Rodzicielstwo to wielkie marzenie wielu osób. Wiąże się ono z licznymi przygotowaniami, kompletowaniem wyprawki, wizytami u położnika, wyrzeczeniami w ciąży i zwieńczeniem tych dziewięciu miesięcy porodem. Ciąże przebiegają rozmaicie i w różny sposób się kończą – o czasie, przedwcześnie, porodem naturalnym, cesarskim cięciem czy porodem zabiegowym np. z użyciem kleszczy. Ciężko przygotować się na wszystkie opcje, przeanalizować wszystkie potencjalne powikłania, przebieg ciąży, porodu i połogu. Są to procesy tak złożone, różnorodne i skomplikowane, że niemalże każda kobieta, ciąża i dziecko to całkiem odmienna sprawa. Jedną z takich niespodzianek bywa poród, który w dużej mierze bywa zaplanowany jednak nie zawsze przebiega on identycznie. Wiele kobiet boi się tego momentu, mimo że wyczekują swojego maluszka. Nic w tym dziwnego, bowiem jest to wielkie przeżycie i bardzo wyczerpujący psychicznie i fizycznie moment w życiu przyszłych rodziców.
Co to jest poród naturalny?
Poród naturalny jest to sposób urodzenia dziecka tak zwanymi siłami natury, gdy przechodzi ono przez kanał rodny matki wydostając się z macicy przez pochwę. Organizm matki cały okres ciąży przygotowuje się do tego momentu i zachodzi w nim wiele zmian mających pomóc w tej ostatecznej chwili rozwiązania. Przebiega on szybciej u wieloródek, czyli kobiet które rodzą kolejne dziecko. Zaczyna się on od momentu pojawienia się skurczy i odejścia wód płodowych, po których następuje parcie i urodzenie dziecka, a następnie wydalenie łożyska. W definicji medycznej również pierwsze godziny po porodzie zaliczają się do jego ostatniego etapu.
Jak wygląda poród naturalny?
Poród naturalny zazwyczaj odbywa się w asyście położnej lub lekarza ginekologa. Dzieli się on na tak zwane cztery okresy porodu, jednak zwykle mówiąc o porodzie mamy na myśli drugi i trzeci okres – gdy rodzi się dziecko i wydalane zostaje łożysko. Organizm kobiety przygotowuje się do porodu w trakcie ciąży, a najwięcej zmian zachodzi przed samym rozpoczęciem porodu – obniża się macica, dziecko w łonie matki powinno przybrać odpowiednią pozycję, mówi się także o tzw. dojrzewaniu szyjki macicy, która przygotowuje się do rozwarcia oraz często pojawiają się także skurcze przepowiadające – nie będące jeszcze czynnością skurczową porodową, ale przygotowują macicę do porodu.
Zapamiętaj: Poród naturalny zazwyczaj odbywa się w asyście położnej lub lekarza ginekologa.
Za właściwy początek porodu uważa się pojawienie regularnych skurczy – początkowo co 10 do 30 minut, które z czasem występują coraz częściej i trwają coraz dłużej. Rozwiera się szyjka macicy, a następnie dziecko przechodzi przez kanał rodny dokonując licznych obrotów i zmian pozycji ciała, tak by dostosować się do niewielkiego otworu przez który musi się przedostać. Po urodzeniu dziecka wydalane jest łożysko. Przy nieprawidłowościach ułożenia dziecka czy przechodzenia przez kanał rodny może być konieczne wykonanie cesarki lub dodatkowych manewrów czy użycia specjalnych sprzętów. Porody różnią się też doborem rodzaju znieczulenia lub niezdecydowaniu się na niego czy ewentualnym nacięciem krocza, jeżeli pojawią się do niego wskazania.
Przebieg porodu naturalnego
Poród dzieli się na cztery okresy. Pierwszy to rozwieranie szyjki macicy. Jest ona gotowa na dalszą akcję porodową, gdy jej ujście ma 10 centymetrów. Kolejny etap to urodzenie dziecka. Kolejno dochodzi do przygięcia jego główki, obrotu, odgięcia głowy i drugiego obrotu. Warunkiem takiego przebiegu jest prawidłowe ułożenie maluszka w macicy. Nieprawidłowe pozycje np. nogami w dół lub w poprzek – mogą być wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego. Trzeci etap porodu to oddzielenie łożyska i jego wydalenie, czwarty z kolei to okres dwóch godzin obserwacji kobiety i dziecka.
Jak przygotować się do porodu naturalnego?
Kluczowe w przygotowaniu jest konsultowanie się z położną czy lekarzem ginekologiem. Rady doświadczonych mam również mogą być pomocne, jednak należy pamiętać, że to iż u jednej kobiety było tak czy inaczej, nie oznacza, że jest tak w każdym przypadku, zatem doświadczenie położnych mających do czynienia z dziesiątkami porodów jest nieocenione. Niezwykle pomocne są też szkoły rodzenia, które przygotowują nie tylko do porodu, ale także do opieki nad maleństwem oraz czynnie włączając ojca w cały proces, edukując i wspierając przyszłych rodziców. Przez cały okres ciąży warto dbać o siebie, wykonując lekkie ćwiczenia fizyczne, bowiem sprawność i dobra kondycja również są niezwykle pomocne przy ciężkim wysiłku w trakcie porodu, a także przy odzyskiwaniu sił w połogu. Przed spodziewanym terminem (a najlepiej nawet troszkę wcześniej, by nie dać się zaskoczyć) warto spakować torbę z potrzebnymi do szpitala rzeczami. Pomocne mogą być także różnego rodzaju podręczniki, poradniki czy programy edukacyjne, jednak jak w każdym przypadku należy korzystać ze sprawdzonych źródeł informacji.
Ile trwa poród naturalny?
Pierwszy okres porodu trwa zwykle około 12 godzin u kobiet rodzących po raz pierwszy, a u wieloródek ok. ośmiu. Drugi odpowiednio 2h przy pierwszym porodzie i 1h podczas kolejnych. Trzeci nie powinien trwać dłużej niż pół godziny. Czwarty to okres dwóch godzin obserwacji. Faza aktywna (czyli z czynnością skurczową) może wydłużać się po zastosowaniu znieczulenia.
Przeciwwskazania do porodu naturalnego
Przeciwwskazania do porodu naturalnego dzielą się na te, które możemy przewidzieć wcześniej, gdzie planujemy cesarkę z wyprzedzeniem oraz stany nagłe. Do tych pierwszych zaliczamy: ciąża mnoga większa niż bliźniacza, w ciąży jednokosmówkowej, jednoowodniowej (w dwuowodniowej jest to sytuacja do indywidualnego rozważenia), przy nieprawidłowym wzrastaniu płodu, jeśli nie wynika to z wad genetycznych, w przypadku zbyt dużego płodu (określanego jako przekroczenie 90. percentyla lub szacowanej wagi powyżej 4000 lub 4500 gramów), w stwierdzonych wewnątrzmacicznie wielu wadach wrodzonych (np. w przypadku guzów, które mogą przeszkadzać w trakcie akcji porodowej) oraz przy nieprawidłowej implantacji łożyska. Istnieją również przeciwwskazania specjalistyczne dotyczące matki – wśród kardiologicznych to ciężka niewydolność serca i tętniak aorty w zespole Marfana, a także choroby płuc z zaburzeniami oddychania, wady miednicy, tętniak mózgu, guz chromochłonny nadnerczy czy wskazania psychiatryczne do cesarki – tokofobia, czyli patologiczny strach przed porodem oraz choroby, które uniemożliwiają komunikację i współpracę z ciężarną.
Czy wiesz że: poród siłami natury jest z zasady bardziej fizjologiczną formą wydania dziecka na świat? Wiąże się z wieloma zaletami zarówno dla matki i dziecka - umożliwia szybszy powrót do formy, niż po rozległej operacji jaką jest cesarka, a także zapewnia dziecku nabycie fizjologicznej flory bakteryjnej. Istnieje szereg zalet wynikających z porodu naturalnego, jednak każda ciąża powinna być prowadzona indywidualnie i tak też podejmuje się decyzję o formie jej zakończenia.
Stany nagłe w których nie decydujemy się na poród siłami natury to zatrzymanie akcji porodowej, jeśli przez co najmniej 4 godziny zatrzymane jest rozwieranie szyjki macicy, nie doszło do rotacji i zstępowania główki płodu prawidłowo, przy zagrażającej zamartwicy czy przy nieudanej indukcji porodu. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku wypadnięcia pępowiny, pęknięcia macicy czy przedwczesnego odklejenia łożyska, przy nieprawidłowym położeniu płodów, zwłaszcza przy ciąży mnogiej, a także gdy dojdzie do dekompensacji matki np. w przebiegu nagłego zatrzymania krążenia, ciężkiej rzucawce czy niewydolności oddechowej. Niektóre sytuacje bywają niejasne i decyzja pozostaje na barkach matki i położnika oraz innych specjalistów np. w przypadku chorób okulistycznych, nowotworów czy infekcji. W przypadku chorób zakaźnych szczególną uwagę należy zwrócić na pierwotne zakażenie wirusem opryszczki, ospę wietrzną czy HIV. Podczas zakażenia HIV decyzja zależy od badań krwi i oznaczonej liczby wirusów krążących. Po przebytym cesarskim cięciu nie trzeba kolejnych ciąż rozwiązywać w ten sam sposób, jednak zależy to od czasu jak szybko nastąpiły po sobie porody czy stanu blizny.
Patologie kręgosłupa uniemożliwiające poród naturalny
Wady kręgosłupa powinny być dokładnie zdiagnozowane, najlepiej jeszcze przed zajściem w ciążę. Należy jednak pamiętać o ich złożoności i różnorodności, ciężko zatem wprost zdefiniować wszystkie patologie, które mogą uniemożliwić poród. Dlatego to położnik wraz z ortopedą rozpatrują indywidualnie każdy przypadek. Tak naprawdę w przypadku problemów z budową szkieletu w kwestii porodu szczególną uwagę zwraca się na miednicę kostną, która zdeformowana lub uszkodzona pourazowo może być przeszkodą w prowadzeniu porodu siłami natury.
Duża wada wzroku a poród naturalny
W miarę postępu medycyny, diagnostyki i leczenia coraz mniej jest wskazań okulistycznych do ukończenia porodu poprzez cesarskie cięcie. Większość wad wzroku nie jest przeciwwskazaniem do porodu naturalnego. Choroby oczu, które jednak ewidentnie powinny być wskazaniem do cesarki to duża krótkowzroczność z powstawaniem nowych naczyń w siatkówce, zaawansowana retinopatia z ubytkami wzroku, uszkodzenie wzroku przez długotrwałą cukrzycę, zaawansowany lub pojawiający się nagle stożek rogówki, ślepota korowa (czyli spowodowana uszkodzeniem kory mózgowej) lub odwarstwienie siatkówki w przebiegu rzucawki ciążowej oraz ostre i nagłe stany okulistyczne.
Astygmatyzm a poród naturalny
Jak już wspomniano, większość wad wzroku spotykanych w społeczeństwie nie jest przeciwwskazaniami do porodu siłami natury. Podobnie sprawa wygląda z astygmatyzmem. Każda ciężarna z wadami wzroku powinna być pod kontrolą lekarza okulisty, jednak sama wada zwana astygmatyzmem lub niezbornością wzroku nie jest na tyle poważna, by uniemożliwić poród naturalny. Nie ma bowiem ryzyka by w wyniku samego porodu, bez innych powikłań, doszło do pogorszenia wady jaką jest astygmatyzm.
Nadciśnienie a poród naturalny
Większość zaburzeń kardiologicznych nie jest chorobami, które uniemożliwiają poród naturalny. Dlatego chore ze zdiagnozowanym nadciśnieniem nie muszą mieć zakończonej ciąży poprzez cesarkę. Jednak ciśnienie musi być dobrze kontrolowane, a do utraty takiej kontroli dochodzi m.in. w stanie przedrzucawkowym i w rzucawce – w obu tych przypadkach zalecana jest metoda cesarskiego cięcia jako ukończenia ciąży. Jeśli pacjentka jest po 37. tygodniu ciąży i cierpi na rzucawkę – cięcia dokonuje się od razu, przed trzydziestym siódmym tygodniem – decyzja zależy od stanu matki i płodu. W przypadku stanu cięższego jakim jest rzucawka konieczna jest natychmiastowa cesarka niezależnie od zaawansowania ciąży, a prowadzenie porodu drogami natury jest niemożliwe i groźne. Podwyższone ciśnienie wiąże się także z ryzykiem przedwczesnego odklejenia łożyska, które jest wskazaniem bezwzględnym do cesarki.
Zakrzepica a poród naturalny
Zakrzepica jest dość powszechnym powikłaniem w ciąży. Prawidłowo leczona i niezaawansowana umożliwia kobiecie poród siłami natury, jednak jest to trudna decyzja i powinna zostać podjęta po dokładnej analizie przypadku i stanu pacjentki. Każdy przypadek zakrzepicy jest inny i może dotyczyć różnych naczyń, dlatego jednoznaczna odpowiedź na to czy kobieta cierpiąca na nią powinna rodzić naturalnie nie jest możliwa. Zakrzepica pojawia się również w zespole HELLP, gdzie w ostrym stanie pojawia się zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego zwany DIC. W przypadku wystąpienia zespołu HELLP zwykle zespół lekarzy decyduje się na wykonanie operacji cesarskiego cięcia, choć przy dobrym stanie matki i dziecka można wybrać sposób naturalnego porodu
Żylaki pochwy a poród naturalny
Kobieta z żylakami pochwy może urodzić dziecko w sposób naturalny. Niektóre choroby w obrębie zewnętrznych narządów płciowych mogą być wskazaniem do cesarki np. duże kłykciny kończyste, jednak same żylaki nie należą do takich zmian. Występowanie żylaków może jednak zwiększyć bolesność porodu, dlatego szczególnie należy zwrócić uwagę w przypadku ich występowania na skuteczne leczenie bólu porodowego na życzenie kobiety.
Toksoplazmoza a poród naturalny
Część chorób zakaźnych jest przeciwwskazaniem do ukończenia porodu siłami natury. Jednak toksoplazmoza jest tak naprawdę groźna dla dziecka w przypadku zakażenia wewnątrzmacicznego w trakcie ciąży. Jeżeli kobieta ma przeciwciała w kierunku toksoplazmozy jeszcze przed ciążą – dziecko jest w znamienitej większości przypadków bezpieczne, najgroźniejsze bywają zakażenia do których doszło dopiero w trakcie ciąży. Może ono skutkować zespołami wad wrodzonych u maluszka. Nie jest to jednak wskazania do cesarskiego cięcia.
Dysplazja szyjki macicy a poród naturalny
Dysplazja szyjki macicy jest stanem przedrakowym. Nie jest ona przeciwwskazaniem do porodu naturalnego. W zasadzie nawet w początkowych stadiach raka szyjki macicy można rozważać poród siłami natury, a jego leczenie zależy od zaawansowania choroby i momentu ciąży, w którym został wykryty. Przy raku rozpoznanym w trzecim trymestrze dokonuje się cesarskiego cięcia, w innych przypadkach jest to jednak decyzja indywidualna. Natomiast sama dysplazja u pacjentki nie uniemożliwia jej urodzenia dziecka w sposób naturalny.
Każda decyzja o przeprowadzeniu i sposobie porodu to złożony proces. Konieczne często są liczne badania i konsultacje specjalistyczne, zwłaszcza u kobiet cierpiących na różnego rodzaju choroby towarzyszące. Ostatecznie ciężko jednoznacznie podzielić ciężarne na grupę tych które mogą i nie mogą rodzić siłami natury – oprócz danej choroby liczy się jej przebieg, stan ogólny matki i dziecka, możliwości leczenia i interwencji lekarskich. Dlatego każda taka sytuacja powinna być rozpatrzona indywidualnie kierując się dobrem pacjentki i dziecka.