Każdego roku prawie 18 milionów ludzi na świecie umiera z powodu chorób układu krążenia, które stanowią najczęstszą przyczynę zgonów u ludzi. Do schorzeń kardiologicznych zaliczane są także kardiomiopatie, stanowiące różnorodną grupę chorób mięśnia sercowego. Jakie są przyczyny i objawy tego schorzenia, jak można klasyfikować kardiomiopatie?
Co to jest kardiomiopatia?
Kardiomiopatie to właściwie cała grupa schorzeń obejmujących serce. Tłumacząc termin dosłownie, kardiomiopatia oznacza nieprawidłowość w budowie mięśnia sercowego. Serce osoby cierpiącej na kardiomiopatię ma zaburzoną strukturę: tkanka mięśniowa może być przerośnięta, komory serca powiększone, a prawidłowa tkanka sercowa zastępowana inną, niespotykaną w zdrowym mięśniu sercowym. Zakres zmian, jakie obserwowane są w budowie serca zależy od tego, z jakim rodzajem kardiomiopatii mamy do czynienia. Zaburzenia w strukturze narządu przekładają się na nieprawidłową funkcję serca, będąc przyczyną występowania dolegliwości u pacjentów, a w zaawansowanych postaciach stanowią zagrożenie dla życia chorych.
Kardiomiopatia – rodzaje
Istnieje wiele typów kardiomiopatii, ale niewątpliwie do najpowszechniej opisywanego podziału należy klasyfikacja kardiomiopatii przedstawiona przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) w 1995 roku, która wyróżnia następujące postacie:
- kardiomiopatia rozstrzeniowa – najczęstsza postać kardiomiopatii stanowiąca około 60% przypadków. Charakteryzuje się poszerzeniem komór (jam z których krew jest przepompowywana do naczyń tętniczych opuszczających serce), co prowadzi do upośledzenia prawidłowego kurczenia się mięśnia;
- kardiomiopatia przerostowa – ta postać cechuje się zwiększeniem grubości ścian lewej komory, które nie wynika z innych chorób towarzyszących. Zdarza się, że ściany serca są pogrubione, jeżeli narząd jest poddawany dużym obciążeniom, jak u pacjentów z nieleczonym nadciśnieniem tętniczym lub osób wyczynowo uprawiających sport. W przypadku kardiomiopatii przerostowej pogrubienie mięśnia sercowego nie jest związane z wyżej wymienionymi przyczynami, a raczej uwarunkowaną genetycznie przypadłością. Konsekwencją dużej masy serca jest wzrost zapotrzebowania mięśnia na tlen i substancje odżywcze, dlatego ta postać kardiomiopatii może wiązać się z występowaniem niedokrwienia mięśnia sercowego;
- kardiomiopatia restrykcyjna – rodzaj kardiomiopatii przebiegający z zaburzeniem czynności rozkurczowej serca (czyli fazy w cyklu pracy mięśnia sercowego, gdy jamy, a dokładniej komory serca, ponownie napełniają się krwią po wykonanym skurczu). Upośledzona relaksacja mięśnia prowadzi do powiększenia przedsionków serca (jam, do których krew napływa z naczyń żylnych), z czasem dochodzi do rozwoju niewydolności krążenia oraz arytmii, czyli zaburzenia prawidłowego rytmu serca. Rzadziej, lekarze diagnozują prawokomorową kardiomiopatię arytmogenną. W przebiegu tej postaci kardiomiopatii dochodzi do zaniku komórek mięśniówki serca (kardiomiocytów) i zastępowaniu ich tkanką tłuszczową lub włóknistą. Proces dotyczy głównie prawej komory serca. Konsekwencją przedstawionego procesu może być rozwój niebezpiecznych arytmii, czyli stanu, kiedy praca serca jest nieregularna i/lub wykracza poza bezpieczny zakres 60-100 skurczów na minutę u osoby dorosłej.
Graficzne przedstawienie budowy serca w różnych postaciach kardiomiopatii. Modyfikacja autora na podstawie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tipet_e_kardiomiopative.png
Kardiomiopatia – objawy
Zakres objawów, na które uskarżają się chorujący na kardiomiopatię jest szeroki i zależy od tego z jakim rodzajem kardiomiopatii mamy do czynienia oraz jak bardzo zaawansowana jest sama choroba. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą:
- duszność w czasie wysiłku;
- nietolerancja wysiłku;
- ból w klatce piersiowej;
- kołatanie serca;
- zasłabnięcia;
- omdlenia.
Wymienione objawy nie są zarezerwowane wyłącznie dla kardiomiopatii i ich przyczyną może być wiele innych chorób, nie zawsze dotyczących mięśnia sercowego. Postawienie prawidłowej diagnozy wymaga więc przeprowadzenia wnikliwego badania, często z zastosowaniem dodatkowych metod diagnostycznych, takich jak badania obrazowe: badanie rentgenowskie klatki piersiowej, diagnostyka echokardiograficzna seca (wykorzystująca fale ultradźwiękowe do obrazowania struktur wewnątrz ciała), czy badania inwazyjne (wymagające ingerencji w ciało pacjenta).
Kardiomiopatia – przyczyny
W wielu przypadkach u chorych na kardiomiopatię nie udaje się ustalić przyczyny występowania schorzenia. Naukowcom udało się zidentyfikować wiele genów (fragmentów kwasu DNA kodującego strukturę białek), których nieprawidłowości prowadzą do rozwoju różnych postaci kardiomiopatii. Obecnie wiadomo, że zaburzona struktura białek budujących tkankę mięśniową serca jest przyczyną występowania niektórych typów tego schorzenia.
Czy wiesz że: kardiomiopatia przerostowa jest najczęstszą przyczyną nagłego zgonu sercowego u ludzi poniżej 30 roku życia?
Kardiomiopatia może rozwinąć się także w przebiegu innych chorób lub być wywołana przez substancje wywierające działanie toksyczne na mięsień sercowy. Przykładem schorzeń, mogących prowadzić do rozwoju kardiomiopatii są: sarkoidoza, amyloidoza, hemochromatoza, choroby tkanki łącznej, AIDS, choroba alkoholowa, czy stosowanie leków przeciwnowotworowych z grupy antracyklin. Niestety, również u ciężarnych może dojść do rozwoju kardiomiopatii połogowej, która najczęściej pojawia się pod koniec ciąży lub w pierwszych miesiącach po porodzie. Przypuszcza się, że przyczyną rozwoju tej postaci schorzenia jest niewłaściwa reakcja układu odpornościowego kobiety ciężarnej.
Kardiomiopatia – leczenie
Leczenie kardiomiopatii w przypadku, gdy znana jest jej przyczyna będzie ukierunkowane na usunięcie czynnika prowadzącego do rozwoju schorzenia. Przykładowo, jeśli kardiomiopatia jest spowodowana stosowaniem leków o działaniu uszkadzającym mięsień sercowy, odstawienie toksycznych substancji będzie priorytetem. Niestety, w wielu przypadkach nie można zastosować leczenia celowanego na przyczynę kardiomiopatii, gdyż schorzenie może być uwarunkowane genetycznie. W takiej sytuacji lekarz stosuje leczenie objawowe, mające na celu łagodzenie dolegliwości i spowolnienie postępowania schorzenia. Wybór odpowiedniego leczenia to temat bardzo złożony, indywidualny dla każdego pacjenta, w zależności od rodzaju kardiomiopatii na jaką choruje, ale również prezentowanych dolegliwości, czy chorób dodatkowych. Oprócz farmakoterapii, czyli leczenia z zastosowaniem leków, lekarze stosują także różne zabiegi inwazyjne, przykładowo: wszczepienie elektrostymulatora (zwyczajowo nazywanego “sztucznym rozrusznikiem serca”), czy kardiowertera- defibrylatora (ICD). Elektrostymulator jest urządzeniem służącym do elektrycznego pobudzania serca, celem wymuszenia jego synchronicznej, efektywnej pracy u chorych, u których układ bodźcoprzewodzący serca pracuje w sposób nieprawidłowy.
Z kolei, kardiowerter-defibrylator (ICD) to urządzenie, wszczepiane u chorych z groźnymi dla życia arytmiami, czyli stanami, gdy nieregularna praca serca może doprowadzić do zatrzymania krążenia i śmierci pacjenta. Zadaniem kardiowertera-defibrylatora jest rozpoznanie stanowiącej zagrożenie dla pacjenta arytmii i przerwanie jej impulsem elektrycznym, przywracając prawidłową pracę serca.
Zapamiętaj: Serce osoby cierpiącej na kardiomiopatię ma zaburzoną strukturę: tkanka mięśniowa może być przerośnięta, komory serca powiększone, a prawidłowa tkanka sercowa zastępowana inną, niespotykaną w zdrowym mięśniu sercowym.
Kardiomiopatie stanowią grupę chorób dotyczących mięśnia sercowego, charakteryzujących się nieprawidłowościami w budowie i pracy mięśnia sercowego. Do podstawowych pierwotych (wrodzonych) rodzajów tego schorzenia należą kardiomiopatie: rozstrzeniowa, przerostowa, restrykcyjna oraz rzadziej występująca, arytmogenna kardiomiopatia prawokomorowa. Objawy schorzenia nie są zarezerwowane wyłącznie dla kardiomiopatii, dlatego rozpoznanie choroby wymaga wnikliwej diagnostyki. Kardiomiopatia może być schorzeniem uwarunkowanym genetycznie lub wynikać z innego choroby obciążającej mięsień sercowy lub efektem stosowania substancji o działaniu toksycznym na serce.