Okres ciąży to szczególny czas, w którym niezwykle istotne jest prawidłowe funkcjonowanie organizmu przyszłej mamy, od którego zależy rozwój jeszcze nienarodzonego dziecka. Z tej racji każda ciężarna musi wykonać wiele różnych badań, które pozwalają ocenić jej stan zdrowia. Jednym z obowiązkowych badań wykonywanych już w końcowym etapie ciąży jest badanie GBS. Sprawdź w jakim celu należy wykonać badanie GBS i na czym ono polega.
Co to jest badanie GBS?
Jednym z wielu badań wykonywanych profilaktycznie u każdej kobiety w ciąży jest badanie mikrobiologiczne w kierunku wykrycia nosicielstwa bakterii – Streptococcus agalactiae. Jest to bakteria Gram-dodatnia, należąca do paciorkowców beta-hemolizujących grupy B (GBS – ang. Group B Streptococcus), która może zasiedlać przewód pokarmowy i/lub układ moczowo-płciowy zdrowych osób. Z uwagi na bliskie sąsiedztwo narządów pochwy i okolic cewki moczowej, bakteria może również kolonizować środowisko pochwy.
Czy wiesz że: kolonizacji bakterii Streptococcus agalactiae w organizmie często nie towarzyszą żadne objawy?
Szczególnie narażone na obecność Streptococcus agalactiae w środowisku pochwy są kobiety ciężarne. Choć w większości przypadków obecności paciorkowca w pochwie kobiety ciężarnej nie towarzyszą żadne dolegliwości, istnieje duże ryzyko transmisji bakterii z organizmu ciężarnej matki do organizmu dziecka, głównie w trakcie porodu. Możliwe jest również przedostanie się paciorkowca ze środowiska pochwy do macicy, co stwarza zagrożenie rozerwania błon porodu, a w konsekwencji przedwczesnego porodu czy śmierci płodu. Jednakże takie sytuacje zdarzają się niezwykle rzadko.
Obecność paciorkowca w środowisku pochwy kobiety ciężarnej związana jest z ryzykiem transmisji bakterii na noworodka w trakcie porodu. Bakteria ta może zasiedlać jamę ustną, układ oddechowy oraz pokarmowy noworodka, a także skórę i błony śluzowe, a w konsekwencji powodować infekcje:
- wczesno-objawowe – (pojawiają się w pierwszych dniach życia noworodka) bakteriemia, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet sepsa,
- późno-objawowe – (pojawiają się około 3 – 4 tygodnie po porodzie, a nawet później) osłabienie, gorączka, choroby układu oddechowego, bakteriemia z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.
Zakażenie GBS stanowi również zagrożenie dla samej ciężarnej, gdyż może powodować:
- zakażenia układu moczowego zarówno przed jak i po porodzie,
- gorączke śródporodową,
- zakażenie jamy owodni,
- poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy.
Z uwagi na wysoką częstość występowania kolonizacji przez Streptococcus agalactiae kobiet ciężarnych, w naszym kraju u każdej z nich między 35 – 37 tygodniem ciąży wykonywane jest obowiązkowe przesiewowe badanie mikrobiologiczne w kierunku GBS.
Na czym polega badanie GBS?
Przesiewowe badanie dotyczące nosicielstwa paciorkowców grupy B (GBS) polega na pobraniu dwóch wymazów – z przedsionka pochwy i odbytnicy za pomocą jałowych wymazówek, które następnie umieszczane są w probówkach z podłożem transportowym. Tak pobrany i przygotowany materiał powinien być jak najszybciej dostarczony do laboratorium mikrobiologicznego, gdzie wykonywane są badania pozwalające na wykrycie bądź wykluczenie nosicielstwa GBS.
Wyniki badania GBS
Na wynik badania BGS należy zwykle oczekiwać kilka dni. Dodatni wynik badania wymaga bezwzględnego objęcia ciężarnej okołoporodową profilaktyką antybiotykową. Informacja o wyhodowaniu GBS z materiału pobranego od ciężarnej oraz o lekowrażliwości (czyli o tym na jakie antybiotyki jest wrażliwy wyhodowany szczep bakterii) lekarz prowadzący wpisuje do karty ciąży.
Zapamiętaj: Badanie GBS wykonywane u kobiet w ciąży umożliwia wykrycie paciorkowców pochodzących z grupy GBS.
Badanie GBS – antybiotykoterapia okołoporodowa
Mimo tego, że ewentualne wykrycie nosicielstwa GBS u większości ciężarnych następuje jeszcze przed terminem porodu (35 – 37 tydzień), terapia antybiotykowa nie jest stosowana jeszcze w czasie trwania ciąży, gdyż istnieje wysokie ryzyko nawrotu zakażenia tuż po odstawieniu leków. Stąd rekomendowane jest wyłącznie wdrożenie antybiotykoterapii w okresie okołoporodowym.
Okołoporodowa profilaktyka antybiotykowa zakażenia GBS stosowana jest:
- u ciężarnych wśród których wykryto Streptococcus agalactiae między 35-37 tygodniem ciąży,
- u ciężarnych, u których wynik badania GBS był ujemny, jednakże wcześniej stwierdzono obecność paciorkowca w moczu w trakcie ciąży,
- u ciężarnych, u których poród rozpoczął się jeszcze przed wykonaniem badania GBS,
- u ciężarnych z nieznanym wynikiem GBS, a które zgłosiły się do szpitala po 18 godzinach od pęknięcia błon płodowych,
- u ciężarnych z nieznanym wynikiem GBS, u których występuje gorączka powyżej 38 st. Celsjusza.
W wyżej wymienionych przypadkach kobietom przyjętym do szpitala w momencie rozpoczęcia porodu podawany jest dożylnie antybiotyk, zazwyczaj penicylina. W przypadku uczulenia ciężarnej na ten lek możliwe jest zastosowanie innej grupy antybiotyków (np. ampicylina, cefalosporyna, wankomycyna). W zależności od rodzaju podawanego antybiotyku, kolejne jego dawki podawane są w określonych odstępach czasu (w przypadku penicyliny co 4 godziny) aż do zakończenia porodu.
Każde nowonarodzone dziecko, którego matka była objęta okołoporodową profilaktyką antybiotykową powinno być poddane minimum 24 godzinnej obserwacji, a w przypadku pojawienia się objawów zakażenia paciorkowcem należy objąć je diagnostyką w kierunku zakażenia GBS. Noworodki urodzone poniżej 34 tygodnia ciąży należy poddać obserwacji przez 24 – 48 godzin oraz wykonać oznaczenie stężenia CRP (białko C-reaktywne – marker stanu zapalnego w organizmie) w pobranej od dziecka krwi. W przypadku wystąpienia objawów zakażenia należy wykonać diagnostykę mikrobiologiczną oraz rozpocząć antybiotykoterapię.
Jeżeli u ciężarnej doszło do przedwczesnego pęknięcia błon płodowych i kolonizacji S. agalactiae, nowonarodzone dziecko powinno mieć wykonany pełen zestaw badań oraz wdrożoną antybiotykoterapię.
Mimo dość wysokiego ryzyka transmisji paciorkowca w trakcie porodu dziecka, stosowana okołoporodowa profilaktyka antybiotykowa pozwala w znacznym stopniu zmniejszyć to ryzyko oraz występowanie powikłań u noworodków. Zatem nie należy się obawiać dodatniego wyniku, a jedynie zastosować się do stosowanych profilaktycznie działań, które pozwolą na urodzenie zdrowego dziecka.