Opryszczka wargowa jest schorzeniem występującym powszechnie w populacji ludzkiej. U większości osób zakażenie wirusami opryszczki przebiega bez występowania objawów. U innych prowadzi do pojawienia się bolesnych zmian skórnych, które dodatkowo wpływają negatywnie na wygląd.
Co to jest opryszczka wargowa?
Opryszczka wargowa to choroba zakaźna wywoływana przez wirusy. Objawia się pojawieniem na skórze twarzy w okolicy ust oraz na błonach śluzowych jamy ustnej drobnych pęcherzyków. Nie u każdego zakażonego człowieka dochodzi do rozwoju zmian skórnych. U znacznej części ludzi opryszczka przebiega bezobjawowo. Choroba ma tendencję do nawrotów w stanach obniżonej odporności, ponieważ wirus może przetrwać w komórkach składających się na układ nerwowy człowieka. Obraz choroby może przypominać zachorowanie na ospę wietrzną, liszajec zakaźny lub zakażenia wywołane przez wirusy Coxsackie. Rokowanie w przypadku opryszczki wargowej jest dobre.
Objawy opryszczki wargowej
Symptomy opryszczki wargowej są dość charakterystyczne, jeśli choroba przebiega z występowaniem objawów. Dotyczy głównie zmian skórnych. Poprzedza je występowanie uczucia bólu lub świądu tej samej okolicy. Pojawiają się one pod postacią drobnych pęcherzyków na rumieniowej podstawie, które są wypełnione płynem surowiczym. Następnie treścią ropną. W ciągu kilku dni pokrywają się one strupami. Pęcherzyki mają tendencję do grupowania się. Występują one na skórze wokół ust. Mogą jednak pojawić się również na błonie śluzowej jamy ustnej. Czasem ulegają nadkażeniu bakteryjnemu. Niekiedy zakażeniu wirusem opryszczki może towarzyszyć podwyższenie ciepłoty ciała.
Przyczyny opryszczki wargowej
Opryszczka wargowa jest wywoływana głównie przez wirusa HSV 1. Zdarza się rzadko, że objawy występują w wyniku zakażenia wirusem HSV 2. Odpowiada on zwykle za opryszczkę narządów płciowych, okolic krocza i kończyn dolnych. Zarażenie wirusem HSV 1 dokonuje się poprzez kontakt z osobami chorymi lub bezobjawowymi nosicielami. Wirus przenosi się drogą zetknięcia się ze śliną, zmianami opryszczkowymi na skórze lub poprzez używanie tych samych przedmiotów osobistych. Szczególnie podatne na wniknięcie wirusa jest błona śluzowa lub uszkodzona skóra. Do namnażania wirusa dochodzi w komórkach nabłonka skóry lub błon śluzowych, choć dokonuje się to również w komórkach nerwowych. HSV 1 odpowiada również za inne stany chorobowe. Można do nich zaliczyć:
- opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł,
- wyprysk opryszczkowy,
- zanokcicę opryszczkową,
- opryszczkowe zapalenie spojówek i rogówki,
- opryszczkę gladiatorów,
- opryszczkę narządów płciowych,
- opryszczkowe zapalenie mózgu,
- opryszczkę noworodków.
Wirus HSV 1 może przetrwać we włóknach nerwowych po ustąpieniu objawów choroby. Zakażenie może wystąpić ponownie pod wpływem stresu, przegrzania, wychłodzenia, zakażeń wywołanych przez inne patogeny. Sytuacje te powodują osłabienie odporności ludzkiego organizmu i uaktywnienie uśpionego wirusa. Niestety w takich przypadkach może wiązać się to z dodatkowymi powikłaniami, takimi jak, zapalenie mózgu, płuc, wątroby lub przełyku.
Jak pozbyć się opryszczki wargowej?
Opryszczkę wargową można zwalczyć poprzez stosowanie miejscowych lub doustnych leków przeciwwirusowych. Opryszczka wargowa niestety w części przypadków ma tendencję do nawracania. Powodem tego jest przetrwanie wirusa we włóknach nerwowych. Objawy mogą się ujawnić ponownie po początkowym ustąpieniu dolegliwości. Niestety dotychczas nie udało się opracować szczepionki skutecznej przeciwko wirusom z rodziny HSV.
Leczenie opryszczki wargowej
W leczeniu zastosowanie znajdują preparaty acyklowiru w formie maści, kremów, płynów. Miejscowo acyklowir stosuje się przez 5-7 dni. W aptekach można nabyć preparaty tego typu bez recepty. Wśród preparatów medycznych dostępnych bez wizyty u lekarza można wymienić również plastry hydrokoloidowe. Ich zadaniem jest łagodzenie dokuczliwych dolegliwości choroby oraz zapobieganie rozszerzaniu się zakażenia. Jeśli te sposoby zawodzą wykorzystuje się acyklowir w postaci tabletek do przyjmowania doustnego przez 5-7 dni. W większych, a więc też skuteczniejszych dawkach dostępne są w tej formie jedynie na receptę.
Zapamiętaj: Głównym lekiem stosowanym w leczeniu opryszczki wargowej jest acyklowir.
Leczenie wymienionymi powyżej preparatami medycznymi można wspomóc poprzez wykorzystanie ogólnodostępnych, domowych sposobów. Działanie wspomagające mogą przejawiać: miód, czosnek, cebula, melisa, cytryna przyjmowane doustnie. Substancje zawarte w tych produktach od dawna są znane z działania przeciwwirusowego oraz przeciwzapalnego poprzez korzystny wpływ na układ odpornościowy. Leczenie opryszczki wargowej powinno być rozpoczęte od razu po pojawieniu się zmian na skórze w postaci pęcherzyka wypełnionego treścią surowiczą. Pacjenci z opryszczką nawrotową, mogą rozpocząć kurację już po pojawieniu się charakterystycznego uczucia mrowienia przed pojawieniem się zmian skórnych. Wirusy HSV charakteryzują się bowiem dużą zakaźnością. W związku z tym w trakcie trwania zakażenia zaleca się powstrzymanie od całowania czy przytulania swoich bliskich. Po każdym dotknięciu zmian skórnych zalecane jest mycie rąk. Dobrym pomysłem jest również korzystanie z odrębnego ręcznika, sztućców czy naczyń, tak aby nie zwiększać prawdopodobieństwa przeniesienia choroby na domowników.
Opryszczka w ciąży
Leczenie opryszczki wargowej u kobiet w ciąży jest dość problematyczne. Nie zaleca się podawania acyklowiru w formie doustnej ze względu na potencjalne zagrożenie dla płodu. Zarówno podczas ciąży jak i karmienia piersią zaleca się w razie konieczności używanie maści lub kremów zawierających acyklowir bezpośrednio na zmiany skórne. Wirus HSV 1 powodujący opryszczkę wargową może także wywołać opryszczkę zewnętrznych narządów płciowych. W przypadku kobiet w ciąży jest to szczególnie groźne. Zaleca się wtedy rozwiązanie ciąży drogą cięcia cesarskiego. Odpowiednie postępowanie w opryszczce u kobiet w ciąży jest szczególnie ważne ze względu na powikłania, które mogą wystąpić u zakażonego noworodka. Najgroźniejszym z nich jest śmierć dziecka. Do innych można zaliczyć zapalenie mózgu i postać uogólnioną opryszczki. Nie ma bardziej skutecznej ochrony dziecka podczas porodu, dlatego że zażywanie leków przeciwwirusowych w ciąży jest ograniczone. W trakcie opieki nad dzieckiem matka powinna zachowywać zasady higieny osobistej. Polega ona między innymi na częstym myciu rąk wodą z mydłem, co niszczy wirusa. Mało prawdopodobne jest zakażenie noworodka w trakcie karmienia piersią.
Opryszczka u dzieci
Najczęściej występującą postacią objawowego zakażenia u dzieci jest opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł. Dotyczy ono zazwyczaj dzieci w wieku 1-3 lat. Choroba u dzieci charakteryzuje się nagłym początkiem z wysoką gorączką w granicach 39-40 stopni Celsjusza. Podwyższonej ciepłocie ciała towarzyszy przekrwienie i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej. Na dziąsłach, podniebieniu, błonie śluzowej policzków i języka występują drobne zmiany pęcherzykowe z czerwoną obwódką. Następnie przechodzą one w formę bolesnego owrzodzenia. Powyższym objawom towarzyszy rozdrażnienie dziecka, ślinotok, nieprzyjemny zapach z ust, krwawienie z dziąseł, powiększenie i bolesność węzłów chłonnych szyjnych i podżuchwowych oraz niechęć do przyjmowania pokarmów i płynów. Choroba trwa zwykle około tygodnia. Ustępuje gorączka, a wykwity skórne w jamie ustnej goją się samoistnie. Podobny przebieg prezentuje kolejna postać choroby – wyprysk opryszczkowy. Zmiany mogą lokalizować się na innych częściach ciała niż jama ustna i twarz. Postępowanie w wyżej opisanych zakażeniach wirusem HSV 1 polega na doustnym podaniu acyklowiru, najlepiej w ciągu 72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Ogranicza to liczbę wykwitów, przyspiesza gojenie, łagodzi dolegliwości i skraca zakaźność.
Czy wiesz że: zakażenie wirusem opryszczki u większości osób przebiega bezobjawowo?
Decyzję o rozpoczęciu leczenia doustnego w przypadku dzieci dobrze jest przedyskutować z lekarzem. W przypadku zmian skórnych ograniczonych jedynie do okolicy warg dziecka stosuje się w pierwszej kolejności leczenie miejscowe z wykorzystaniem acyklowiru w postaci kremów lub maści. Jeśli nie przynosi ono rezultatu włącza się leczenie doustne acyklowirem. Dawki dobiera się w zależności od wieku dziecka, a zastosowanie takiego leczenia należy skonsultować z lekarzem pediatrą. Występowanie zmian opryszczkowych w jamie ustnej może sprzyjać zanokcicy opryszczkowej. Dziecko dotykając bolesnych zmian jamy ustnej i dziąseł może przenieść wirusa na palce, co powoduje wystąpienie zakażenia w tym miejscu. Choroba objawia się bolesnością i obrzękiem skóry wokół paznokcia. Dużo groźniejszym schorzeniem wywołanym przez wirusy opryszczki jest opryszczkowe zapalenie mózgu. Charakteryzuje się ciężkim przebiegiem i obarczone jest znaczną śmiertelnością. Zakwalifikowane jest jako zakażenie HSV o ciężkim przebiegu. Leczenie prowadzone jest z wykorzystaniem acyklowiru podawanego dożylnie w szpitalu.
Zakażenie ma zazwyczaj łagodny przebieg u ludzi dorosłych. U dzieci rzadko może przybrać niebezpieczną postać. Niemniej jednak jest to choroba dokuczliwa, która może trwać miesiącami ze względu na właściwości wirusa, które pozwalają mu przetrwać we włóknach nerwowych człowieka.