Szczepienia obowiązkowe i zalecane przed wyjazdem do Azji

W ciągu ostatnich lat, podróże poza granice Europy stały się nie tylko popularne, ale także z powodu coraz bardziej przystępnych cen, możliwe dla bardzo wielu osób. Odwiedzenie Afryki lub Azji nie stanowi obecnie większego problemu. Zwiększenie ilości osób podróżujących jest natomiast wyzwaniem z punktu widzenia profilaktyki chorób występujących poza granicami Europy, z którymi podróżujący mogą się zetknąć, a które mogą stanowić zagrożenie dla ich zdrowia lub życia. Konieczne staje się więc zastosowanie odpowiednich środków ostrożności i zwrócenie uwagi osobom planującym podróż, na konieczność szczególnego przestrzegania zasad higieny i dbania o kwestie zdrowia.

Choroby azjatyckie

Każdy z kontynentów posiada choroby endemiczne (czyli takie, które występują stale tylko na konkretnym obszarze) oraz takie, które można spotkać właściwie na całym świecie, także w Europie). Nie wszystkie choroby posiadają profilaktykę w postaci szczepień, w niektórych przypadkach kluczowe okaże się więc przestrzeganie zasad higieny oraz ochrona przed zarażeniem (np. używanie repelentów przeciw komarom lub unikanie kąpieli w zbiornikach wodnych na obszarze zagrożonym). Choroby, na jakie narażeni są podróżujący do Azji to przede wszystkim choroby tropikalne, przeciw którym możemy zaszczepić się przed wyjazdem:

Dur brzuszny – jest chorobą bakteryjną, spowodowaną przez bakterie typu Salmonella. Można się nim zarazić przez spożycie zakażonej wody lub pokarmu. Objawia się bólem głowy, gorączką, utratą apetytu i ogólnym osłabieniem. Często występują też objawy ze strony układu pokarmowego. Największe ryzyko zachorowania istnieje w Azji Południowej, jednak możemy się z nim zetknąć w większości krajów azjatyckich. Szczepienie przyjmuje się w jednej dawce (cena to ok. 220 zł), która zapewnia ochronę na okres 2 lat. W profilaktyce bardzo ważne jest również przestrzeganie zasad higieny, np. podczas przygotowania posiłków.
Cholera – jest bakteryjną chorobą przewodu pokarmowego, wywoływaną przez bakterie Vibrio cholerae. Występuje głównie w rejonach Azji Południowej. Nazywana bywa również „chorobą brudnych rąk” i jest mocno związana z przestrzeganiem zasad higieny. Zarazić się można poprzez spożycie zakażonej wody lub żywności. Objawy cholery to wymioty, a także biegunka o charakterystycznym wyglądzie (jak woda po płukaniu ryżu). Cholera może spowodować ciężkie odwodnienie, skutkujące zaburzeniem pracy narządów i w efekcie zgonem (w krótkim czasie). Profilaktyka polega na przyjęciu doustnie dwóch dawek szczepionki (będą nas chronić przez ok. 2 lata, a ich łączna cena to ok. 200-300 zł), oraz na przestrzeganiu zasad higieny w kontakcie z żywnością, a także piciu tylko wody butelkowanej lub przegotowanej.
Wścieklizna – zakaźna choroba wirusowa. Zarazić można się poprzez kontakt uszkodzonej skóry ze śliną chorego zwierzęcia (np. przy pogryzieniu przez psa lub małpę). Występuje praktycznie we wszystkich krajach azjatyckich. Choroba może rozwijać się latami i najczęściej prowadzi do śmierci. Wścieklizna objawiać może się m.in. przez niepokój, potliwość, światłowstręt, halucynacje, a w późniejszych stadiach także poprzez skurcze mięśni, ślinotok, drgawki i porażenie mięśni, prowadzące do niewydolności oddechowej i w krótkim czasie do zgonu. Profilaktyka polega na przyjęciu 3 dawek szczepienia, które zapewnią nam ochronę na okres 5 lat (ok. 150 zł/dawkę) oraz na unikaniu kontaktu z dzikimi i bezpańskimi zwierzętami.
Japońskie zapalenie mózgu – choroba wirusowa, występująca głównie w Azji Południowo-Wschodniej, przeważnie na terenach wiejskich, w miejscach o dużej wilgotności. Przenoszona jest przez komary. Jest chorobą występującą rzadko. Przebieg jest bardzo zróżnicowany, przeważnie bezobjawowy, mogą jednak wystąpić powikłania, a nawet zgon. W profilaktyce stosuje się 2 dawki szczepienia, (ok. 400 zł/dawkę, z okresem ochrony na ok. 2 lata ) oraz podejmuje się działania mające zapobiegać ukłuciu przez komara (długie rękawy i nogawki w odzieży, repelenty oraz moskitiery, czyli specjalne siatki, które uniemożliwiają przedostanie się przez nie owadów).

Choroby tropikalne, na które nie stosuje się rutynowo szczepień:

Malaria – jest pasożytniczą chorobą zakaźną, przenoszoną przez komary. Wywołują ją pierwotniak z rodzaju Plasmodium, można ją spotkać na południu Azji. Jako pierwsze objawy malarii pojawiają się dreszcze, gorączka, ból głowy, nudności i wymioty, potem występują poty i spadek temperatury ciała. Kolejnym etapem są nawracające napady gorączki, co dobę lub dwie, może też wystąpić niedokrwistość, żółtaczka, bóle mięśni, zaburzenia neurologiczne, a także niewydolność narządów i zagrażający życiu wstrząs. Ponieważ nie istnieje szczepionka przeciw malarii, kluczowe staje się zabezpieczenie przed ukłuciami komarów. Dobrym rozwiązaniem jest także zaopatrzenie się w leki antymalaryczne i przyjmowanie ich w ramach profilaktyki, jeżeli udajemy się w miejsca zagrożone wystąpieniem choroby.
Denga – choroba wirusowa, która przenoszona jest przez komary. Występuje w Azji Południowej. Może przebiegać bezobjawowo, może też mieć gwałtowny i ciężki przebieg zagrażający życiu (np. z towarzyszącym krwotokiem z powodu zaburzeń krzepnięcia). Najczęściej jednak objawia się gorączką, bólami głowy i mięśni oraz osłabieniem. Profilaktyka polega na ochronie przed ukłuciami komarów.
HIV – ludzki wirus niedoboru odporności, który bez włączenia odpowiedniego leczenia może rozwinąć się w chorobę AIDS, powodującą postępujący niedobór odporności. Nieleczona odpowiednio wcześnie, może doprowadzić do zgonu. Wirus przenosi się m.in. drogą krwionośną i płciową. Nie istnieje przeciw niemu szczepionka, co oznacza, że kluczową rolę odgrywa zachowanie środków ostrożności, np. unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych oraz powstrzymanie się od korzystania z usług ulicznych studiów tatuażu, czy salonów kosmetycznych.
Dżuma – choroba bakteryjna, wywoływana przez bakterię Yersinia pestis. Chorują głównie gryzonie, na człowieka może się przenieść po pogryzieniu przez zarażone wcześniej pchły. Objawy dżumy zależą od postaci choroby, jednak zazwyczaj początkowo występują takie dolegliwości jak gorączka, osłabienie, dreszcze, poty, czy bóle głowy. Charakterystyczne jest również powiększenie węzłów chłonnych (najczęściej w pachwinach, nawet >10 cm). W zależności od postaci, może także wystąpić sepsa lub duszności i sinica. Nieleczona dżuma może doprowadzić do śmierci. W leczeniu stosuje się antybiotyki. Profilaktyka polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z martwymi dzikimi zwierzętami oraz pogryzienia przez dzikie zwierzęta.
Filarioza – to choroba pasożytnicza, wywoływana przez nicienie, przenoszona przez owady. Występuje głównie w Azji Południowo-Wschodniej. Po dostaniu się do organizmu, dojrzałe pasożyty oraz larwy żyją w ludzkich tkankach. Wyróżnia się kilka typów. Objawia się gorączką, zapaleniem naczyń limfatycznych, a także słoniowacizną (nasilony obrzęk spowodowany utrudnieniem odpływu chłonki) kończyn i narządów płciowych. W zależności od typu mogą także wystąpić objawy skórne, np. świąd lub widoczny przesuwający się pod skórą powrózek, grudki na skórze lub objawy neurologiczne i oczne. Leczenie to środki przeciwbólowe i przeciwzapalne a także leki eliminujące nicienie. Niekiedy stosuje się także leczenie chirurgicznie. Profilaktyka polega na unikaniu ukłuć owadów.
Leiszmanioza – to choroba pasożytnicza, wywoływana przez wiciowce. Przenoszona jest przez owady. Czas wylęgania to nawet kilka miesięcy. Ma wiele postaci, od niegroźnej – skórnej, po śmiertelna chorobę narządową. Leczenie jest długotrwałe. Profilaktyka polega na unikaniu ukłuć owadów.
Schistosomatoza – choroba pasożytnicza wywoływana przez przywry. Spotykana głównie w Azji Południowo-Zachodniej. Przywry przenikają do organizmu człowieka przez skórę, do powierzchownych naczyń krwionośnych, podczas kąpieli w słodkich zbiornikach wodnych, w których wcześniej doszło do zanieczyszczenia moczem lub kałem chorych ludzi lub zwierząt. Przywry docierają do płuc, serca i wątroby, następnie także do układu moczowego i wydostają się na zewnątrz organizmu. Ich rozmnażanie następuje w świetle naczyń żylnych. Profilaktyka polega głównie na unikaniu kąpieli w słodkich zbiornikach wodnych na obszarach endemicznego występowania choroby.

Choroby występujące również w innych częściach Świata, także w Europie:

Kleszczowe zapalenie mózgu – choroba wirusowa, wywoływana przez wirusy z rodzaju Flavivirus. Jest przenoszona przez kleszcze. Przebiega dwufazowo – w fazie pierwszej występują objawy grypopodobne (bóle mięśni, dreszcze, gorączka), po których następuje poprawa. Druga faza przebiega z nudnościami, wymiotami, silnymi bólami głowy, gorączką i objawami neurologicznymi (ta faza występuje tylko u niektórych chorych). Choroba może mieć odległe następstwa, np. przewlekłe bóle głowy lub zaniki mięśni. Profilaktyka polega na stosowaniu środków odstraszających kleszcze, unikaniu wysokich traw oraz gęstych zarośli oraz odpowiednim ubiorze zasłaniającym kończyny i głowę, kiedy wybieramy się w miejsce, gdzie mogą bytować kleszcze. Po powrocie należy dokładnie obejrzeć całe ciało i jak najszybciej usunąć kleszcze, jeżeli je zauważymy. Możliwe jest również profilaktyczne szczepienie w cenie ok. 100 zł, które zapewni nam ochronę przez okres 3-5 lat.
Choroba meningokokowa – wywoływana przez bakterie Neisseria meningitidis. Najczęściej jest spotykana w Arabii Saudyjskiej. Przenosi się drogą kropelkową lub bezpośrednią (np. picie z jednej szklanki z osobą zakażoną lub chorą). Może przebiegać pod postacią sepsy lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Choroba objawia się gorączką, silnym bólem głowy, nudnościami, wymiotami, występuje też sztywność karku (są to charakterystyczne objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych). Przebieg może być gwałtowny, z niewydolnością wielu narządów i zgonem. Epidemie pojawiają się najczęściej w dużych skupiskach ludzkich. Profilaktyka polega na szczepieniu (cena ok. 200-300 zł, z okresem ochrony na 5 lat) oraz przestrzeganiu zasad higieny.
Błonica – choroba bakteryjna, która szerzy się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem. Występuje w wielu krajach azjatyckich. Może zagrażać życiu lub prowadzić do odległych powikłań. W Polsce szczepienie przeciw błonicy jest obowiązkowe w wieku dziecięcym, jednak warto przyjmować dawkę przypominającą co 10 lat, zwłaszcza, jeśli podróżuje się w miejsce występowania ryzyka zachorowania. Można przyjąć szczepienie razem z przeciwtężcowym – cena to ok. 40 zł.
Tężec – choroba bakteryjna, wywoływana przez bakterię Clostridium tetani. Do zakażenia dochodzi przy kontakcie rany z zakażoną ziemią, nawozem lub ciałem obcym. Objawia się sztywnością mięśni i bolesnymi skurczami. W ciężkiej postaci, bez leczenia może doprowadzić do śmierci. Podobnie jak w przypadku błonicy, szczepienie obecnie jest obowiązkowe w Polsce, jednak warto przyjmować dawki przypominające co 10 lat (można łącznie z błonicą – cena to ok. 40 zł). Osoby nieszczepione powinny przyjąć pełen cykl szczepień.
Poliomyelitis – zwane chorobą Heinego-Medina, jest chorobą wirusową, wywoływaną przez wirusa polio. Zarażenie następuje przez bliski kontakt z zakażonym lub jego wydzieliną (np. pozostawioną na przedmiotach), można się także zarazić poprzez wodę wcześniej zanieczyszczoną takimi wydzielinami. Dotyka przewodu pokarmowego, a czasem także centralnego układu nerwowego. Najczęściej przebieg jest bezobjawowy, mogą jednak wystąpić objawy pod postacią niewielkich porażeń, rzadko występuje ciężkie porażenie wielu mięśni (w tym także oddechowych) prowadzące do śmierci. Szczepienie w Polsce jest obowiązkowe, jednak dorośli powinni przyjąć dawkę przypominającą (cena ok. 70 zł).
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (popularnie zwane „żółtaczką”). Zakażenie następuje droga pokarmową, przez spożycie zanieczyszczonej wody lub żywności lub przez bezpośredni kontakt z chorym. Przebieg może być bardzo różny, od bezobjawowego, po bardzo ciężki. Objawia się najczęściej zażółceniem skóry, brakiem apetytu, gorączką, z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami. Szczepienie obejmuje 2 dawki, ok. 190 zł każda. Możliwe jest łączne szczepienie przeciw A i B.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (popularnie zwane „żółtaczką”). Do zakażenia dochodzi drogą krwionośną (np. w przypadku transfuzji, ale także w takich sytuacjach jak wykonywanie tatuażu w ulicznym salonie) lub podczas stosunku płciowego. Może przebiegać bezobjawowo, dawać niewielkie objawy, mieć ciężki przebieg lub przejść w postać przewlekłą (w której występuje marskość wątroby). Objawy to zażółcenie skóry, brak apetytu, bóle brzucha, nudności oraz osłabienie. Szczepienie obejmuje 3 dawki i w Polsce wykonywane jest u każdego dziecka, warto jednak przed wyjazdem sprawdzić poziom przeciwciał (czyli upewnić się, że nasz organizm nadal wie, jak poradzić sobie z wirusem) i ewentualnie przyjąć dawkę przypominającą. Szczepienie można wykonać razem z tym przeciwko WZW A.

Jeżeli z jakichś powodów nie przyjęliśmy innych szczepień obowiązkowych w wieku dziecięcym (np. odra, świnka, różyczka) warto wspomnieć o tym lekarzowi medycyny podróży i także te szczepienia uzupełnić.

Szczepienia obowiązkowe przed wyjazdem do Azji

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.

Zapisuję się

Żadne ze szczepień nie jest obowiązkowe przed wyjazdem do Azji. Oznacza to, że nasz wjazd na teren któregokolwiek z azjatyckich krajów nie będzie uwarunkowany posiadaniem lub brakiem jakiegoś szczepienia (inaczej wygląda to np. w wielu krajach afrykańskich, gdzie na granicy obowiązkowo należy okazać poświadczenie szczepienia przeciwko żółtej febrze). Nie oznacza to jednak, że szczepienia powinny być przez nas ignorowane, skoro nie są obowiązkowe. Bardzo ważna jest rzetelna ocena ryzyka i podjęcie odpowiedniej profilaktyki.

Szczepienia zalecane przed wyjazdem do Azji

Szczepienia, jakie są zalecane dla osób planujących wyjazd do Azji, zależą od kilku rzeczy. Przede wszystkim od kraju (lub krajów) do których zamierzamy się udać. Wiele chorób występuje tylko na konkretnych obszarach Azji, jeżeli więc nie zamierzamy udać się w zagrożony rejon, szczepienie będzie tylko niepotrzebnym wydatkiem. Dla przykładu – jeżeli wybieram się nad Bajkał, to z pewnością będziemy mniej narażeni na choroby tropikalne, niż w przypadku podróży do Bangkoku lub Hanoi.

Czy wiesz że: Denga jest najczęstszą przenoszoną przez owady infekcją wirusową na świecie, a także najczęściej rozpoznawaną chorobą u osób, które po powrocie z krajów tropikalnych zgłaszają się do lekarza z powodu gorączki?

Drugim ważnym czynnikiem, jest rodzaj wyjazdu oraz nasz plan na pobyt. Jeżeli korzystamy z usług biura podróży i planujemy przebywać tylko w bardzo dobrej jakości hotelach, jeść tylko w dobrych restauracjach i pić tylko butelkowaną wodę oraz podróżować wraz ze znaną sobie grupą ludzi, z pewnością możemy pozwolić sobie na mniejszą ilość szczepień (np. będziemy w tym wypadku mniej narażeni na takie choroby jak dur brzuszny, czy cholera). Jeżeli natomiast zamierzamy mieszkać u tzw. „miejscowych”, jeść w barach lub kupować jedzenie od ulicznych sprzedawców, kąpać się w jeziorach lub dużo przebywać ze zwierzętami – wtedy profilaktyka powinna objąć więcej chorób (w tym wypadku poza np. cholerą i durem brzusznym warto rozważyć szczepienie na wściekliznę).

Ostatnim, chociaż nie najmniej istotnym czynnikiem jest nasz stan zdrowia, który może powodować, że dodatkowe szczepienia mogą być korzystne. Najlepiej sytuację oceni lekarz medycyny podróży, który oszacuje ryzyko i doradzi nam jaką profilaktykę należy zastosować.

Na ile dni przed wyjazdem do Azji należy wykonać szczepienia?

Do poradni medycyny podróży najlepiej zgłosić się około 2 miesiące przed wyjazdem do Azji. Pozwoli to lekarzowi na spokojnie ocenić nasze wcześniejsze szczepienia (np. te, które obowiązkowo wykonywane są w Polsce w wieku dziecięcym) oraz zaplanować dawki przypominające i nowe szczepienia. Jeżeli wyjazd planujemy z dużym wyprzedzeniem (np. pół roku) można pomyśleć o wizycie już wtedy, zwłaszcza, jeśli planujemy zaszczepić się np. przeciw tężcowi lub WZW B, które to szczepienia podaje się w kilku dawkach w odstępie kilku miesięcy.

Zapamiętaj: Żadne ze szczepień nie jest obowiązkowe przed wyjazdem do Azji.

Szczególnie osoby, które z różnych względów nie otrzymały obowiązkowych szczepień w wieku dziecięcym, powinny zarezerwować więcej czasu dla ich uzupełnienia. Jednak jeżeli z jakichś powodów odłożyliśmy wizytę w poradni na ostatnią chwilę lub w ogóle zapomnieliśmy o niej w trakcie przygotowań- warto pomimo to udać się tam i skonsultować z lekarzem nawet 2 tygodnie (lub krócej) przed wyjazdem. Chociaż niektóre szczepienia należy wykonać min. tydzień przed wyjazdem (lub wcześniej) lub podaje się je w kilku dawkach, to w perspektywie dłuższego pobytu w Azji nadal warto je wykonać, tym bardziej, że zazwyczaj już pierwsza dawka szczepienia pozwala zyskać odporność, a kolejne dawki służą jej utrzymaniu na kolejne lata. Wcześniejsza wizyta w poradni jest wskazana również dlatego, żeby ewentualne odczyny poszczepienne (takie jak ból w miejscu wkłucia, czy stan podgorączkowy) zdążyły minąć przed początkiem podróży.

Wizyta w poradni medycyny podróży

Konsultacja w poradni medycyny podróży ma na celu przede wszystkim wybór odpowiedniej profilaktyki przed wyjazdem. Lekarz oceni nasz stan zdrowia, a także na podstawie dotychczas przyjętych szczepień, zaleci przyjęcie dawek przypominających lub szczepień, które mogą być dla nas korzystne przed wyjazdem. Podczas wizyty, opowie nam także o ogólnej sytuacji zdrowotnej w kraju, do którego się wybieramy, o sposobach zabezpieczenia się przed chorobami, na które nie ma szczepień, zleci ewentualną profilaktykę przeciwmalaryczną, doradzi nam jak skompletować apteczkę, czy wypisze receptę na dodatkowe leki, jeżeli możemy takich potrzebować (np. antybiotyki). Szczepienia wykonywane są na miejscu, w poradni. Następnie wpisywane są do tzw. “żółtej książeczki”, która jest uznanym międzynarodowo świadectwem zaszczepienia przeciw konkretnym chorobom. Książeczkę należy oczywiście zabrać ze sobą na wyjazd, na wypadek, gdyby potrzebna nam była pomoc lekarska.
Wizyta w Poradni Medycyny Podróży nie wymaga skierowania od lekarza pierwszego kontaktu, jednak wszystkie koszta dodatkowych szczepień ponosi pacjent.

Podróże do krajów azjatyckich mogą być niezwykłym doświadczeniem, które zostanie w naszej pamięci na długie lata. Warto jednak zadbać o to, żeby nasz wyjazd był bezpieczny i dobrze zaplanowany. Podjęcie działań mających ochronić nasze zdrowie jest jednym z najważniejszych elementów przygotowania do podróży. Nie warto odkładać go na ostatnią chwilę lub oszczędzać na nim, gdyż skutki takiego postępowania mogą spowodować, że nasze zdrowie ucierpi w zetknięciu z chorobą, której łatwo mogliśmy zapobiec, a wyjazd przyjdzie spędzić nam w hotelowym pokoju lub na oddziale szpitalnym.