Ciąża to przez wielu wyczekiwany i magiczny moment w życiu kobiety. Wiąże się ona niestety czasem z komplikacjami i powikłaniami, które mogą zagrażać zarówno matce, jak i dziecku. Dlatego ważna jest w tym okresie profesjonalna opieka lekarza, położnej, a także uważna obserwacja swojego ciała przez przyszłą matkę, by jak najszybciej dostrzec ewentualne problemy i w miarę możliwości leczyć je. Jedną z takich sytuacji jest zespół HELLP.
Co to jest zespół HELLP?
Zespół HELLP jest to jedno z najcięższych powikłań pojawiających się w ciąży, które charakteryzuje się wystąpieniem trzech kluczowych do rozpoznania objawów: hemolizy – czyli rozpadu krwinek czerwonych, podwyższenia poziomu enzymów wątrobowych i małopłytkowością – spadkiem ilości płytek krwi w badaniu morfologii. Często łączy się z zespołem przedrzucawkowym i rzucawką ciążową. Występuje w populacji średnio 100 – 600 razy na 100 000 ciąż. Objawy te skutkują nieprawidłowościami, przede wszystkim dotyczącymi układu krzepnięcia. W związku z tym, krew krążąca po całym organizmie, mająca prawidłowo dotlenić i odżywić każdą tkankę, nie spełnia dobrze swojej roli, a wywołuje kolejne objawy dotyczące kolejnych narządów.
Objawy zespołu HELLP
Objawy mogą pojawić się od 18. tygodnia ciąży, a najpóźniej nawet po porodzie – zagrożenie występuje w pierwszym tygodniu połogu. Najczęściej spotyka się zespół HELLP między 27., a 36. tygodniem ciąży. Objawy, które powinny zaniepokoić kobietę to: ból w prawym nadbrzuszu, tuż poniżej żeber, nudności, wymioty, ogólne złe samopoczucie, silne bóle głowy, wzrost ciśnienia tętniczego, nasilone obrzęki np. kończyn dolnych oraz białkomocz (wykrywany zwykle w badaniu kontrolnym, mogący objawiać się również pienieniem się moczu). Objawy te nie są charakterystyczne, a niektóre z nich tj. nudności, czy wymioty dotyczą większości kobiet w ciąży. Dlatego ważne są regularne badania m.in, pomiary ciśnienia oraz wizyty kontrolne w razie nasilenia objawów lub pojawienia się nowych.
Przyczyny zespołu HELLP
Nie jest znana dokładna przyczyna pojawienia się powyższych objawów w ciąży. Podejrzewa się, że ma on związek z nieprawidłowościami w krążeniu krwi w łożysku, co prowadzi do aktywacji mechanizmów związanych z nieprawidłowym krzepnięciem.
Zapamiętaj: Najczęściej spotyka się zespół HELLP między 27., a 36. tygodniem ciąży.
Problemy z krążeniem dotyczą również miąższu wątroby, która otrzymuje zbyt mało tlenu, a to prowadzi do zniszczenia jej komórek. Może nawet dojść do poważnych wylewów krwi w tym narządzie i jej pęknięcia, co jest poważnym stanem zagrażającym życiu. Nieprawidłowości w naczyniach wywołują uszkodzenie krążących w niej krwinek czerwonych, co skutkuje tak zwaną hemolizą (dochodzi do rozpadu krwinki i uwolnienia z jej wnętrza wszystkich substancji).
Jak wykryć zespół HELLP?
Objawy tego zespołu są raczej mało charakterystyczne, jednak przy wystąpieniu jakichkolwiek z nich należy wziąć pod uwagę ewentualność wystąpienia właśnie tej jednostki chorobowej w diagnostyce. Postawienie rozpoznania opiera się na badaniu w którym stwierdza się m.in. podwyższenie ciśnienia krwi, białkomocz, a także nieprawidłowości w badaniu krwi – spadek poziomu płytek poniżej 100 tysięcy/µl, wzrost ilości enzymów wątrobowych takich jak ALT lub AST powyżej 70 jednostek/l oraz wystąpienie wyników wskazujących na hemolizę – spadek hemoglobiny, haptoglobiny oraz wzrost uwolnionych ze zniszczonych komórek substancji – bilirubiny oraz LDH.
Leczenie zespołu HELLP
Rozwiązanie ciąży jest w zasadzie jedynym skutecznym w pełni sposobem na leczenie tego zespołu. Postępowanie jest więc uzależnione od momentu ciąży, w którym wystąpią objawy. Powyżej 34. tygodnia ciąży preferuje się zakończenie ciąży zwykle poprzez cięcie cesarskie, jednak przy dobrym stanie matki i płodu, można rozważyć poród siłami natury.
Czy wiesz że: śmiertelność w zespole HELLP jest bardzo wysoka? Może dotyczyć od 1 do nawet 25% kobiet, które zachorują. Duże zagrożenie niesie wystąpienie tej choroby również dla dziecka, gdyż umiera 7-34% dzieci z ciąż powikłanych tym zespołem. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie wszelkich powikłań i jak najszybsze leczenie.
Poniżej 34. tygodnia również należy wykonać cięcie cesarskie po uprzednim przygotowaniu matki, ustabilizowaniu jej stanu i podaniu sterydów mających przyspieszyć rozwój płuc dziecka. Jeżeli występują poważne zagrażające życiu powikłania – obrzęk płuc, niewydolność nerek, zaburzenia krzepnięcia czy zaawansowana rzucawka – należy zakończyć ciąże niezależnie od jej zaawansowania. Dodatkowo podaje się leki obniżające ciśnienie np. metyldopę, wlew siarczanu magnezu mający na celu zapobieganie rzucawce, wyrównanie zaburzeń elektrolitowych, nawodnienie chorej, a w razie dużego spadku płytek krwi – przetoczenie ich koncentratu. W razie innych poważnych zaburzeń we krwi można również przetaczać wedle potrzeb inne preparaty krwiopochodne lub albuminy. Wszystkie te działania mają na celu jednak jedynie unormowanie sytuacji, a końcowym rozwiązaniem jest zakończenie ciąży.
Zespół HELLP a druga ciąża
Zespół ten występuje częściej u wieloródek, a także ciężarnych w bardziej zaawansowanym wieku. Należy objąć zwiększoną kontrolą kobiety u których w poprzednich ciążach wystąpił zespół HELLP, ponieważ istnieje duże ryzyko nawrotów w kolejnych ciążach. Wynosi ono od 2 do nawet 20%.
Zespół HELLP po porodzie
Zespół ten może rozwinąć się u kobiety jeszcze do 7 dni po porodzie, dlatego po urodzeniu dziecka nie należy tracić czujności. Zwykle jednak występuje on jeszcze w trakcie trwania ciąży, nie wyklucza to jednak jego pojawienia się w okresie połogu. Rokowanie przy rozwinięciu się zespołu po porodzie jest jednak lepsze. Dziecko nie jest już zagrożone, a u matki można zastosować intensywniejsze leczenie, która zwiększa szansę na wyzdrowienie.
Wystąpienie zespołu HELLP wiąże się niestety z dużym zagrożeniem dla życia matki i płodu, leczenie obecnie również ma ograniczone możliwości, szczególnie przy późnym rozpoznaniu i zaawansowaniu procesu chorobowego, dlatego każda z ciężarnych powinna być pod stałą kontrolą, wykonywać regularnie pomiary ciśnienia tętniczego, badania moczu oraz obserwować swój organizm, zwłaszcza w kolejnych ciążach, gdy czasem czujność bywa już uśpiona.