Wady zastawkowe to dość częste schorzenie dotyczące mięśnia sercowego. Jak sama nazwa wskazuje, dotyczy ono płatków zastawki serca, które regulują przepływ krwi w obrębie komór mięśnia sercowego. Wczesne wykrycie i wdrożenie odpowiedniego leczenia pozwala uniknąć skutków tej dysfunkcji serca. Jakie są więc rodzaje i objawy wad zastawkowych serca?
Czym są wady zastawkowe serca?
Ściany mięśnia sercowego są ograniczeniem czterech komór serca: lewego przedsionka i lewej komory oraz prawego przedsionka i prawej komory. Pomiędzy lewym przedsionkiem i komorą znajduje się zastawka dwudzielna. Natomiast między prawym przedsionkiem i komorą umiejscowiona jest zastawka trójdzielna. Są to zastawki przedsionkowo-komorowe. Z każdej z komór wychodzą naczynia doprowadzające krew do poszczególnych narządów organizmu. Z komory prawej odchodzi pień płucny, który doprowadza krew do płuc. Ujście pnia płucnego jest zabezpieczone przez zastawkę pnia płucnego. Analogicznie z lewej komory serca odchodzi aorta. Pomiędzy lewą komorą, a aortą występuje zastawka aortalna. W sumie serce człowieka posiada cztery zastawki. Otwierają się one lub zamykają w zależności od fazy pracy serca i pełnionej funkcji. Zastawki dwudzielna i trójdzielna pozwalają przepłynąć krwi w chwili skurczu przedsionków serca do komór, natomiast uniemożliwiają przedostanie się jej z powrotem do przedsionków w momencie skurczu komór. Zastawki aortalna i pnia płucnego otwierają się w chwili skurczu komór serca, a zamykają w czasie ich rozkurczu. Wady zastawek serca doprowadzają do przepływu krwi do nieodpowiednich jam serca lub dużych naczyń krwionośnych w czasie jego pracy. Może to doprowadzać do wystąpienia dolegliwości u osób cierpiących na to schorzenie.
Rodzaje wad zastawkowych serca
Wady zastawkowe serca mogą powstawać w trakcie rozwoju płodu wewnątrz macicy matki. Wtedy możemy zaliczyć je do wad wrodzonych. Przykładami mogą być zwężenie zastawkowe aorty i niedomykalność zastawki dwudzielnej. Zdecydowaną większość wad zastawkowych stanowią jednak wady nabyte. Wyróżniamy wśród nich:
- niedomykalność zastawki aortalnej,
- zwężenie (stenozę) zastawki aortalnej,
- niedomykalność zastawki dwudzielnej,
- zwężenie zastawki dwudzielnej,
- wypadanie płatka zastawki dwudzielnej, znany pod nazwą zespołu Barlowa,
- niedomykalność zastawki trójdzielnej,
- zwężenie zastawki trójdzielnej.
Nabyte wady zastawkowe serca dotyczą najczęściej zastawki aortalnej i dwudzielnej. Wady zastawki pnia płucnego występują natomiast bardzo rzadko.
Objawy wad zastawkowych serca
Objawy wad zastawkowych serca zależą od ich rodzaju oraz zastawki, której dotyczą. Na początku należy nadmienić, że mogą występować one bezobjawowo i być rozpoznane przypadkowo w czasie badania echokardiograficznego. Osoba cierpiąca na wadę zastawkową serca może odczuwać:
- zmęczenie,
- duszność nasilającą się pod wpływem wysiłku fizycznego,
- zawroty głowy,
- kołatanie serca,
- ból w klatce piersiowej.
Ponadto schorzenie to może objawiać się podwyższonymi wartościami ciśnienia tętniczego krwi oraz obrzękami kończyn dolnych. Do symptomów tej choroby serca należą również chrypka i sinoczerwone zabarwienie policzków. Rzadko dochodzić może do omdleń. Występowanie powyższych dolegliwości o znacznym nasileniu wymaga wizyty u lekarza i wykonania odpowiednich badań diagnostycznych. Jednym z nich jest echokardiografia, która pozwala uwidocznić budowę i funkcjonowanie zastawek serca. W trakcie oceny serca można rozpoznać rodzaj wady zastawkowej oraz określić jej zaawansowanie. Badanie jest całkowicie bezinwazyjne. Wykonywane jest za pomocą głowicy ultrasonograficznej przykładanej przez lekarza do klatki piersiowej osoby badanej.
Zapamiętaj: Zastawkowe wady serca można leczyć farmakologicznie lub za pomocą zabiegów operacyjnych.
Przyczyny wad zastawkowych serca
Za wrodzone zastawkowe wady serca mogą odpowiadać infekcje, które przeszła matka podczas ciąży. Wśród nich należy wymienić zakażenia wirusowe: odrą, świnką, różyczką, ospą wietrzną. Nie bez znaczenia dla dziecka są leki zażywane przez matkę w czasie ciąży oraz czynniki środowiskowe, na przykład, zanieczyszczenie gleby i powietrza metalami ciężkimi. Za około 5% wrodzonych wad serca odpowiadają czynniki genetyczne. Nabyte wady zastawkowe serca mogą być wywołane przez zwłóknienia i zwapnienia dotyczące tkanki zastawek serca. Sprzyjają temu procesy miażdżycowe dotyczące naczyń krwionośnych oraz nadciśnienie tętnicze. Dodatkowo na proces zwyrodnienia zastawek serca wpływają procesy zapalne, do których można zaliczyć infekcyjne zapalenie wsierdzia oraz chorobę reumatyczną serca. Innymi przyczynami nabytych wad zastawek są reumatoidalne zapalenie stawów, czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Choroby przenoszone drogą płciową mogą także przyczynić się do rozwoju dysfunkcji zastawek serca. Przykładem jest kiła. Do rzadkich przyczyn nabytych wad zastawkowych serca należy zaliczyć zespół Marfana, czyli chorobę dotyczącą kolagenu budującego nasze stawy i inne tkanki miękkie.
Leczenie wad zastawkowych serca
Wady zastawkowe serca można leczyć zachowawczo poprzez stosowanie farmakoterapii lub operacyjnie. Farmakoterapia ma na celu redukcję objawów oraz ochronę mięśnia sercowego i pozostałych narządów organizmu przed dalszymi uszkodzeniami. W związku z powyższym w występowaniu zastoju w krążeniu płucnym lub obrzękach obwodowych stosuje się diuretyki, do których należą furosemid i torasemid. Przerost mięśnia lewej komory wymaga zastosowania leków z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny – ramiprilu, perindoprilu lub zofenoprilu. Przy współistniejących zaburzeniach rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków lub występowaniu skrzeplin w obrębie lewego przedsionka konieczne jest włączenie leczenia przeciwkrzepliwego. Zastosowanie znajdują acenokumarol, warfaryna, rywaroksaban czy dabigatran. W przypadku migotania przedsionków stosuje się również kardiowersję elektryczną w celu przywrócenia prawidłowego rytmu pracy serca. Pozostawienie tych stanów chorobowych bez interwencji medycznej grozi poważnymi konsekwencjami, między innymi wystąpieniem udaru mózgu.
Czy wiesz że: zastawki serca to błoniaste struktury zbudowane z tkanki łącznej, które kierują przepływem krwi w obrębie mięśnia sercowego?
Niepowodzenia leczenia farmakologicznego lub pogłębienie zastawkowych wad serca jest sygnałem do zastosowania leczenia operacyjnego. W przypadku dysfunkcji zastawek można zastosować walwulotomię lub walwuloplastykę, które polegają na rozdzieleniu sklejonych lub rozerwaniu zrośniętych spoideł zastawki. Zabiegu można dokonać również przezskórnie poprzez wprowadzenie specjalnego cewnika do naczynia obwodowego, na przykład, tętnicy promieniowej i dotarcie w ten sposób do komory serca. Po czym dokonuje się rozdzielenie elementów zastawki specjalnym balonikiem, który znajduje się na końcu cewnika. Zastawkowe wady serca mogą wymagać wszczepienia sztucznej lub biologicznej zastawki serca. W niektórych przypadkach, na przykład w zwężeniu zastawki aortalnej, dokonuje się wszczepienia protezy zastawkowej.
U osób cierpiących na zastawkowe wady serca bez występowania objawów ryzyko zgonu jest niewielkie. Należy jednak kontrolować dysfunkcję zastawki za pomocą badania echokardiograficznego. Po wystąpieniu dolegliwości wzrasta ryzyko śmierci oraz powikłań spowodowanych tym schorzeniem. Odpowiednio przeprowadzone leczenie operacyjne istotnie poprawia prognozę w zastawkowych wadach serca.