Aleksytymię nazywa się czasem analfabetyzmem emocjonalnym. Określa ona ludzi, którzy nie potrafią nazywać i wyrażać swoich emocji. Szacuje się, że osoby te stanowią aż 10% ogólnej populacji. Jednocześnie aleksytymia nie jest uznawana za jednostkę chorobową. Jak więc należy ją definiować i leczyć?
Co to jest aleksytymia?
Słowo aleksytymia zostało stworzone z trzech greckich słów: a (brak), lexis (słowo) i thymos (emocja) w 1973 roku przez amerykańskiego psychiatrę P.Sifneos’a. Termin ten oznacza więc dokładnie “brak słów dla emocji”, który wynika z deficytów emocjonalnych i poznawczych.
Zapamiętaj: Metodą leczenia aleksytymii jest psychoterapia, na którą dana osoba często trafia z powodu problemów w życiu społecznym, rodzinnym lub uczuciowym.
Aleksytymik nie umie odróżniać emocji od siebie ani ich nazywać. Nie dostrzega również różnicy między emocjami i ich cielesnymi odczuciami. Pytany o nastrój, może odpowiedzieć, że boli go brzuch. Z kolei w sytuacjach stresujących, kiedy to będzie doświadczał drżenia rąk i silnego bicia serca, nie będzie on świadomy, że objawy te są oznaką zdenerwowania lub tremy. Choć aleksytymia jest pojęciem funkcjonującym w psychologii i psychiatrii, nie stanowi ona jednostki chorobowej. Nie uwzględnia jej Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 ani amerykańska klasyfikacja zaburzeń psychicznych DSM-5.
Aleksytymia – objawy
Osoba z aleksytymią poznać można po następujących objawach:
- trudność w nazywaniu odczuwanych emocji i mówieniu o nich,
- nieumiejętność odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocji,
- niezdolność do kreowania fantazji oraz ubogie życie wyobrażeniowe,
- operacyjny styl myślenia polegający na zadaniowości i schematyzacji,
- wąskie zainteresowania i preferowanie rzeczy znanych,
- trudność w rozumieniu materiału symbolicznego i metaforycznego,
- konformizm (bezrefleksyjne dostosowywanie się do reguł i zasad) oraz unikanie konfliktów,
- niska odporność na stres,
- ograniczona mimika twarzy, jednostajny ton głosu i sztywna postawa ciała.
Aleksytymia – przyczyny
Przyczyny aleksytymii nie zostały do końca wyjaśnione. Przyjmuje się jednak, że jest ona wynikiem interakcji trzech czynników.
- Czynniki neurobiologiczne – uznaje się, że aleksytymia wynika z deficytu połączeń między dwoma półkulami mózgu, a także między układem limbicznym i korą mózgową, co skutkuje zakłóceniami w procesach automatycznego przetwarzania pobudzenia emocjonalnego na poziomie centralnego układy nerwowego.
- Konflikty emocjonalne – istnieją teorie wskazujące na rolę mechanizmów obronnych w powstaniu aleksytymii, które mają za zadanie maskować konflikt emocjonalny.
- Czynniki środowiskowe – czyli zaburzone wzorce relacji emocjonalnych w rodzinie, np. nie zwracanie uwagi na potrzeby emocjonalne dziecka, promowanie racjonalnego myślenia.
Aleksytymia – diagnostyka
Aleksytymia nie jest uważana za zaburzenie i nie jest uwzględniania w klasyfikacjach chorób psychicznych, dlatego też się jej nie diagnozuje. Bywa jednak, że w procesie diagnozy danego pacjenta, dąży się do opisu jego osobowości i zrozumienia tego, w jaki sposób funkcjonuje on na co dzień. Wówczas ustalenie, czy występuje u niego aleksytymia będzie niosło wiele korzyści dla określenia kierunków leczenia i zrozumienia aktualnie występujących u niego problemów natury psychicznej i społecznej. W tym celu stosuje się wywiad kliniczny i testy psychologiczne.
Aleksytymia – leczenie
Metodą leczenia aleksytymii jest psychoterapia, na którą dana osoba często trafia z powodu problemów w życiu społecznym, rodzinnym lub uczuciowym. Powodem bywają również dolegliwości somatyczne (np. ból brzucha, nudności, bóle stawów), które nie mają widocznego podłoża organicznego.
Czy wiesz że: aleksytymia dotyczy głównie mężczyzn?
W procesie psychoterapii aleksytymik uczy się rozróżniać swoje emocje od pobudzenia fizjologicznego, a także rozpoznawać i nazywać swoje uczucia. Psychoterapia, zarówno indywidualna i grupowa, to także okazja do tego, by aleksytymik spróbował zbudować głębszą relację z drugim człowiekiem. Wymaga to jednak czasu, dlatego osobie z aleksytymią rekomendowana jest psychoterapia długoterminowa. Niestety, wielu aleksytymików nie dostrzega swojego problemu – mają oni trudność by zobaczyć swoje deficyty, przez co nie szukają pomocy i nie są przekonani do rozpoczęcia psychoterapii.
Aleksytymia w związku
Ponieważ aleksytymik nie pojmuje swoich emocji, trudno jest mu również zrozumieć uczucia, a także problemy i potrzeby drugiej osoby. Uniemożliwia to budowanie głębokiej więzi opartej na poczuciu zrozumienia i bliskości. Partnerzy aleksytymików często czują się rozczarowani, a nawet odtrąceni. Aleksytymik nie umie dostrzec swoich błędów i przeprosić za nie. Wspólne rozmowy dla obu stron są trudne i frustrujące. Aleksytymik skupia się na faktach i konkretach, pomijając świat uczuć i emocji, podczas gdy partner czuje się niezrozumiany i samotny. Z tego powodu wiele takich związków rozpada się.
Osoby z aleksytymią najłatwiej rozpoznać jest po ich emocjonalnych deficytach, które uniemożliwiają zbudowanie głębszej relacji. Trzeba mieć jednak na uwadze, że występowanie aleksytymii warunkuje szereg czynników, które skutecznie utrudniają takiej osobie kontakt ze światem własnych uczuć. Najlepszym sposobem leczenia jest w tym przypadku psychoterapia.