Różnorodność świata bakterii jest ogromna, a przedstawicieli tej grupy organizmów możemy spotkać praktycznie w każdym miejscu na Ziemii. Bakterie obecne w ciele człowieka stanowią część mikrobioty, której rola w utrzymaniu zdrowego ciała jest obecnie bardzo popularnym tematem badań naukowych. Niestety, wiele bakterii jest także przyczyną występowania schorzeń u ludzi, do tej grupy mikroorganizmów zaliczana jest także Mycoplasma.
Co to jest mycoplasma?
Mycoplasma jest mikroorganizmem zaliczanym do bakterii, jednak na wstępie należy podkreślić, że nie jest to pojedynczy drobnoustrój, ale cała ich grupa. Obecnie naukowcom udało się zidentyfikować ponad 100 gatunków mikroorganizmów należących do Mycoplasm, z których niektóre są odpowiedzialne za wywoływanie chorób u ludzi! Mycoplasmy są zaliczane do bakterii, jednak posiadają kilka unikalnych cech odróżniających je od innych mikroorganizmów. Jedną z charakterystycznych właściwości tych drobnoustrojów jest brak ściany komórkowej, czyli powłoki z substancji budulcowych, która otacza komórkę bakterii. Ma to duże znaczenie dla lekarzy, ponieważ wiele antybiotyków (np. penicyliny) opierają swoje działanie bakteriobójcze na zdolności do zahamowania procesu tworzenia ściany komórkowej u bakterii. Skutkiem tej unikalnej cechy jest niewrażliwość Mycoplasm na działanie niektórych antybiotyków. Dodatkowo, elementem wyróżniającym te mikroorganizmy są ich niewielkie rozmiary, nawet jak na te obserwowane u innych bakterii. Z tego powodu tuż po odkryciu początkowo były uważane za wirusy.
Mycoplasma – objawy zakażenia
Spośród wielu przedstawicieli Mycoplasm na wyróżnienie zasługują Mycoplasma pneumoniae oraz Mycoplasma genitalium, ze względu na zdolność do wywoływania schorzeń u ludzi. Mycoplasma pneumoniae jest bakterią odpowiedzialną za zakażenia układu oddechowego. Co interesujące, zapalenie płuc wywołane przez ten drobnoustrój różni się w przebiegu od typowej infekcji z jaką mamy do czynienia w zakażeniach układu oddechowego spowodowanego innymi bakteriami czy wirusami, dlatego często nazywane jest atypowym zapaleniem płuc. Sformułowanie “atypowe” odnosi się do różnic w przebiegu choroby, takich jak:
- brak sezonowości zachorowań, zapalenie płuc wywołane przez Mycoplasmę pneumoniae występuje przez cały rok, nie obserwowuje się wzrostu zachorowań w zależności od pory roku;
- gorączka jest mniej nasilona, jednocześnie częściej niż w typowym zapaleniu płuc pojawiają się objawy spoza układu oddechowego, przykładowo: bóle brzucha czy nudności;
- okresy inkubacji (bezobjawowego namnażania się bakterii) i zakaźności są długie i mogą trwać kilka tygodni, a nawet miesięcy;
oporność na niektóre antybiotyki, co przekłada się na nieskuteczność terapii, jeśli zastosowano standardowe leczenie.
Mycoplasma genitalium jest z kolei bakterią, która odpowiada za zakażenia układu moczowo-płciowego. Do chorób wywoływanych przez ten drobnoustrój należy zapalenie cewki moczowej, objawiające się bólem, pieczeniem w trakcie oddawania moczu, a także zaczerwienieniem okolicy cewki moczowej. U mężczyzn objawom może towarzyszyć wyciek ropnej lub śluzowej wydzieliny z cewki moczowej, natomiast kobiety mogą dodatkowo skarżyć się na upławy, czyli nieprawidłową wydzielinę z dróg rodnych. Poważniejszym schorzeniem spowodowanym przez Mycoplasma genitalium jest zapalenie narządów miednicy mniejszej. Schorzenie wynika z zakażenia obejmującego błonę śluzową macicy, jajowody, czy jajniki i nieleczone może doprowadzić do śmierci chorej! W trakcie choroby kobieta może uskarżać się na:
- bolesność narządów miednicy mniejszej;
- gorączkę;
- ból podczas stosunku płciowego;
- nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych;
- upławy;
- podwyższone parametry stanu zapalnego, takie jak: CRP, OB, leukocytoza.
Mycoplasma – przyczyny
Zakażenia wywoływane przez Mycoplasmę pneumoniae należą do chorób przenoszonych drogą kropelkową, oznacza to, że do zakażenia dochodzi w wyniki inhalacji drobnych kropelek śluzu przedostających się do otoczenia w trakcie kaszlu, kichania, czy mówienia przez osobę chorą. Zapalenie płuc spowodowane przez Mycoplasmę pneumoniae występuje najczęściej u dzieci w wieku szkolnym oraz młodzieży (5–15 lat), choć wszystkie grupy wiekowe są jednakowo wrażliwe na zakażenie. Zapobieganie mykoplazmozom jest niezwykle trudne. Choroba rozprzestrzenia się przez bliski kontakt i chociaż izolacja zakażonych osób teoretycznie mogłaby zmniejszyć ryzyko zakażenia u innych ludzi, jest jednak niepraktyczna, gdyż chorzy są zakaźni przez długi okres, nawet podczas antybiotykoterapii. Schorzenia spowodowane przez zakażenie Mycoplasmą genitalium należą do chorób przenoszonych drogą płciową- STD (Sexual Transmitted Disease). Oznacza to, że szerzą się poprzez kontakty seksulne, a do metod zmniejszających ryzyko zakażenia należą: stosowanie prezerwatyw, posiadanie stałych partnerów/partnerek oraz leczenie osób zakażonych.
Mycoplasma – diagnostyka
Diagnostyka zakażeń wywołanych przez Mycoplasmy nie różni się specjalnie od diagnostyki innych infekcji bakteryjnych. Lekarz stawia diagnozę na podstawie:
- wywiadu lekarskiego, uwzględniając objawy jakie zgłasza pacjent, czas trwania choroby, dotychczasowe leczenie;
badania fizykalnego, czyli wykonywanych przez lekarza czynności (osłuchiwanie chorego, badanie palpacyjne) mających na celu znalezienie nieprawidłowości; - obrazu rentgenowskiego płuc, w przypadku Mycoplasmy pneumoniae odpowiedzialnej za atypowe zapalenie płuc;
markerów stanu zapalnego: OB, CRP, podwyższonych wartości leukocytów; - badań serologicznych, czyli poszukiwania we krwi pacjenta przeciwciał (białek układu odpornościowego zwalczających infekcję) skierowanych przeciwko mykoplazmom;
- hodowli bakteryjnej, czyli namnażaniu drobnoustrojów na specjalnych pożywkach mikrobiologicznych. W tym celu od chorego pobierany jest materiał, w którym najprawdopodobniej znajduje się bakteria, którą chcemy namnożyć. W przypadku infekcji dróg oddechowych do badania można wykorzystać odkrztuszaną przez chorego plwocinę.
Czy wiesz że: Mycoplasma odpowiedzialna za infekcje dróg oddechowych u ludzi bywa nazywana czynnikiem Eatona, na cześć badacza, który ją wykrył?
Niestety, hodowla mikrobiologiczna Mycoplasm jest procesem trudnym, wymagającym dużo czasu (nawet 2 do 6 tygodni!) i możliwa tylko w wybranych laboratoriach, z tego względu metoda ta jest rzadko stosowana w codziennej praktyce. W diagnostyce zakażeń układu moczowo-płciowego wykorzystuje się panele testów wykrywające najczęstsze patogeny przenoszone drogą płciową, do których zaliczamy: Chlamydię, dwoinkę rzeżączki, Mycoplasmę, Ureaplasmę oraz rzęsistka pochwowego. Materiałem do badań jest wymaz z okolicy cewki moczowej u mężczyzn oraz pochwy u kobiet.
Mycoplasma – leczenie
W zwalczaniu zakażeń wywołanych przez Mycoplasmy fundamentalne znaczenie ma prawidłowe leczenie chorych. W terapii wykorzystuje się antybiotyki, czyli substancje wykazujące działanie bakteriobójcze (powodujące śmierć komórki bakterii) oraz właściwości bakteriostatyczne (hamujące zdolność bakterii do namnażania się). Brak ściany komórkowej u mykoplazm jest przyczyną ich oporności na niektóre antybiotyki, np. penicyliny, jednak istnieją inne farmaceutyki skuteczne w leczeniu zakażeń tymi drobnoustrojami. W leczeniu infekcji wywołanych przez bakterie z rodzaju Mycoplasma zastosowanie znajdują:
- makrolidy: klarytromycyna, azytromycyna, erytromycyna;
- tetracykliny: doksycyklina;
- fluorochinolony.
Mycoplasma – czas leczenia
Leczenie zapalenia płuc wywołanego przez Mycoplasmę pneumoniae trwa zazwyczaj 10- 14 dni, jednak zależy od rodzaju antybiotyku zastosowanego w terapii. W przypadku wyboru azytromycyny czas trwania terapii wynosi tylko 5 dni. Zapalenie cewki moczowej spowodowane przez infekcję Mycoplasmą genitalium również jest skutecznie leczone za pomocą pięciodniowej kuracji azytromycyną.
Zapamiętaj: Zakażenia wywoływane przez Mycoplasmę pneumoniae należą do chorób przenoszonych drogą kropelkową, oznacza to, że do zakażenia dochodzi w wyniki inhalacji drobnych kropelek śluzu przedostających się do otoczenia w trakcie kaszlu, kichania, czy mówienia przez osobę chorą.
Mycoplasmy stanowią rodzaj bakterii posiadających unikalne cechy odróżniające je od innych przedstawicieli tej grupy organizmów. Obecnie udało się zidentyfikować ponad 100 gatunków bakterii należących do rodzaju Mycoplasma, a część z nich jest odpowiedzialna za wywoływanie chorób u ludzi. Na szczególne wyróżnienie zasługuje Mycoplasma pneumoniae, odpowiedzialna za zakażenia układu oddechowego, w tym atypowe zapalenie płuc oraz Mycoplasma genitalium będąca czynnikiem etiologicznym zakażeń układu moczowo-płciowego. Leczenie infekcji wywołanych przez te drobnoustroje polega na stosowaniu antybiotyków, na które mykoplazmy wykazują wrażliwość. Czas terapii zwykle wynosi 10- 14 dni i zależy od rodzaju medykamentu zastosowanego w leczeniu.