W organizmie powstawanie oraz różnicowanie komórek układu krwionośnego (hematopoeza) zachodzi w szpiku kostnym. Wielopotencjalna komórka macierzysta daje początek linii mieloidalnej oraz limfoidalnej. Końcowym efektem hematopoezy jest wytworzenie dojrzałych komórek układu krwionośnego, które obecne są we krwi obwodowej. Fizjologicznie we krwi dorosłego człowieka około 20 – 45 % leukocytów (białych krwinek) stanowią limfocyty. Jaką pełnią funkcję? O czym może świadczyć zaburzenie ich ilości?
Limfocyty
Limfocyty to komórki układu odpornościowego posiadające zdolność do rozpoznawania oraz zwalczania patogenów, wśród których rozróżniamy dwa główne typy:
- Limfocyty B
- Limfocyty T
Ich powstawanie ma miejsce w szpiku kostnym.
Niedojrzałe limfocyty T wędrują do grasicy, gdzie dojrzewają, a następnie przedostają się do węzłów chłonnych i krwi obwodowej. Komórki te biorą udział w zwalczaniu patogenów drogą odpowiedzi komórkowej – rozpoznają oraz niszczą komórki zaatakowane przez obcy antygen. Limfocyty T mogą również pełnić funkcję pomocniczą w odpowiedzi humoralnej (pobudzają limfocyty B do różnicowania i proliferacji), oraz mogą wspomagać odpowiedź komórkową (poprzez produkcję cytokin).
Limfocyty B pod wpływem działania antygenów (np. wirusów) różnicują się w komórki plazmatyczne, które posiadają zdolność do wytwarzania swoistych przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciwko antygenowi (odpowiedź humoralna) oraz w komórki pamięci (pozostają w organizmie po przebyciu zakażenia, w przypadku powtórnego kontaktu z tym samym patogenem następuje szybka produkcja swoistych przeciwciał, co przyspiesza proces ich zwalczania).
Pod względem morfologicznym limfocyty to okrągłe komórki o średnicy od 7 do 18 µm. Posiadają jedno okrągłe lub owalne jądro oraz skąpy rąbek jasnoniebieskiej cytoplazmy (zasadochłonnej).
Prawidłowo funkcjonujące limfocyty posiadają zdolność do rozpoznawania wyłącznie obcych antygenów. W przypadku zaburzenia tej funkcji, układ odpornościowy może rozpoznawać własne antygeny jako „obce” i skierować przeciwko nim odpowiedź immunologiczną. W ten sposób dochodzi do rozwoju chorób autoimmunologicznych (np. Hashimoto, stwardnienie rozsiane).
Zaburzenia kontroli poszczególnych etapów dojrzewania limfocytów może prowadzić do niekontrolowanego rozrostu komórek, a w konsekwencji do powstawania nowotworów (białaczek i chłoniaków).
Limfocyty – norma
Parametr WBC (ang. White Blood Cells) czyli liczba białych krwinek odzwierciedla całkowitą ilość leukocytów obecnych we krwi obwodowej, tj.: neutrofili, eozynofili, bazofili, monocytów oraz limfocytów. W zależności od zastosowanej metody zliczania komórek, możemy uzyskać wartość bezwzględną poszczególnych populacji komórek (wyrażoną w postaci liczby komórek na jednostkę objętości) oraz wartość względną (wyrażoną jako procent całkowitej liczby WBC).
Liczba limfocytów we krwi różni się w zależności od wieku pacjenta. U dzieci do ok. 6 roku życia występuje fizjologicznie zwiększony odsetek limfocytów (w szczególności u niemowląt, gdzie wartość względna limfocytów może stanowić nawet 80% całkowitej liczby leukocytów).
Wraz z wiekiem udział procentowy limfocytów obniża się na rzecz neutrofili. U dorosłych stanowią ok. 20–40 % całkowitej liczby leukocytów, a wartość liczbowa mieści się w zakresie 1,5–4,5 x 103/µl.
Podwyższone limfocyty
Zwiększenie liczby limfocytów może świadczyć o:
- infekcji wirusowej (np. mononukleoza zakaźna, wirusowe zapalenie wątroby, cytomegalowirus),
- niektórych infekcjach bakteryjnych (np. krztusiec gruźlica),
- chorobach rozrostowych (np. przewlekła, ostra białaczka limfatyczna, niektóre postaci chłoniaków),
- chorobach autoimmunologicznych,
- po splenektomii (usunięciu śledziony).
Utrzymujący się zwiększony poziom limfocytów wymaga konsultacji lekarskiej. Stwierdzenie nieprawidłowości w morfologicznej budowie limfocytów (w mikroskopowej ocenie rozmazu krwi obwodowej) oraz obecności objawów towarzyszących chorobom rozrostowym, stanowi wskazanie do poszerzenia diagnostyki.
Obniżone limfocyty
Objawy obniżonej liczby limfocytów mogą mieć postać nawracających infekcji lub zakażeń. Limfocytopenia (czyli liczba limfocytów poniżej zakresu wartości referencyjnych) może sprzyjać rozwojowi chorób nowotworowych i autoimmunologicznych.
Przyczyny obniżonej liczby limfocytów mogą mieć charakter wrodzony oraz nabyty. Zespół Wiskotta-Aldricha, anemia aplastyczna to wrodzone schorzenia, którym może towarzyszyć limfopenia. Do nabytych przyczyn należą:
- niektóre choroby wirusowe (grypa),
- choroby układowe (choroba Hodgkina, niektóre chłoniaki, reumatoidalne zapalenie stawów, sarkoidoza, toczeń trzewny),
- zespół mielodysplastyczny,
- leczenie cytostatykami, glikokortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi.
Niedobór limfocytów nie zawsze świadczy o obecności choroby. W przypadku zdiagnozowania przyczyny limfopenii, leczenie choroby podstawowej może przyczynić się do wzrostu poziomu limfocytów do prawidłowych dla nich wartości.