Żółtaczka

Żółtaczka to objaw różnych schorzeń. Część z nich jest stosunkowo łagodna, inne z kolei mogą stwarzać nawet zagrożenie dla życia, dlatego wystąpienie żółtaczki powinno bezwzględnie stanowić powód do odwiedzenia lekarza. Jakie mogą być przyczyny żółtaczki i w jaki sposób leczy się ten stan? Czy żółtaczce można w jakiś sposób zapobiegać?

Jednym z występujących u ludzi barwników żółciowych jest bilirubina. Powstaje ona przede wszystkim na skutek przemian barwnika uwalnianego z rozpadłych czerwonych krwinek – hemoglobiny. Norma bilirubiny całkowitej u człowieka sięga 1,2 mg na decylitr krwi [1]. Przekroczenie tej ilości (określane jako hiperbilirubinemia) prowadzić może do wystąpienia żółtaczki, problem ten pojawia się jednak nie przy każdym patologicznym zwiększeniu ilości bilirubiny we krwi. Do wyraźnej żółtaczki dochodzi bowiem zwykle dopiero wtedy, kiedy poziom bilirubiny ulega znacznemu podwyższeniu, to znaczy, gdy jej zawartość we krwi zacznie przekraczać około 2,5 mg/dl [2].

Czy wiesz że: żółtaczka noworodkowa dotyka każdego wcześniaka i ponad 50% dzieci urodzonych w terminie?

Termin żółtaczka jest dość znany, co jednak tak naprawdę on oznacza? W przebiegu żółtaczki zmienia się zabarwienie skóry, ale i dochodzić może również do występowania innych objawów tego stanu.

Żółtaczka to tak naprawdę objaw, a nie choroba. Potencjalnych przyczyn żółtaczki wyróżnia się bardzo wiele, co wynika chociażby z faktu, że problem ten wystąpić może w dowolnym wieku. Przykładowo, żółtaczkę przebywają noworodki – tzw. żółtaczka fizjologiczna pojawia się kilka dni po urodzeniu się dziecka i związana jest z naturalnym, zwiększonym rozpadem krwinek czerwonych. Żółtaczka może być spowodowana zaburzeniami genetycznymi – tak bywa w przypadku zespołu Gilberta, w którym dochodzić może do powtarzających się epizodów zażółcenia powłok ciała.

Ogólnie żółtaczki można podzielić na trzy różne kategorie, których rozróżnianie bazuje na etiologii hiperbilirubinemii:

żółtaczki przedwątrobowe: związane są one ze zwiększoną produkcją bilirubiny, do której doprowadzać może nadmierny rozpad erytrocytów. Przyczyną takiego stanu może być anemia hemolityczna, zespół hemolityczno-mocznicowy czy malaria;
żółtaczki wątrobowe: dochodzi do nich na skutek zaburzeń czynności wątroby. Ten rodzaj żółtaczki spowodowany może być wirusowym zapaleniem wątroby, ale i uszkodzeniem tego narządu przez alkohol czy przez toksyny grzybowe. Innymi możliwymi przyczynami żółtaczek wątrobowych są niewydolność serca czy nowotwory wątroby;
żółtaczki pozawątrobowe: zwane są one również żółtaczkami mechanicznymi. Ten typ żółtaczek związany jest z zaburzeniami przepływu żółci. Przyczyną problemu w tym przypadku może być np. kamica przewodu żółciowego czy nowotwór trzustki.

Objawy żółtaczki

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.

Zapisuję się

Podczas żółtaczki dochodzi do zażółcenia skóry, ale nie tylko. Objawem żółtaczki jest również zażółcenie twardówek gałki ocznej, co więcej – zmiany w obrębie gałki ocznej pojawiają się zazwyczaj szybciej niż zażółcenie skóry. Czasami przez prowadzącą do żółtaczki hiperbilirubinemię pacjenci doświadczają również wyjątkowo uporczywego świądu skóry. W przebiegu niektórych żółtaczek może dochodzić również do zmiany barwy moczu na ciemniejszą, w przypadku stolców mogą one zaś być odbarwione.

W przebiegu niektórych żółtaczek dochodzić może również do zmiany barwy moczu czy stolca. Przykładowo u pacjenta z żółtaczką mechaniczną jego mocz może stawać się ciemniejszy, a stolec z kolei odbarwiony. Podobne zmiany można obserwować w przypadku żółtaczki wątrobowej, nie pojawiają się one jednak u chorych z żółtaczką przedwątrobową.

Wspomniano już, że żółtaczka stanowi objaw różnych schorzeń. Z tego właśnie względu to, jakie inne dolegliwości będą towarzyszyły zażółceniu skóry, uzależnione jest ściśle od przyczyny żółtaczki. Jako dolegliwości, które najczęściej mogą towarzyszyć żółtaczce, można wymienić:

wodobrzusze,
krwawienia (na przykład z nosa) i tendencję do łatwego powstawania siniaków (pojawiające się wtedy, kiedy wątroba staje się niewydolna i dochodzi do zmniejszenia produkcji czynników krzepnięcia krwi),
nudności,
wymioty,
bóle brzucha.

Leczenie żółtaczki

Pacjent, u którego dojdzie do żółtaczki, zdecydowanie powinien odwiedzić lekarza – wspominano już przecież, że przyczyną zażółcenia powłok skórnych może być nawet zachorowanie na chorobę nowotworową. Terapii podlega jednak nie sama żółtaczka, a schorzenie, które do niej doprowadziło. Z pacjentem z tego względu zbierany jest najpierw dokładny wywiad lekarski, dzięki któremu możliwe staje się wysunięcie podejrzenia co do tego, co mogło wywołać żółtaczkę. Na podstawie wywiadu zlecane są badania służące określeniu przyczyny żółtaczki. Mogą to być badania krwi (np. oznaczanie markerów wirusowych zapaleń wątroby czy analiza enzymów wątrobowych), badania obrazowe (np. USG jamy brzusznej), a czasami nawet badania inwazyjne, takie jak biopsja wątroby.

Po rozpoznaniu przyczyny, możliwe staje się ewentualne rozpoczęcie leczenia żółtaczki. Nie zawsze jest ono konieczne – tak bywa w przypadku pacjentów z zespołem Gilberta. W innych sytuacjach pacjentom proponowane jest leczenie typowe dla danego schorzenia, przykładowo osobom chorym na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby zaleca się stosowanie preparatów przeciwwirusowych, z kolei w przypadku zablokowania przewodów żółciowych przez kamień żółciowy, konieczne może być przeprowadzenie zabiegu, podczas którego twór ten zostanie usunięty. Istotną rolę może odgrywać leczenie objawów towarzyszących żółtaczce, takich jak np. świąd skóry. Jego natężenie może być znaczne, przez co dolegliwość ta może być dla chorych wyjątkowo uciążliwa – takim pacjentom zalecone może zostać przyjmowanie cholestyraminy.

Szczepienie przeciw żółtaczce

Żółtaczce można zapobiegać – w tym celu konieczne jest redukowanie ryzyka wystąpienia różnych schorzeń, które mogą wywoływać żółtaczkę. Mowa tutaj przede wszystkim o wirusowych zapaleniach wątroby (WZW). Wyróżnia się kilka typów tego schorzenia, różniących się nie tylko typem wywołującego je wirusa, ale i drogą zakażenia. Przykładowo, WZW typu A zakazić się można drogą pokarmową. Inny typy choroby, to jest WZW typu B i C, są z kolei przenoszone drogą kontaktów z płynami ustrojowymi – zakazić się wirusami wywołującymi te schorzenia można na przykład poprzez zanieczyszczony patogenami sprzęt medyczny czy przez kontakt płciowy z osobą zakażoną.

Szczęśliwie są dostępne szczepienia, dzięki którym możliwe jest znaczne zminimalizowanie ryzyka zachorowania na niektóre typy WZW, a przez to i zmniejszenie ryzyka rozwoju żółtaczki (zaszczepić się można przeciwko WZW typu A i B). Szczepienie przeciw żółtaczce spowodowanej WZW B jest w Polsce obowiązkowe i podlegają mu (przy braku przeciwwskazań) już noworodki – pierwszą dawkę tej szczepionki dzieci otrzymują już w ciągu swoich pierwszych 24 godzin życia. Odmienna jest z kolei sytuacja w przypadku szczepienia przeciwko żółtaczce wywoływanej WZW A. Szczepionka ta jest zalecana, ale nierefundowana – koszty szczepienia ponosić trzeba samodzielnie. Skorzystanie z takiego szczepienia zalecane jest szczególnie tym osobom, które planują podróż do rejonu świata, gdzie panuje duża ilość zachorowań na WZW A. Przebycie takiego szczepienia przeciw żółtaczce może być też korzystne dla pacjentów chorujących na inne typy WZW czy dla chorych z jakimiś przewlekłymi schorzeniami wątroby.

Zapamiętaj: Żółtaczka typu A przenoszona jest drogą pokarmową.

Najważniejsze w przypadku żółtaczki nie są jednak jej przyczyny czy towarzyszące jej objawy, ale to, by żółtaczki po prostu nie bagatelizować. Czasami owszem, zażółcenie powłok skórnych ustępuje całkowicie samoistnie, jednakże osoba, u której doszło do żółtaczki i tak powinna odwiedzić lekarza. Może się przecież okazać, że żółtaczkę wywołało jakieś groźne schorzenie, które im szybciej będzie leczone, tym większe mogą być szanse na jego wyleczenie.