Diagnozowanie chorób psychicznych nie jest łatwe i wymaga specjalistycznej wiedzy oraz doświadczenia. Z kolei w języku potocznym funkcjonuje wiele sformułowań, którymi opisuje się osoby zaburzone. Przykładowo, zdarza się, że człowiek, u którego często występują zmiany nastroju, określany jest jako “osobowość bipolarna”. Niestety, termin ten nie jest precyzyjny i może prowadzić do nieporozumień.
Co to jest osobowość bipolarna?
Osobowość bipolarna to termin problematyczny. Użycie słowa “bipolarny” sugeruje bowiem, że u danej osoby występować może choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD). Charakteryzuje się ona tym, że u pacjenta pojawiają się epizody depresji (obniżenia nastroju), manii (podwyższenia nastroju) lub stany mieszanie. Pomiędzy epizodami występuje tzw. okres remisji, kiedy objawy nie występują bądź mają niewielkie nasilenie. Bipolarność oznacza więc w tym przypadku życie pomiędzy dwoma emocjonalnymi biegunami.
Mówiąc o “osobowości”, zwracamy uwagę na charakter danej osoby. Może to sugerować, że ma ona problem na poziomie struktury osobowości. Choroba afektywna dwubiegunowa należy do zaburzeń nastroju, a nie do zaburzeń osobowości. Trzeba jednak pamiętać, że nie tylko pacjenci z ChAD przejawiają dużą zmienność emocjonalną. Bywają osoby, u których ma ona stały (a nie epizodyczny) charakter. Wynika ona wówczas z dużej impulsywności i trudności w regulowaniu emocji, a także z wykształconych w nieprawidłowy sposób cech osobowości. Mówi się wówczas o osobowości chwiejnej emocjonalnie, która dzieli się na dwa podtypy: impulsywny oraz borderline.
Zapamiętaj: ChAD jest chorobą nieuleczalną.
Termin “osobowość bipolarna” nie jest używany w oficjalnych klasyfikacjach właśnie ze względu na swoją wieloznaczność. ChAD i osobowość chwiejna emocjonalne należą do dwóch odrębnych grup zaburzeń. Nie oznacza to jednak, że łatwo je od siebie odróżnić. Zdarza się także, że choroba afektywna dwubiegunowa współwystępuje z zaburzeniami osobowości. Z tego powodu, najlepiej po diagnozę zgłosić się do specjalisty – psychiatry i psychologa klinicznego.
ChAD i osobowość chwiejna emocjonalnie – podobieństwa
Zarówno osoby, które cierpią na ChAD, jak i ludzie o osobowości chwiejnej emocjonalnie borykają się z podobnymi objawami. Obie grupy doświadczają wahań nastroju. Mogą mieć także problem z określeniem swojej tożsamości, opisaniem swojego prawdziwego “ja”. Choć cechą charakterystyczną osobowości borderline są niestabilne relacje z innymi ludźmi, również osoby cierpiące na ChAD borykają się z tym problemem – w stanie depresji wycofują się z życia, by w epizodzie manii stać się duszą towarzystwa. Obie grupy sięgają często po używki, co jest próbą wyrównania nastroju. Osoby chwiejne emocjonalnie są bardzo impulsywne, za to osoby w okresie manii również podejmują wiele nieprzemyślanych decyzji i zachowań. W obu przypadkach pojawiają się takie symptomy jak objawy psychotyczne (urojenia i halucynacje), objawy dysocjacyjne (dezintegracja poczucia własnego “ja” np. poczucie utraty realności świata lub samego siebie), myśli i próby samobójcze.
ChAD i osobowość chwiejna emocjonalnie – różnice
Choć symptomy w obu zaburzeniach wydają się takie same, wiele jednak może je różnić. Zmienność nastroju u osób z ChAD ma podłoże organiczne. Często więc reakcje takiej osoby nie mają kontekstu sytuacyjnego. Dany nastrój utrzymuje się na ogół od kilku dni do kilku tygodni. Inaczej jest w przypadku osób z zaburzeniami osobowości, których reakcje są odpowiedzią na różne wydarzenia i bodźce. Wyzwalają one silne emocje, które na ogół utrzymują się kilka godzin. Charakterystyczną cechą osobowości borderline jest tworzenie niestabilnych związków, co przejawia się ambiwalentną podstawą: chęcią bliskości, a jednocześnie lękiem przed nią. Osoby z ChAD z powodu występowania zmiennych epizodów nastroju, mogą różnie się zachowywać w stosunku do innych osób, co wprowadza w ich relacje chaos. Często obawiają się one odrzucenia z powodu swojej choroby i stygmatyzacji.
Czy wiesz że: Marek Grechuta cierpiał na ChAD, a Marilyn Monroe otrzymała diagnozę osobowości typu borderline?
Osoby o chwiejnej emocjonalnie osobowości mają niestabilny obraz własnego “ja”. Postrzeganie samego siebie może się diametralnie zmieniać, tak samo jak zainteresowania, plany czy cele takiego człowieka. Jeśli osoba z ChAD ma problem z własną tożsamością, to dlatego, że liczne i skrajne epizody wywołują w niej kryzysy. Zastanawia się, w jakich momentach jest ona tak naprawdę sobą. Im bardziej taka osoba identyfikuje się z własną diagnozą, tym bardziej choroba ma wpływ na to, jak pacjent postrzega samego siebie.
Jak leczyć ChAD i osobowość chwiejną emocjonalnie?
Jak widać, te same symptomy mają inny kontekst i inną specyfikę. Inny jest także sposób ich leczenia. Dla osób z zaburzeniami osobowości rokowania są na ogół dobre, ważne jednak, by miały one motywację do pracy nad sobą. Główną metodą leczenia jest psychoterapia, leki mogą pełnić jedynie funkcję uzupełniającą, pomagając uporać się np. z objawami depresyjnymi. Z kolei ChAD jest chorobą nieuleczalną. Stosuje się głównie farmakoterapię, która łagodzi skutki manii i depresji, a także wydłuża okresy remisji. Bardzo ważna jest także psychoterapia, dzięki której człowiek uczy się jak rozpoznawać pierwsze symptomy swoich epizodów, pełni ona także rolę wspierającą i pomaga utrzymać pacjentowi stabilny obraz siebie.
“Osobowość bipolarna” to termin stosowany potocznie. Dotyczy on osoby, która ma zmienne nastroje. Pojęcie to jednak można rozumieć na wiele sposobów, a różnice między zaburzeniami osobowości i zaburzeniami nastroju są znaczące. Warto więc osoby, które mają duże wahania nastroju, wysłać do specjalisty. Fachowo postawiona diagnoza pomaga w dobraniu odpowiedniego leczenia, a także w prawidłowym rozumieniu objawów i zachowań.