Próchnica zębów jest chorobą powszechnie spotykaną w uzębieniu stałym oraz mlecznym. Wbrew wielu fałszywym opiniom – próchnica zębów mlecznych jest bardzo poważnym problemem, który w ogromnym stopniu oddziałuje na późniejszą jakość naszego uzębienia. Dane statystyczne wskazują, że w grupie wiekowej 0-2 lata, aż 39% dzieci jest dotkniętych chorobą próchnicową! W kolejnej grupie wiekowej tj. 3-6 lat, liczba ta wzrasta do ponad…80%! Bez wątpienia, jedyną szansą na zahamowanie tego zjawiska, jest zwiększenie świadomości dorosłych w temacie dbania o zdrowie zębów u dzieci. Z czego wynika rozwój tej choroby u najmłodszych i jak można temu zapobiegać?
Czym jest próchnica zębów mlecznych?
Próchnica zębów mlecznych jest infekcyjną chorobą zakaźną, za której rozwój odpowiadają bakterie. Biorąc pod uwagę, że naturalnie zasiedlają one jamę ustną każdego nas, wysuwa się wniosek, że wszyscy powinniśmy mieć zęby z próchnicą – otóż nie. Etiologia jej jest wieloczynnikowa. Poza bakteriami, w jej rozwoju rolę odgrywa:
- ilość i jakość węglowodanów dostarczanych w diecie,
- higiena jamy ustnej i ilość dostarczanych jonów fluoru (w postaci past do zębów, płukanek etc.),
- indywidualne predyspozycje gospodarza,
- czas, przez jaki wszystkie te czynniki wzajemnie ze sobą współdziałają.
Czy wiesz że: dziecko może zarazić się próchnicą od rodzica? Z racji tego, że jest to choroba infekcyjna, może ona z łatwością przenosić się z osoby A, na osobę B? Oblizywanie smoczka lub używanie wspólnej łyżeczki jest idealną drogą dla przeniesienia bakterii do jamy ustnej malucha.
W momencie, gdy przez określony okres czasu, wszystkie te elementy będą zaniedbane, dojdzie do wzrostu ryzyka rozwoju procesu próchnicowego. Węglowodany, czyli cukry dostarczane w diecie będą sukcesywnie fermentowane przez bakterie. W efekcie ich rozpadu tworzą się kwasy, odpowiedzialne za rozpuszczanie twardych tkanek zęba i rozwój choroby próchnicowej.
Przyczyny próchnicy zębów mlecznych
W przypadku dzieci głównym powodem rozwoju próchnicy jest niewłaściwa dieta oraz niepoprawna dbałość o higienę jamy ustnej. Każdy z nas zapewne wie, jak bardzo dzieciaki lubią słodkości. Batoniki, cukierki, żelki, ciasteczka, słodkie napoje – bez wątpienia taka dieta byłaby spełnieniem marzeń każdego malucha. Część rodziców świadomie ogranicza ich ilość w diecie dzieci, inni natomiast nie zawsze wiedzą o negatywnych skutkach, jakie może nieść ze sobą nadmierna ilość spożywanych cukrów. W momencie, gdy dojdzie do tego niewłaściwa higiena – próchnica zębów jest wręcz pewna.
Niepoprawne dbanie o higienę wśród dzieci jest wręcz globalnym problemem. Małe dzieci mają ograniczoną koordynację ruchową – nie są w stanie z taką dokładnością jak dorosły czyścić swoich zębów. Czynność ta szybko ich nudzi, często wprowadza we frustrację, a w momencie, gdy nie stanie się ona ich codzienną rutyną, może je wręcz irytować. Nie zdają one sobie sprawy z negatywnych skutków, jakie niosą ze sobą zaniedbania higieniczne. Brak usuwania płytki bakteryjnej, która osadza się na powierzchniach zębów, prowadzi do tworzenia się zaawansowanych kolonii bakterii, które z dnia na dzień stają się coraz liczniejsze. Dlatego tak ważna jest rola rodziców – to oni powinni regularnie pomagać dzieciom w szczotkowaniu zębów oraz wprowadzić działania, które ułatwią im oswojenie się z tą czynnością i stworzenie z niej “codziennego rytuału”
Istotną rolę w rozwoju próchnicy odgrywa też brak fluoru. Obecnie istnieje wiele niepoprawnych teorii, odnośnie dostarczania tego pierwiastka w preparatach higieny jamy ustnej. Należy zaznaczyć, że są one nieprawdziwe. Nie ma żadnych badań, które wskazywałyby na patologiczne oddziaływanie fluoru na zdrowie jamy ustnej. Bez problemu natomiast możemy odnaleźć prace naukowe, wskazujące na to jak ogromna jest jego rola w obniżaniu rozwoju ryzyka próchnicy. Dlatego też dzieci powinny stosować pasty z zawartością fluoru. W zależności od wieku, preparaty dla najmłodszych dzieci z grupy wiekowej 0-2 powinny zawierać ok. 500 ppm fluoru. Starsze z nich, z grupy 3-6 lat powinny sięgać po pasty z zawartością ok. 1000 ppm. Dla dzieci powyżej 6 roku życia rekomendowane jest stosowanie past z zawartością fluoru taką, jak dla dorosłych, tzn. 1450 ppm.
Warto też wspomnieć, o wpływie genetyki – dzieci, których rodzice zmagają się z zaawansowanym procesem próchnicowym, mogą mieć większą skłonność do rozwoju tej choroby. Nie oznacza to, że są na nią skazane. Poprawna dieta i higiena bez wątpienia przyniesie dobre rezultaty i pozwoli cieszyć się zdrowym uzębieniem.
Objawy próchnicy zębów mlecznych
U dzieci bardzo istotne jest to, żeby rozwój próchnicy zębów był szybko zauważony. Czas jest największym przeciwnikiem, który działa na naszą niekorzyść. Im dłużej próchnica zębów u dziecka jest nieleczona, tym większe wywoła ona spustoszenie.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę?
- obecność nalotu na powierzchni zębów – białego lub biało-żółtego, o szorstkiej strukturze i znacznej lepkości,
- pojawienie się plam próchnicowych. Wbrew pozorom, nie zawsze muszą być one o charakterystycznej brązowo-czarnej barwie. Czasem mogą mieć postać kredowo-białych plam o matowej powierzchni, które znacznie wyróżniają się na powierzchni zębów,
- zgłaszane przez dziecko dolegliwości bólowe. Należy zwrócić uwagę, czy pojawiają się one w ciągu dnia/w nocy, w trakcie jedzenia ciepłych/zimnych posiłków czy wskutek spożywania słodkich posiłków,
- przykry oddech z jamy ustnej.
W przypadku wystąpienia któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów należy zgłosić się do lekarza dentysty. Warto jednak pamiętać o tym, że nawet gdy nie ma ku temu wskazań, należy regularnie uczęszczać z dzieckiem na wizyty kontrolne. Próchnica rozwija się u dzieci w bardzo szybkim tempie, często atakuje kilka zębów naraz. Dlatego tak ważne jest to, aby w określonych odstępach czasu, jama ustna dziecka była kompleksowo badana przez lekarza.
Leczenie próchnicy zębów mlecznych
Sposób, w jaki leczona jest próchnica zębów u dzieci, jest kwestią dobieraną indywidualnie. Zależy ona zarówno od rozwoju procesu próchnicowego, jak i od współpracy dziecka. W przypadku niewielkich procesów demineralizacyjnych objawiających się zwykle jako wspomniana wcześniej “kredowo-biała plama” lekarze decydują się zwykle na zastosowanie zabiegu fluoryzacji. Jest to nieinwazyjna procedura, polegającego na aplikacji na powierzchni zęba specjalnego lakieru o dużej zawartości fluoru. Pierwiastek ten wbudowuje się w porowatą strukturę zmienionego próchnicowo szkliwa, i zapobiega dalszej progresji choroby.
Kolejną metodą jest impregnacja zębów, potocznie nazywana też “lapisowaniem”. Polega ona na nasączeniu zmian próchnicowych specjalnym środkiem, zawierającym w swoim składzie azotan srebra. Działa on bakteriobójczo, zapobiega dalszemu rozwojowi próchnicy, a także wzmacnia zęby. Minusem metody jest to, że substancja impregnująca powoduje przebarwienie zębów na brunatno-czarny kolor. Mimo to jest ona dość powszechnie stosowana. Zabieg ten jest bezbolesny, szybki, efektowny. Można go z łatwością przeprowadzić u najmłodszych, czy też niewspółpracujących pacjentów.
Zaawansowana próchnica zębów wymaga mechanicznego usunięcia zmienionych tkanek i wypełnienia powstałego ubytku przeznaczonym ku temu materiałem. Często dzieci obawiają się tej procedury, dlatego warto do każdego pacjenta podejść indywidualnie. Obecna stomatologia ma na tyle dużo narzędzi, że odpowiedni ich dobór do potrzeb pacjenta, pozwoli na przeprowadzenie zabiegu szybko i bezboleśnie, nie tworząc przy tym u dziecka nieprzyjemnych wspomnień.
Czy usuwać zęby mleczne z próchnicą?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Każdą sytuację należy traktować indywidualnie. W momencie, gdy dziecko zbliża się do wymiany uzębienia, lekarz z pewnością oceni czy zatrzymanie chorego zęba w jamie ustnej nie przyniesie więcej szkody, niż pożytku. W przypadkach mniejszych pociech, u których stałe odpowiedniki zębów mlecznych mają jeszcze długą drogę do momentu pojawienia się w jamie ustnej, powinniśmy zdecydować się na leczenie. W przeszłości wiele osób wyrażało pogląd, że “zęby mleczne są zbędne, przecież i tak wypadną”. Nic bardziej mylnego – ich obecność w jamie ustnej warunkuje prawidłowy rozwój stałego uzębienia. dlatego też tak ważne jest to, aby jak najdłużej zachować je w dobrej kondycji, a w przypadku potrzeb – jak najszybciej wprowadzić ich leczenie.
Zapamiętaj: Warto jednak pamiętać o tym, że nawet gdy nie ma ku temu wskazań, należy regularnie uczęszczać z dzieckiem na wizyty kontrolne. Próchnica rozwija się u dzieci w bardzo szybkim tempie, często atakuje kilka zębów naraz.
Zdarzają się krytyczne sytuacje, kiedy niestety ząb mleczny musi zostać usunięty. Wtedy należy dopytać lekarza o ewentualną konieczność wykonania utrzymywacza przestrzeni. Jest to specjalna płytka, która ma za zadanie zapobieganie przemieszczania się zębów stałych, która może wystąpić w przypadku przedwczesnej utraty zębów mlecznych
Przeciwdziałanie próchnicy zębów mlecznych
Co zrobić, aby zapobiegać rozwojowi próchnicy u naszych pociech? Bez wątpienia należy zadbać o 3 podstawowe rzeczy:
- odpowiednią dietę,
- odpowiednią higienę,
- stosowanie preparatów na bazie fluoru.
Zastosowanie tych trzech składowych w ogromnym stopniu chroni maluchy przed rozwojem próchnicy. Zwracajmy uwagę na ilość cukrów spożywanych przez dzieci. Zamieńmy słodkie napoje na wodę. Wprowadźmy nawyk codziennego szczotkowania zębów rano i wieczorem już od najmłodszych lat. Nie dajmy się zwieść fałszywym opiniom wobec fluoru – zaufajmy nauce i lekarzom. Te proste zachowania, są wprost przepisem, na zdrowy i piękny uśmiech u najmłodszych!