Choroba niedokrwienna serca jest jednym z najczęstszych schorzeń związanych z niezdrowym stylem życia. Brak aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta oraz palenie papierosów przyczynia się do rozwoju blaszki miażdżycowej w świetle naczyń wieńcowych (naczyń zaopatrujących w krew mięsień sercowy). Jej obecność utrudnia przepływ krwi, co skutkuje niewystarczającym zaopatrzeniem w tlen komórek mięśnia sercowego. Okazuje się jednak, że typowe objawy choroby niedokrwiennej mogą wystąpić przy całkowitej drożności naczyń wieńcowych. Taką sytuację obserwuje się w przypadku dławicy mikronaczyniowej.
Co to jest dławica mikronaczyniowa?
Dławica mikronaczyniowa jest rzadką postacią choroby niedokrwiennej serca. Dotyczy ona małych naczyń wieńcowych. W koronarografii nie stwierdza się zmian w dużych tętnicach wieńcowych. Pacjenci odczuwają silny ból w klatce piersiowej, a podczas próby wysiłkowej (badanie, polegające na kontroli pracy serca podczas poruszania się na bieżni) rejestruje się w EKG (elektrokardiografia – badanie oceniające pracę serca) zmiany typowe dla choroby niedokrwiennej serca. Częściej chorują kobiety, zwłaszcza w wieku pomenopauzalnym. Schorzenie współwystępuje często z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą typu II. Rozpoznanie dławicy mikronaczyniowej zwiększa ryzyko wystąpienia innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego: zawału serca, udaru mózgu, niewydolności serca, czy nagłej śmierci sercowej.
Dławica mikronaczyniowa – objawy
Typowym objawem choroby niedokrwiennej serca jest ból o charakterze ucisku zlokalizowany zamostkowo. W przypadku dławicy mikronaczyniowej dolegliwości bólowe są często nietypowe i mogą być bardzo nasilone. Ból zazwyczaj ma związek z wysiłkiem, aktywnością fizyczną, ale może pojawić się również w spoczynku. Dyskomfort w obrębie klatki piersiowej utrzymuje się dość długo (>10 min), a odpowiedź na podjęzykowe podanie nitrogliceryny jest niewystarczająca. Niektóre badania wykazały obniżenie progu odczuwania bólu u pacjentów z dławicą mikronaczyniową. Tłumaczyłoby to, dlaczego ból w tym schorzeniu jest silniejszy, niż w innych postaciach choroby niedokrwiennej serca. W związku z tym u części pacjentów rozpoznaje się zaburzenia o charakterze lękowym.
Dławica mikronaczyniowa – przyczyny
Przyczyna rozwoju dławicy mikronaczyniowej nie jest do końca znana. U części pacjentów zaobserwowano przerost mięśniówki gładkiej w ścianie małych tętniczek wieńcowych. Jedna z hipotez mówi, że na rozwój choroby wpływa uszkodzenie środbłonka naczyń (najbardziej wewnętrzna warstwa ściany naczynia). Niektóre badania wykazały podwyższony poziom CRP u niektórych pacjentów z dławicą mikronaczyniową. Wysoka wartość białka C-reaktywnego (CRP) świadczy o przewlekłym stanie zapalnym. Udowodniono, że wpływa on na zaburzenie funkcji środbłonka naczyniowego. Dławica mikronaczyniowa występuje częściej u chorych z insulinoopornością (tkanki wykazują oporność na insulinę, co skutkuje wzrostem poziomu glukozy we krwi). Włączenie leków przeciwcukrzycowych skutkuje również znaczną poprawą przepływu krwi w mikrokrążeniu (w małych naczyniach wieńcowych). Opisywaną chorobę rozpoznaje się głównie u kobiet w wieku postmenopauzalnym. Ma to związek ze spadkiem poziomu estrogenu. Farmakologiczne uzupełnienie niedoboru tego hormonu zmniejsza ryzyko wystąpienia dławicy mikronaczyniowej.
Dławica mikronaczyniowa – diagnostyka
Postawienie rozpoznania dławicy mikronaczyniowej wymaga spełnienia kilku kryteriów.
- Pacjent manifestuje objawy typowe dla choroby niedokrwiennej serca. Zgłasza powysiłkowy ból w klatce piersiowej trwający zwykle więcej niż 10 min. Dolegliwości mogą wystąpić również w spoczynku.
- Podczas próby wysiłkowej na bieżni w zapisie EKG obserwuje się zmiany typowe dla niedokrwienia mięśnia sercowego (obniżenia odcinka ST).
- W badaniu angiograficznym tętnic wieńcowych (koronarografia) światło naczyń jest drożne, nie stwierdza się istotnych przewężeń upośledzających ukrwienie mięśnia sercowego.
- Należy wykluczyć dławicę Prinzmetala – chorobę, w której niedokrwienie mięśnia sercowego spowodowane jest skurczem tętnicy wieńcowej. W tym celu wykonuje się test prowokacyjny ergonowiną, która wywołuje skurcz naczynia wieńcowego.
- Niezbędne jest wykluczenie innych przyczyn bólu w klatce piersiowej m.in. nerwobólu, zapalenia osierdzia, rozwarstwienia aorty, czy choroby wrzodowej.
Zapamiętaj: Dławica mikronaczyniowa jest rzadką postacią choroby niedokrwiennej serca. Dotyczy ona małych naczyń wieńcowych. W koronarografii nie stwierdza się zmian w dużych tętnicach wieńcowych.
W niektórych przypadkach wykonuje się również bardziej specjalistyczne badania, mające na celu wykazać dysfunkcję małych naczyń wieńcowych. Jedna z metod polega na określeniu rezerwy przepływu wieńcowego. Dokonuje się dwóch pomiarów – przed oraz po podaniu leku (adenozyny lub acetylocholiny) wpływającego na przepływ krwi przez mikronaczynia wieńcowe. Metoda ta cechuje się dużą inwazyjnością – wymaga wprowadzenia cewnika do naczynia. Mniej dokładne, ale bardziej bezpieczne badanie polega na pomiarze przepływu krwi przez jedną z gałęzi lewej tętnicy wieńcowej przy wykorzystaniu echokardiografii (USG serca) z funkcją doplera (funkcja umożliwiająca pomiar przepływów krwi przez naczynia).
Dławica mikronaczyniowa – leczenie
U wszystkich pacjentów z dławicą mikronaczyniową włącza się działający przeciwzakrzepowo kwas acetylosalicylowy oraz obniżającą poziom cholesterolu we krwi statynę. W celu złagodzenia objawów chory powinien regularnie przyjmować jeden z beta-blokerów m.in. bisoprolol metoprolol, czy karwedilol. Stosuje się również leki z innych grup: blokery kanałów wapniowych (werapamil, diltiazem, amlodypina), czy inhibitory konwertazy angiotensyny (ramipryl, perindopryl). Dodatkowo w przypadku pojawienia się bólu wskazane jest przyjęcie nitrogliceryny pod język. Poza leczeniem farmakologicznym niezbędna jest modyfikacja stylu życia. Pacjent powinien rzucić palenie tytoniu, zmienić nawyki żywieniowe oraz zredukować masę ciała. W przypadku choroby niedokrwiennej serca wskazana jest dieta śródziemnomorska. Niezbędna jest również codzienna aktywność fizyczna. Udowodniono pozytywny wpływ psychoterapii na przebieg dławicy mikronaczyniowej. Po około 6 miesiącach pacjenci zgłaszają zmniejszenie dolegliwości bólowych.
Czy wiesz że: dławica mikronaczyniowa była dawniej nazywana sercowym zespołem X?
Dławica mikronaczyniowa jest dość skomplikowanym schorzeniem, wymagającym dalszych badań klinicznych. Rozpoznanie stawia się najczęściej na zasadzie przeprowadzenia szerokiej diagnostyki różnicowej i wykluczenia chorób dających podobne objawy. Jednoznaczna przyczyna rozwoju tej jednostki chorobowej nie została do końca poznana. Wymienia się szereg czynników mających wpływ na prawidłowe funkcjonowanie małych naczyń wieńcowych. Wiadomo natomiast, że zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zachorowania na dławicę mikronaczyniową. Przede wszystkim należy być aktywnym fizycznie, przestrzegać zdrowej diety oraz unikać palenia papierosów.