważniejszym elementem jest genetyka i posiadanie odpowiednich chromosomów płciowych, gdzie jeden pochodzi od matki drugi od ojca. U kobiet jest to zestaw XX, u mężczyzn XY. Wszelkie zaburzenia w tym obrębie – brak któregoś z chromosomów, dodatkowy chromosom czy też wady, któregoś z nich, powodują zaburzenia kształtowania się cech płciowych. Na chromosomie Y znajduje się tak zwany gen SRY, który umożliwia kształtowanie się jąder, a jego brak u dziewczynek powoduje rozwój kobiecych narządów. Następnym czynnikiem, który umożliwia rozwinięcie się prawidłowo cech determinowanych genami są hormony oraz ich receptory (dzięki nim hormony łączą się z komórkami i oddziaływują). U płodów męskich działa hormon antymüllerowski, a następnie testosteron i dihydrotestosteron. Dzięki nim tworzy się moszna i penis. Narządy płciowe u płodów męskich są wstępnie uformowane już około 16. tygodnia życia wewnątrzmacicznego. U dziewczynek natomiast do rozwoju narządów kobiecych nie są konieczne estrogeny, wystarczający jest bowiem brak męskich hormonów. Ważne geny dla kształtowania żeńskich cech płciowych to NR0B1 czy WNT4 działające jako czynnik hamujący rozwój jąder. Brak oddziaływania testosteronu i pozostałych androgenów, czyli hormonów męskich, umożliwia tworzenie narządów zewnętrznych typu kobiecego, które powstają już do 12. tygodnia. Czasami mimo prawidłowego zestawu chromosomów, gdy na innym etapie pojawi się problem, może dochodzić do poważnych problemów rozwoju płci i mimo zewnętrznego wyglądu sugerującego urodzenie się dziewczynki bądź chłopca, okazuje się, że sprawa komplikuje się. Istnieje cały szereg chorób, wad i zaburzeń, w zależności od tego na którym etapie przemian dochodzi do nieprawidłowości.

Zapamiętaj: Embrion to inaczej zarodek. Mówimy o nim od drugiego do ósmego tygodnia życia po zapłodnieniu.

Powstawanie nowego życia to niesamowita i fascynująca kwestia, która jednak jest bardzo skomplikowanym procesem. Nawet wielu lekarzy, nie będących specjalistami w tej dziedzinie, nie jest w stanie zagłębić się w te zawiłości. Z dwóch maleńkich komórek powstaje nowe życie. Dochodzi do setek podziałów, wzrostu oraz rozwoju tak szybkiego i złożonego, że nadal wiele kwestii związanych z tym magicznym momentem pozostaje niewyjaśnionych. Dlatego tak ważne jest dla kobiety dbanie o siebie, a zarazem już o wzrastający płód, od pierwszych chwil, a w idealnym układzie – jeszcze przed zapłodnieniem. Nie wiemy bowiem czasem, co kiedy i jak wpłynie na rozwój maleństwa. Lek podany w złym momencie, przenikający przez łożysko, lampka wina czy jeden papieros może nieodwracalnie wypływać na wrażliwe komórki dopiero tworzącego się nowego życia. Wraz z rozwojem nauki przekonujemy się o coraz to nowych czynnikach wpływających na zarodek czy później płód, a nadal mnóstwo kwestii pozostaje niejasnych. Dlatego te aspekty są tak interesujące, dające nauce wielkie pole do popisu, ale też niewyobrażalnie trudne do zbadania i zrozumienia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *