Sprawa tabletek „dzień po” określanych mianem antykoncepcji awaryjnej stała się w ostatnich miesiącach bardzo gorąca. Sprawdź, jak działają tego typu preparaty, jaka jest ich dostępność oraz czy ich przyjmowanie jest całkowicie bezpieczne dla zdrowia kobiety?
Tabletka „dzień po”
Antykoncepcja postkoitalna (zwana także awaryjną, doraźną, kryzysową lub po stosunku, powszechnie znana także jako tabletka „dzień po”) to metoda mająca na celu zapobiegnięcie zajścia w niechcianą ciążę w przypadku, gdy doszło do stosunku płciowego bez zabezpieczenia, gdy stosowana metoda antykoncepcji zawiodła (lub została niewłaściwie zastosowana) lub gdy istnieje ryzyko zajścia w ciążę będącą wynikiem przemocy seksualnej (gwałtu).
Istnieją dwie metody antykoncepcji postkoitalnej:
- preparaty hormonalne w formie tabletek – możemy tutaj wyróżnić preparaty jednoskładnikowe (zawierające lewonorgestrel w dawce 1,5 mg lub octan uliprystalu w dawce 30 mg) oraz preparaty dwuskładnikowe (zawierające etynyloestradiol w dawce 0,25 mg oraz lewonorgestrel w dawce 0,5 mg); preferowane jest stosowanie preparatów jednoskładnikowych ze względu na większą skuteczność oraz lepszą tolerancję.
- wkładki wewnątrzmaciczne zawierające miedź – zakładane są przez lekarza-ginekologa do 5 dni po stosunku bez zabezpieczenia; zawarta we wkładce miedź blokuje implantację (zagnieżdżenie się) zarodka oraz działa plemnikobójczo (działanie antykoncepcyjne utrzymuje się przez okres 3–5 lat).
Mechanizm działania preparatów hormonalnych polega na opóźnieniu jajeczkowania i/lub indukowaniu zmian w śluzie dróg rodnych oraz wydzielinie macicy, co stwarza niekorzystne warunki do zagnieżdżenia zarodka w błonie śluzowej macicy. W ten sposób nie dochodzi do zapłodnienia, a jeśli już się tak stanie – zarodek nie jest w stanie zagnieździć się w niesprzyjającym środowisku.
Czy wiesz że: tabletka "dzień po" kosztuje od 80 do 100 złotych i jest jednym z najpopularniejszych sposobów zapobiegania niechcianej ciąży?
Czy tabletka „dzień po” jest dostępna bez recepty?
Spośród obecnie dostępnych metod antykoncepcji postkoitalnej, wkładki wewnątrzmaciczne zawierające miedź dostępne są bez recepty, jednakże mogą być zakładane tylko przez lekarza-ginekologa. Od 23 lipca 2017 r. preparaty hormonalne wydawane są jedynie na receptę. Aktualnie na rynku polskim dostępne są następujące preparaty jednoskładnikowe:
- EllaOne – 1 tabletka, zawiera 30 mg octanu uliprystalu,
- Escapelle – 1 tabletka, zawiera 1,5 mg lewonorgestrelu,
- Postinor-Duo – 2 tabletki, każda zawiera po 0,75 mg lewonorgestrelu.
Tabletkę preparatu EllaOne lub Escapelle należy przyjąć maksymalnie 72 h po stosunku. W przypadku preparatu Postinor-Duo, pierwszą tabletkę przyjmuje się maksymalnie 72 h po stosunku, zaś drugą po upływie 12 h od przyjęcia pierwszej tabletki. Ważne jest jak najszybsze przyjęcie tabletki, ponieważ wówczas jej skuteczność jest największa (około 95% przy przyjęciu w pierwszej dobie po stosunku, w trzeciej dobie – już tylko 60%).
Należy wyraźnie zaznaczyć, iż farmaceuta nie może odmówić wydania jakiegokolwiek produktu leczniczego przepisanego na receptę (w tym preparatów hormonalnych), powołując się na klauzulę sumienia. W pojęciu polskiego prawa nie istnieje klauzula sumienia farmaceutów (zapis taki obecny jest jedynie w Kodeksie Etyki Aptekarza, który jednak nie jest aktem prawnym). Wciąż problematyczna jest jednak kwestia odmowy wypisania recepty na antykoncepcję postkoitalną przez lekarzy. Część z nich powołuje się bowiem na klauzulę sumienia, tłumacząc, że preparaty takie jak EllaOne są środkami wczesnoporonnymi (co jest oczywiście nieprawdą, gdyż środki wczesnoporonne przerywają już istniejącą ciążę).
EllaOne a skutki uboczne
Obiegowa opinia dotycząca 100% bezpieczeństwa stosowania tabletki „dzień po” jest nieprawdziwa. Przyjęcie jakiegokolwiek preparatu hormonalnego nie jest obojętne dla zdrowia kobiety i często daje następujące działania niepożądane:
- krwawienie niezwiązane z miesiączką,
- ból podbrzusza,
- wymioty,
- dreszcze i gorączka,
- opóźnienie miesiączki,
- ból piersi,
- zaburzenia libido,
- bóle mięśni i miednicy,
- zaburzenia widzenia,
- zmiany skórne (w tym trądzik).
Lista działań niepożądanych tego typu preparatów nie ogranicza się tylko do tych wymienionych wyżej, dlatego też nie należy traktować preparatów hormonalnych jako standardowej metody antykoncepcji. Hormonalna antykoncepcja postkoitalna powinna być stosowana jak najrzadziej i tylko w uzasadnionych przypadkach.
Zapamiętaj: EllaOne to tzw. antykoncepcja awaryjna - tabletka ta dostępna jest w Polsce od jakiegoś czasu tylko na receptę.
Tabletki „dzień po” są na pewno dla wielu kobiet ostatnią deską ratunku chroniącą przed niechcianą ciążą. Błędne jest jednak traktowanie preparatów hormonalnych jako „leku na całe zło” – ich przyjmowanie powinno być umotywowane tylko wyjątkowymi przypadkami. Należy również podkreślić, że antykoncepcja postkoitalna nie jest tożsama z aborcją farmakologiczną, czyli stosowaniem środków wczesnoporonnych, które są w Polsce całkowicie nielegalne.