Kardiowerter-defibrylator (ICD) – czym jest, jak działa i jakie są wskazania jego użycia. Powikłania związane z kardiowerterem-defibrylatorem

Serce posiada własny układ bodźcotwórczo-przewodzący, dzięki któremu może się kurczyć niezależnie od układu nerwowego. Warunkuje on stałość szybkości rytmu serca. Czasami pojawiają się nieprawidłowości w jego działaniu spowodowane np. niedokrwieniem, czy niewydolnością serca. W latach 80. XX wieku rozpoczęła się historia pewnego urządzenia umożliwiającego życie ludziom, których układ bodźcotwórczo-przewodzący nie działa prawidłowo, a przez to serce kurczy się nieregularnie. Jest to kardiowerter-defibrylator. W jaki sposób on działa i dlaczego odgrywa tak ważną rolę w kardiologii?

Co to jest kardiowerter-defibrylator (ICD)?

Kardiowerter-defibrylator (ICD) to małe wyspecjalizowane urządzenie elektroniczne zaprojektowane do wykrywania zagrażających życiu arytmii, czyli nieprawidłowego bicia serca. Urządzenie to jest mniej więcej wielkości stopera i zostaje wszczepione pod skórę pacjenta najczęściej tuż poniżej lewego obojczyka. Składa się ono z generatora impulsów i przewodu zwanego elektrodą defibrylującą. Generator impulsów zawiera baterię i mały komputer, dzięki któremu może rozpoznać zagrażającą życiu arytmię. Elektroda wprowadzana jest przez układ żylny do jam prawego serca i pełni rolę łącznika pomiędzy określonym miejscem w sercu, a generatorem impulsów. Wszczepienie kardiowertera – defibrylatora odbywa się na sali operacyjnej.

Ryc.1 Kardiowerter-defibrylator (ICD)

Źródło: Lewis, G., Gold, M. Clinical experience with subcutaneous implantable cardioverter-defibrillators. Nat Rev Cardiol 12, 398–405 (2015)

Wprowadzenie stosowania kardiowerterów-defibrylatorów zrewolucjonizowało leczenie pacjentów zagrożonych nagłym zgonem sercowym z powodu tachyarytmii komorowych, do których należą m. in.: migotanie komór (VF) czy częstoskurcz komorowy bez tętna (PVT).

Czy wiesz że: do niedawna obecność wszczepialnego kardiowertera-defibrylatora (ICD uważana była za bezwzględne przeciwwskazanie do badania rezonansu magnetycznego (MRI), poza przypadkami w których badanie to było niezbędne do postawienia diagnozy?  Przyczyną był zły wpływ pola magnetycznego, które wytwarza się podczas MRI na działanie tego urządzenia. Aktualnie na rynku dostępne są już kardiowertery-defibrylatory, które zbudowane są z certyfikowanych i przystosowanych do badań rezonansu magnetycznego części.

Leczenie zagrażających życiu komorowych zaburzeń rytmu serca w warunkach szpitalnych znacznie się poprawiło wraz z pojawianiem się wysoko wyspecjalizowanych oddziałów kardiologicznych od lat 60. XX wieku. Niestety większość przypadków nagłej śmierci sercowej spowodowanych tachyarytmią komorową występuje poza placówkami medycznymi, a resuscytacja w takich warunkach, bez dostępu do defibrylatora rzadko skutecznie przywraca krążenie. Szacuje się, że tylko 8% pacjentów przeżywa. Z tego powodu wszczepienie kardiowertera – defibrylatora osobom narażonym na takie sytuacje pozwala w razie potrzeby na umiarowienie rytmu serca i zapobiegnięcie śmierci.

Jak działa kardiowerter-defibrylator (ICD)?

Kardiowerter – defibrylator (ICD) został zaprogramowany w celu rozpoznawania jak i reagowania na zagrażające życiu komorowe zaburzenia rytmu serca. W zależności od rodzaju arytmii urządzenie wysyła do tego narządu odpowiednie bodźce elektryczne. Wyróżniamy:

  • Terapię niskoenergetyczną, która polega na stymulacji serca za pomocą niskoenergetycznych impulsów. Jest to tzw. stymulacja przeciwtachyarytmiczna, czyli zapobiegająca tachykardii (zbyt szybkiemu biciu serca). Impulsy o niskiej energii są zwykle przez pacjenta nie odczuwalne.
  • Terapię wysokoenergetyczną, która polega na stymulacji serca za pomocą wysokoenergetycznych impulsów. Urządzenie ICD generuje je, gdy terapia niskoenergetyczna nie przyniosła zamierzonych rezultatów, a także w przypadku złożonej, zagrażającej życiu arytmii. Dochodzi wtedy do defibrylacji, czyli gwałtownego wyładowania, które resetuje rytm serca i ma na celu zapobiegnięcie nagłemu zatrzymaniu krążenia. Impulsy wysokoenergetyczne są odczuwane przez pacjentów jako mocne uderzenie w okolicy serca.
  • Kardiowersję, w której wyładowania wysokoenergetyczne następują zgodnie z cyklem pracy serca doprowadzając do jej umiarowienia.

Co więcej kardiowerter-defibrylator (ICD) posiada również funkcję zwykłego stymulatora (jak każdy rozrusznik serca), tj. pobudzania mięśnia sercowego do skurczu w przypadku gdy wewnętrzna aktywność elektryczna mięśnia sercowego jest niewłaściwie wolna lub nieobecna. ICD rejestruje również i przechowuje informacje o rytmie serca w formie zapisu elektrokardiografii (EKG) i terapiach dostarczonych przez ICD, aby lekarz mógł je przejrzeć i ocenić jak często u pacjenta pojawiają się zagrażające życiu arytmie. American Heart Association zaleca, aby przed uznaniem pacjenta za kandydata do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora (ICD) wykluczyć możliwe do wyleczenia przyczyny arytmii, takie jak:

  • zawał mięśnia sercowego;
  • niedokrwienie mięśnia sercowego;
  • zaburzenia równowagi elektrolitowej;
  • toksyczność przyjmowanych leków.

Podskórny kardiowerter-defibrylator S-ICD

Podskórny kardiowerter – defibrylator jest stosowany u osób, które mają przeciwwskazania do wszczepienia klasycznego ICD, takie jak infekcja naczynia przez które przechodziłaby elektroda czy skłonność do tworzenia zakrzepów, a istnieje ryzyko wystąpienia u nich nagłego zatrzymania krążenia w wyniku komorowych zaburzeń rytmu serca. Urządzenie generujące impulsy wszczepia się w lewej linii pachowej środkowej (pod lewą pachą, mniej więcej w połowie klatki piersiowej), natomiast elektrodę umieszcza się podskórnie w specjalnym tunelu i biegnie ona od urządzenia do dolnej części mostka, a następnie do jego górnej części.

Zapamiętaj: Skonstruowanie urządzenia jakim jest kardiowerter-defibrylator jest ogromnym osiągnięciem medycyny. Pozwala ono na zabezpieczenie pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia arytmii komorowych.

Dodatkowo podskórny kardiowerter defibrylator (S-ICD) jest przeznaczony dla tych pacjentów, którzy nie wymagają terapii niskoenergetycznej, ani stymulacji serca z powodu zbyt wolnej jego pracy. Jest to związane z tym, że urządzenie to nie zapewnia tych funkcji w takim zaawansowanym stopniu jak klasyczny ICD. Podskórny kardiowerter defibrylator pozwala na dostarczanie wyładowań o dużej energii, unikając jednocześnie potencjalnych zagrożeń i powikłań związanych z elektrodami, które przechodzą przez żyły prowadzące do serca.

Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora

Wskazania do implantacji kardiowertera-defibrylatora można podzielić na dwie szerokie kategorie:

  • Profilaktykę wtórną, w której wszczepienie ICD jest wskazane jako leczenie początkowe u osób, które przeżyły już zatrzymanie krążenia z powodu migotania komór (VF) lub niestabilnego hemodynamicznie częstoskurczu komorowego (VT). Badania wykazały, że implantacja kardiowertera-defibrylatora znacznie zmniejszyła śmiertelność w tej grupie chorych.
  • Profilaktykę pierwotną, którą definiuje się jako interwencje mające na celu zapobiegnięciu nagłemu zatrzymaniu krążenia u osób po przebytym zawale serca z dysfunkcją lewej komory i niewydolnością serca. Dodatkowo wskazaniem do wszczepienia ICD jest kardiomiopatia rozstrzeniowa dla której charakterystyczne jest rozciągnięcie lewej komory, przez co jej skurcz jest nieefektywny. Przy współistniejącej niewydolności serca stanowi ona istotne ryzyko nagłego zatrzymania krążenia.

Powikłania związane z kardiowerterem-defibrylatorem

Powikłania głównie związane są z implantacją ICD są rzadkie, ale mogą obejmować m.in.:

  • Infekcję w miejscu wszczepienia ICD, która może spowodować, że będzie konieczne usunięcie urządzenia.
  • Krwawienie lub zasinienie w miejscu wszczepienia ICD.
  • Uszkodzenie żyły, w której umieszczone są elektrody ICD.
  • Odmę opłucnową, czyli dostanie się powietrza do jamy opłucnej na skutek jej przebicia.
  • Perforację serca, do której może dojść w czasie zabiegu.
  • Zakrzepicę żył. Sprzyja jej obecność ciała obcego w naczyniach żylnych, która może powodować aktywację układu krzepnięcia.

Skonstruowanie urządzenia jakim jest kardiowerter-defibrylator jest ogromnym osiągnięciem medycyny. Pozwala ono na zabezpieczenie pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia arytmii komorowych. W przypadku ograniczonego dostępu do wysokospecjalistycznego oddziału kardiologii takie urządzenie ratuje życie. Należy jednak pamiętać, że do jego prawidłowego funkcjonowania konieczne będą regularne wizyty, a także zażywanie odpowiednich leków, które dodatkowo będą zmniejszały ryzyko wystąpienia arytmii.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *