Terapia uciskowa (kompresjoterapia) jest wykorzystywana w leczeniu przewlekłej choroby żylnej. Ma na celu zniwelowanie objawów choroby (m.in obrzęki i ból kończyn, uczucie ciężkich i zmęczonych nóg, pajączki) a także zapobieganie dalszej progresji schorzenia. Kompresjoterapia w przypadku żylaków opiera się na noszeniu przez pacjenta specjalnych opasek, podkolanówek lub pończoch, które są elastyczne i wywierają ucisk stopniowany. Taki ucisk poprawia mikrokrążenie w chorych kończynach, przeciwdziała obrzękom, zapobiega nadciśnieniu żylnemu, a także zmniejsza refluks żylny, czyli wsteczny kierunek przepływu krwi w żyłach. W stosowaniu pończoch i opasek bardzo ważny jest sposób ich zakładania. Powinny być założone w pozycji leżącej przed wstaniem z łóżka. Ewentualnie jeśli zdarzy nam się rano zapomnieć o założeniu opaski lub pończoch i po wstaniu z łóżka dopiero sobie o tym przypomnimy, to wyjściem w tej sytuacji będzie położenie się z nogami do góry (można pod nogi podłożyć poduszkę lub koc) na 15 minut. Po tym czasie można założyć wyrób uciskowy.
Opaski uciskowe na żylaki
Opaski uciskowe stosuje się w terapii żylaków, zapalenia żył, owrzodzeń podudzi oraz w obrzękach limfatycznych. Opaska uciskowa to innymi słowy założony na kończynę bandaż elastyczny, którego zadaniem jest wywieranie odpowiedniego ucisku. Właściwie założony bandaż elastyczny powinien spełniać następujące warunki:
- założony w pozycji leżącej przed wstaniem z łóżka,
- założony w kierunku od palców w górę,
- obejmuje piętę,
- ucisk jest najsilniejszy w obrębie kostki i stopniowo maleje w kierunku kolana,
- lekkie zasinienie palców, które znika w czasie chodzenia. Jeśli palce pozostają sine w czasie chodzenia, oznacza to że ucisk jest zbyt silny. W takim przypadku należy zdjąć opaskę i założyć ponownie z mniejszym naciskiem.
Opaskę elastyczną należy zdejmować przed pójściem spać. Zakładanie opaski elastycznej przez chorego powinno być poprzedzone szkoleniem przeprowadzonym przez doświadczony personel medyczny (pielęgniarkę, lekarza), tak aby pacjent nabył odpowiednie nawyki i poznał technikę bandażowania warstwowego z odpowiednim napięciem materiału elastycznego.
Pończochy i rajstopy uciskowe na żylaki
Pończochy oraz rajstopy uciskowe dostępne są w różnych rozmiarach tak, aby terapia była jak najbardziej spersonalizowana. Dobranie odpowiedniego rozmiaru pończochy opiera się na pomiarze kończyny w kilku miejscach. Przy wyborze produktu należy kierować się tabelami konkretnego producenta. Według zmierzonych wartości obwodów i długości w miejscach wymaganych przez producenta dobiera się odpowiedni rozmiar rajstop lub pończoch. Poniższy rysunek przedstawia najczęstsze miejsca pomiaru. Małe litery oznaczają obwód, a duże litery oznaczają pomiar długości.
Czy wiesz że: pończochy uciskowe zapobiegają powstawaniu żylaków u kobiet w ciąży?
Pomiaru powinno dokonać się w pozycji stojącej, zaraz po przebudzeniu. Najlepiej, jeśli pomoże nam w tym druga osoba.
Poszczególne pończochy różnią się także stopniem ucisku. Podzielone są na 4 klasy ucisku w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Klasę 1 stosuje się w początkowym okresie powstawania żylaków, ale również profilaktycznie w przypadku obciążenia dziedzicznymi skłonnościami do choroby żylakowej oraz w ciąży zwłaszcza w momencie pojawienia się na nogach pajączków. Klasa 2 przeznaczona jest do stosowania w momencie już istniejących żylaków kończyn dolnych, a także po operacji żylaków. Natomiast klasę 3 stosuje się w owrzodzeniach goleni, a klasę 4 w obrzękach chłonnych, czyli w zaawansowanych postaciach choroby. Rajstopy i pończochy dostępne są także w różnych wariantach kolorystycznych w zależności od upodobań. Wybór właściwego rozmiaru pończochy czy też rajstop uciskowych jest kluczowy, ponieważ warunkuje skuteczność terapii. Zakup pończoch powinien odbywać się w aptece przy pomocy doświadczonego farmaceuty, który ułatwi dobranie odpowiedniego rozmiaru.
Zakładanie pończoch lub rajstop uciskowych może być problematyczne, zwłaszcza na początku. Trzeba pamiętać, że prawidłowe założenie wyrobów uciskowych warunkuje ich skuteczność działania. Zarówno pończochy, jak i rajstopy zakłada się rano przed wstaniem z łóżka, w pozycji leżącej, a następnie nosi przez cały dzień i zdejmuje przed snem. W pozycji leżącej z uniesionymi nogami zakładamy zrolowaną pończochę od palców do pięty, a po dopasowaniu wyrobu do stopy powoli i równomiernie naciągamy materiał ku górze trzymając kciuki po wewnętrznej stronie nogawki. Prawidłowo założona pończocha/rajstopa nie powinna mieć żadnych fałd i zmarszczeń na całej powierzchni.
Zapamiętaj: Pończochy uciskowe wspierają prawidłową pracę żył - dzięki różnym stopniom grubości można dostosować ich siłę nacisku do naszych potrzeb.
Podczas stosowania pończoch i rajstop uciskowych istotna jest odpowiednia ich pielęgnacja, gdyż wpływa ona na czas ich przydatności. Do głównych zasad pielęgnacji wyrobów uciskowych zaliczamy:
- zakładanie na suchą nogę (nie wcieramy balsamów, maści, żeli);
- zdejmowanie biżuterii z palców i nadgarstków przed założeniem;
- codzienne pranie pończoch i rajstop, które sprawia, że produkt odzyskuje swój pierwotny kształt i właściwości kompresyjne. Jest to też spowodowane zachowaniem zasad higieny, ponieważ wyroby te noszone są codziennie przez cały dzień. Prać należy ręcznie, w letniej wodzie (max. 40 stopni), z użyciem niewielkiej ilości delikatnego proszku lub płynu do prania. Unikamy mocnego tarcia i gniecenia materiału. Pończochę osuszamy na ręczniku, nigdy nie wykręcamy jej bezpośrednio. Najlepiej zawiniętą w ręcznik pończochę lekko docisnąć tak, aby woda została pochłonięta przez ręcznik, a następnie swobodnie rozwieszamy na suszarce/sznurku na pranie (nie suszyć na kaloryferze oraz nie wystawiać w miejscach silnie nasłonecznionych);
- ważne jest unikanie butów obcierających pięty lub palce, noszenie długich paznokci mogących uszkodzić pończochę, czy też elementów garderoby mogących zahaczać i uszkadzać materiał;
- uszkodzonych pończoch i rajstop uciskowych nie zszywamy, gdyż tracą one swoje właściwości kompresyjne.
Odpowiednia pielęgnacja wyrobów uciskowych przedłuża czas ich stosowania. Średni okres, w którym rajstopy i pończochy uciskowe spełniają swoje funkcje lecznicze to około 3–6 miesięcy przy odpowiedniej pielęgnacji (zawsze jednak należy sprawdzić jaki czas podaje producent, ponieważ mogą się one nieco różnić).
Jak długo należy nosić pończochy uciskowe po operacji żylaków?
Zazwyczaj okres, w jakim należy nosić pończochy liczy od 1 do 3 tygodni. Jednak dokładny czas stosowania pończoch po operacji żylaków określa lekarz przeprowadzający operację. W dużej mierze czas ten zależny jest od rodzaju przeprowadzonego zabiegu oraz rozległości interwencji chirurgicznej. Żylaki są problemem, który często ma charakter nawrotowy, co oznacza, że może powrócić po pewnym czasie od operacji. W przypadku, gdy jesteśmy narażeni na czynniki sprzyjające żylakom (brak ruchu, praca stojąca, nadwaga lub otyłość, ciąża) to zaleca się noszenie profilaktycznych pończoch klasy 1 w celu zapobiegania nawrotowi żylaków.
Na koniec warto jeszcze podkreślić, że kompresjoterapia jest skutecznym sposobem leczenia żylaków, a także dobrą terapią profilaktyczną. Jednak istnieją pewne szczególne wyjątki, kiedy terapia uciskiem nie może być stosowana. Do takich przeciwwskazań zaliczamy: stany zapalne i zakażenia skóry (np. egzemy, ostre fazy infekcji z owrzodzeniach, rany sączące), obrzęki spowodowane niewydolnością serca lub nerek, świeżo przebyta zakrzepica żylna, choroby tętnic (m.in. miażdżyca), alergia na materiały, z których wykonano wyroby uciskowe.