Medycyna ciągle się rozwija. W celu usprawnienia całego procesu diagnostyki i leczenia chorób powstają coraz to nowsze technologie. Jednak w niektórych przypadkach korzysta się z metod historycznych, stosowanych od lat z dobrym skutkiem. Do takich metod z pewnością należy hirudoterapia, czyli metoda lecznicza z zastosowaniem pijawek lekarskich.
Pijawki lekarskie
Pijawki lekarskie (łac. Hirudo medicinalis) w naturalnych warunkach pasożytują na koniach, bydle i żywią się krwią. W ich ślinie znajduje się bardzo wiele substancji mających działanie lecznicze, a trafiają one do krwioobiegu żywiciela w czasie pobierania pokarmu przez pijawkę. Znalazły już zastosowanie u starożytnych Persów, Arabów i Rzymian. Obecnie w USA są zarejestrowane jako oficjalny środek leczniczy, ale wykorzystuje się tylko pijawki ze specjalnych hodowli laboratoryjnych z oficjalnym świadectwem pochodzenia, a cały zabieg objęty jest szczegółową procedurą postępowania.
Co leczą pijawki lekarskie?
Pijawki ze względu na dużą ilość substancji zawartych w ślinie, mają zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny jako terapia dodatkowa, uzupełniająca leczenie. Szczególnie chętnie używa się ich w chirurgii plastycznej, mikrochirurgii. Stanowią jeden ze sposobów zapobiegania chorobie zakrzepowo-zatorowej. Badane są też ich właściwości w kwestii leczenia stanów zapalnych oraz chorób zwyrodnieniowych stawów. Jest to metoda stosunkowo tania i łatwa w stosowaniu.
Zastosowanie pijawek lekarskich
Ze względu na wszechstronne działanie substancji wyodrębnionych ze śliny pijawek znalazły one szerokie zastosowanie w medycynie jako terapia alternatywna dla podstawowych metod leczenia. Dzięki działaniu przeciwzakrzepowemu, przeciwagregacyjnemu i fibrynolitycznemu pijawki są przykładane pacjentom z chorobami zakrzepowo-zatorowymi. Wykazano korzystny wpływ hirudoterapii na stężenie lipidów. Pijawki są stosowane u pacjentów po zabiegach chirurgicznych i replantacjach, aby przyspieszyć nawrót krążenia krwi w przyszytym narządzie. Od najdawniejszych czasów stosowano pijawki w celu poprawy nastroju i samopoczucia. Ma to związek z wydzielaniem endorfin, czyli hormonów szczęścia. Działają uspokajająco i przeciwbólowo. W związku z tym hirudoterapia może być rozważana jako alternatywna metoda leczenia nerwic, depresji i tików nerwowych. Prowadzone są badania odnośnie zastosowania pijawek w dermatologii i kosmetologii.
Leczenie żylaków pijawkami
Duże znaczenie może mieć zastosowanie pijawek w leczeniu choroby zakrzepowo-zatorowej. Zakrzepy u chorych powstają w obrębie żył głębokich kończyn dolnych, gdzie z powodu uszkodzenia zastawek, blokowany jest prawidłowy przepływ krwi. Taki zakrzep może oderwać się i razem z prądem krwi przedostać do serca, a następnie do płuc. W ślinie pijawek znajduje się hirudyna – najbardziej znany związek przeciwzakrzepowy, która skutecznie chroni przed tworzeniem się zakrzepów. Zawarte są w niej również inne antykoagulanty (czynniki hamujące krzepnięcie krwi) i substancje hamujące agregację płytek krwi. Dzięki temu można uzyskać udrożnienie naczynia żylnego i ułatwienie przepływu krwi.
Pijawki na zatoki
Ze śliny pijawek wyizolowano liczne substancje o działaniu przeciwzapalnym. Dlatego też pijawki, choć nie rutynowo, wykorzystywane są do wspomagania leczenia chorób dolnych dróg oddechowych, ale także zapalenia zatok czy ucha środkowego. Substancje zawarte w ślinie zmniejszają poziom mediatorów stanu zapalnego, a także mają działanie przeciwbólowe. Warto wspomnieć, że samo ugryzienie przez pijawkę jest bezbolesne – wszystko dzięki działającym w ślinie endorfinom.
Powikłania po pijawkach
We właściwie przeprowadzonej terapii powikłania są rzadkie. Najczęściej mogą pojawić się krwawienia z rany na skutek wydzielanych przez pijawki substancji hamujących krzepnięcie krwi. Intensywna hirudoterpia może manifestować się obniżonymi wskaźnikami czerwonokrwinkowymi w morfologii krwi obwodowej. Odnotowano także przypadki osób uczulonych na ślinę pijawek, u których wystąpiły reakcje alergiczne. Terapia za pomocą pijawek przeciwwskazana jest u kobiet w ciąży, osób chorujących na hemofilię i inne choroby związane z niedoborami czynników krzepnięcia, osób z ciężką anemią. Nie powinny jej również stosować osoby: w trakcie terapii antykoagulantami i innymi lekami zwiększającymi ryzyko krwawienia, z dużym odwodnieniem, niskim ciśnieniem krwi tętniczej.
Podsumowując hirudoterapia jest znaną od starożytności metodą leczenia pewnych schorzeń. W obecnych czasach pełni rolę terapii dodatkowej, nie jest stosowana jako leczenie podstawowe. Może być rozważana, gdy metody podstawowe są nieefektywne i nie przynoszą oczekiwanego rezultatu. W krajach takich jak Stany Zjednoczone, Niemcy czy Anglia przyjęta jest jako jedna z uznanych metod leczenia. W świetle polskiego prawa jednak metoda ta nadal pozostaje w cieniu i jest traktowana jako niekonwencjonalna.