Prawidłowa praca serca jest niezbędna do życia człowieka. Serce to niezwykła pompa, jednak oprócz kurczących się mięśni potrzebuje także odpowiedniego unerwienia, dzięki któremu przewodzone są impulsy pobudzające do pracy. Za to zadanie odpowiedzialny jest tak zwany układ bodźcotwórczo-przewodzący. Jak sama nazwa wskazuje w jego obrębie mogą, niezależnie od przewodzenia nerwowego w reszcie organizmu, powstawać sygnały pobudzające do skurczu. Odpowiada on także za prawidłowe rozprzestrzenianie się tego impulsu po całym sercu, tak by jego kurczenie było odpowiednio skoordynowane i umożliwiało prawidłowy przepływ krwi do całego organizmu. Co jeśli jednak zaczyna on szwankować? Możemy mieć wtedy do czynienia z arytmią, czyli powstawaniem impulsów nieprawidłowo (np. zbyt często czy nieregularnie). Może też zostać zablokowane przewodzenie w sercu w wyniku wielu chorób i układ ten nie może wtedy prawidłowo pobudzać mięśnia sercowego. W takiej sytuacji z pomocą często przychodzi rozrusznik serca.
Co to jest rozrusznik serca?
Rozrusznik serca nazywany jest inaczej kardiostymulatorem. Gdy zawiedzie fizjologiczny sposób pobudzania serca do pracy, może on niejako zastąpić układ bodźcotwórczo-przewodzący. Jest to małe urządzenie, które u pacjenta po jego wszczepieniu widoczne jest zwykle pod skórą pod lewym obojczykiem. Jego specjalna budowa umożliwia pobudzenie mięśnia sercowego do prawidłowej pracy. Istnieją jego różne rodzaje. Są one dobierane indywidualnie do pacjenta w zależności od jego potrzeb.
Jak działa rozrusznik serca?
Rozrusznik to niewielkie urządzenie elektryczne, które posiada wbudowaną własną baterię zasilającą cały mechanizm. Oprócz tego w jego skład wchodzą elektrody – jedna z nich odczytuje pracę serca, a druga w razie potrzeby wysyła sygnał pobudzający. Gdy elektroda odbierająca informację wykryje zbyt wolny rytm serca czy jego dużą nieregularności i tak zwane pauzy, przekazuje te dane do procesora, który w tej samej chwili generuje energię. Ta z kolei jest przekazywana do elektrody pobudzającej, która wysyła sygnał do mięśnia sercowego i pobudza go do skurczu.
Czy wiesz że: po śmierci pacjenta z rozrusznikiem stymulator może nadal generować bodźce, zatem mimo tego iż chory zmarł, na wykresie EKG nadal widoczne są pobudzenia? Dodatkowo ważne jest, iż nie wolno poddać kremacji ciała z wszczepionym rozrusznikiem.
Wskazania do wszczepiania rozrusznika serca
Wskazaniem do rozrusznika serca może być każda choroba, która skutkuje jego nieprawidłową pracą i nieregularnym biciem. Takie sytuacje mogą bowiem doprowadzić do zatrzymania krążenia. Pacjenci, którzy otrzymują taki właśnie rozrusznik to ci z ciężkim, opornym na leki migotaniem przedsionków, z blokami przewodzenia między przedsionkami, a komorami (przy bloku II i III stopnia), z zespołem wydłużonego QT, bradykardią (czyli utrwalonym zbyt wolnym biciem serca), kardiomiopatią (chorobą mięśnia sercowego, która jednak wpływać może również na przewodzenie), blokami odnogi pęczka Hisa czy w zespole chorego węzła. Dwie ostatnie przyczyny wiążą się bezpośrednio z dysfunkcją owego układu bodźcotwórczo-przewodzącego.
Rodzaje rozruszników serca
Istnieje kilka rodzajów rozruszników, jednak dla pacjenta nie stanowią one różnicy. Nie ma znaczących odmienności jeśli chodzi o operację jego wszczepienia czy działanie i obsługę. Różnice są spowodowane tym, iż każda arytmia może wynikać z innych problemów i inne pobudzenie będzie dla niej odpowiedniejsze. Stymulator antyarytmiczny wyłapuje moment pojawienia się zaburzeń rytmu i poprzez impuls elektryczny przerywa go. Inne rodzaje to rozrusznik jedno-, dwu- i trójjamowy – dzielą się one tak w zależności od tego do ilu jam serca (komór i przedsionków) wprowadza się elektrody. Odpowiednio są także oznaczane elektrody odczytujące informacje oraz te pobudzające serce oraz oznacza się innym symbolem przedsionkowe, a innym komorowe. Istnieje także rozrusznik, który adaptuje się do zmiany rytmu serca. Umożliwia on wykonywanie intensywniejszego wysiłku, kiedy to naturalnie serce musi przyspieszyć.
Zapamiętaj: W zależności od rozrusznika może on pracować od 7 do 15 lat.
Jak wygląda zabieg wszczepienia rozrusznika serca?
Zabieg wszczepienia rozrusznika to procedura inwazyjna, która może być wykonana w trakcie zabiegu operacyjnego lub za pomocą inwazyjnych technik w pracowni hemodynamiki, czyli zajmującej się leczeniem układu krążenia. Pacjent może być poddany pełnej narkozie lub tylko znieczuleniu miejscowemu. Elektrody wprowadza się przez żyłę do jam serca – w zależności od rodzaju rozrusznika do komory lub przedsionka. Elementy z procesorem i baterią wszczepiane są na przodzie lub z boku klatki piersiowej pod skórą. Następnie za pomocą odpowiedniego oprogramowania programuje się w jaki sposób urządzenie ma działać. Jest to zabieg wykonywany dość powszechnie i trwa zwykle zaledwie około godziny. Po wszczepieniu pacjent nie wymaga zwykle długiego pobytu w szpitalu, zazwyczaj może wyjść do domu po 24-godzinnej obserwacji. Jeśli stan pacjenta jest ciężki, z wieloma chorobami towarzyszącymi, czasem jego obserwacja po zabiegu jest wydłużana, by objąć go dłuższą opieką oraz kontrolą.
Powikłania po wszczepieniu rozrusznika serca
Powikłania po wszczepieniu rozrusznika są zwykle podobne do tych, które obserwujemy w większości zabiegów operacyjnych, zwłaszcza z pozostawieniem obcego materiału w ciele człowieka. Mogą być to zatem reakcje alergiczne na elementy rozrusznika, infekcja rany lub uogólnione zakażenia. Po założeniu może także pojawić się krwiak czy odma (która powstaje w wyniku uszkodzenia płuca). Zdarza się także występowanie zakrzepicy, a także dalsze pojawianie się arytmii, gdy rozrusznik nie pracuje prawidłowo lub doszło do jakiegoś uszkodzenia w trakcie jego wszczepiania.
Jak długo można żyć z rozrusznikiem serca?
W zależności od rozrusznika może on pracować od 7 do 15 lat. Zwykle jego bateria wystarcza na około 10. W tym czasie konieczne są regularne wizyty sprawdzające stan urządzenia. Nie oznacza to jednak, że po tym okresie pacjent zostaje bez wspomagania rozrusznikiem. Zazwyczaj wymienia się go na nowy, usuwając stare urządzenie. Czasami zabieg taki może sprawiać problem, gdy tkanka mocno obrośnie elektrody, jednak zazwyczaj operacja udaje się i chory jest zabezpieczony na kolejną dekadę. Zatem z rozrusznikiem można żyć nawet kilkadziesiąt lat.
Rozruszniki serca uratowały do tej pory życie niezliczonej ilości ludzi. Są to urządzenia dość proste, jednak z wciąż ulepszane i niezwykle poprawiające komfort życia chorego. Każde wszczepienie stymulatora powinno być poprzedzone dokładną diagnostyką i wykonane w ośrodku, który ma doświadczenie w tego typu terapii. Bowiem niezwykle istotne jest wykrycie problemu oraz leczenie (w tym przypadku wybór najlepiej pasującego do danej arytmii rozrusznika), które będzie skuteczne i uchroni pacjenta od ciężkich powikłań, a często nawet od śmierci.