Czy oznaczenie D-dimerów jest istotne dla naszego zdrowia? O czym może świadczyć podwyższony poziom d-dimerów we krwi? Czy warto oznaczać D-dimery?
Co to są D-dimery?
Dzięki hemostazie – czyli szeregowi procesów odpowiadających za utrzymanie płynności krwi oraz hamowania jej utraty w przypadku przerwania ciągłości naczyń krwionośnych, możliwe jest prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu. Również nieodzownym elementem hemostazy jest proces fibrynolizy, którego głównym zadaniem jest rozpuszczenie skrzepu, który powstał w miejscu, gdzie doszło do uszkodzenia naczynia.
Aktywacja oraz agregacja płytek krwi w miejscu uszkodzenia naczynia (hemostaza pierwotna), kolejno aktywacja osoczowych czynników krzepnięcia (hemostaza wtórna) prowadzi do przekształcenia fibrynogenu w sieć – fibrynę, która wzmocni czop płytkowy utworzony w miejscu przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i następnie ulega stabilizacji (dzięki temu skrzep posiada większą wytrzymałość).
Wytworzenie skrzepu, a co za tym idzie – zahamowanie krwawienia skutkuje aktywacją kolejnego procesu układu hemostazy – fibrynolizę. W procesie fibrynolizy dochodzi do przekształcenia plazminogenu w aktywną plazminę, która posiada zdolność do rozpuszczania niepotrzebnego już skrzepu – czyli cząsteczek fibryny i fibrynogenu.
W wyniku rozpadu fibrynogenu i fibryny powstają niewielkie białkowe cząsteczki:
- Produkty degradacji fibrynogenu (FDP)
- D-dimery.
D-dimery to fragmenty ustabilizowanej fibryny powstające w wyniku jej rozpadu. Stąd im więcej skrzepów (w postaci ustabilizowanej fibryny) tym więcej produktów ich rozpadu – d-dimerów.
Oznaczenie d-dimerów ma charakter wyłącznie badania przesiewowego. Z uwagi na wzrost jego stężenia w przebiegu wielu chorób, nie można wyłącznie na podstawie stężenia D-dimerów rozpoznać konkretną chorobę. Oznaczenie tego parametru zalecane jest głównie pacjentom z niskim lub pośrednim prawdopodobieństwem rozwoju żylnej choroby zakrzepowo zatorowej (ŻChZZ).
Wynik nieprzekraczający górnej wartości referencyjnej z wysokim prawdopodobieństwem pozwala wykluczyć chorobę zakrzepowo-zatorową. Jednakże wysoki wynik, z uwagi na brak specyficzności oznaczenia nie pozwala na rozpoznanie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (w tym celu należy poszerzyć diagnostykę o badania obrazowe, np. USG).
Podwyższone D-dimery –przyczyny
Zwiększone stężenie d-dimerów najczęściej obserwuje się w przebiegu:
- Żylnej choroby zakrzepowo zatorowej
- Zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC).
Nieznaczny wzrost stężenia można zaobserwować również:
- z zatorowości płucnej,
- w chorobach nowotworowych,
- w przebiegu infekcji, stanów zapalnych,
- po przebytych operacjach chirurgicznych,
- na skutek rozległych urazów,
- w zawale mięśnia,
- u pacjentów z nadczynnością tarczycy,
- w ciąży.
D-dimery – zakres wartości referencyjnych.
Niewielkie ilości D-dimerów stwierdzane są we krwi zdrowego człowieka. Zakres wartości referencyjnych może nieznacznie różnić się między laboratoriami (często uzależniony jest od zastosowanej metody oznaczenia). Najczęściej stężenie D-dimerów poniżej 500 µg/l uznawane jest za prawidłowe.
Należy pamiętać, że wyniki D-dimerów mogą być porównywane między sobą tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy wszystkie oznaczenia były wykonywane tą samą metodą.
Podwyższone D-dimery – objawy
Jak wcześniej wspomniano wzrost stężenia D-dimerów towarzyszy wielu chorobom i dolegliwościom, stąd występujące objawy są charakterystyczne dla choroby podstawowej, której skutkiem jest m.in. zwiększona ilość d-dimerów we krwi.
Podwyższone D-dimery w ciąży
Okres ciąży to czas szczególnych zmian w organizmie kobiety. Szereg zmian hormonalnych jakie mają miejsce w trakcie trwania ciąży wpływa na wiele procesów życiowych w organizmie, również na proces hemostazy.
Wysokie stężenie estrogenów wpływa stymulująco na syntezę czynników krzepnięcia. Jednocześnie zmiany zachodzą w procesie fibrynolizy – na skutek wzrostu stężenia inhibitorów aktywatora plazminogenu (efektem jest zmniejszona ilość plazminy, czyli spowolniony proces rozpuszczania skrzepu). Dodatkowo powiększająca się macica uciska na naczynia krwionośne co utrudnia przepływ krwi.
Ciąża wykazuje działanie prozakrzepowe. Stąd w przebiegu fizjologicznej ciąży obserwowany jest szczególnie w II i III trymestrze ciąży nawet 3 – 4 krotny wzrost stężenia D-dimerów. Zakres wartości dla D-dimerów (poniżej 500 µg/l) nie powinien być brany pod uwagę w przypadku kobiet ciężarnych. Zatem wynik powyżej wartości granicznej nie powinien od razu budzić niepokoju u ciężarnej.
W tym szczególnym okresie interpretacja wyniku D-dimerów powinna należeć wyłącznie do lekarza prowadzącego ciąże, który zestawi je z występującymi objawami. W przypadku podejrzenia rozwoju ŻChZZ u ciężarnej diagnoza nie może zostać oparta wyłącznie na oznaczeniu poziomu d-dimerów. W tym celu należy poszerzyć diagnostykę zgodnie z przyjętymi standardami.
Choć D-dimery to powszechnie dostępny test diagnostyczny, sam wynik testu nie da nam odpowiedzi jaka jest przyczyna zwiększenia tych fragmentów fibryny we krwi. W przypadku pacjentów z względnie niskim ryzykiem rozwoju ŻChZZ, niskie stężenie D-dimerów pozwala wykluczyć tą chorobę.