Czym jest parentyfikacja i dlaczego jest groźna dla dzieci? Skutki i przeciwdziałanie parentyfikacji

Każde dziecko rodzi się bezbronne, przez co jest uzależnione od swoich opiekunów. Nawet jeśli z czasem zyskuje ono na samodzielności i jest w stanie lepiej radzić sobie w otaczającej go rzeczywistości, wciąż potrzebuje ono opieki oraz wsparcia rodzica. Niestety, zdarza się, że dochodzi do odwrócenia tych ról – to dziecko troszczy się o rodzica, a także zaspokaja jego potrzeby. Zjawisko to nazywane jest w psychologii parentyfikacją. Na czym dokładnie polega i jak mu przeciwdziałać?

Czym jest parentyfikacja?

Parentyfikacja oznacza zmianę ról między rodzicem a dzieckiem. Inaczej mówiąc, to rodzic szuka emocjonalnego lub praktycznego wsparcia, zamiast dostarczać go dziecku. Aby zaspokoić potrzeby rodzica, dziecko jest zmuszone wziąć na siebie zobowiązania, na które nie jest gotowe. W efekcie dochodzi do zakłócenia naturalnego procesu dojrzewania, co negatywnie odbija się na zdrowiu psychicznym i fizycznym dziecka.
Wyróżnia się dwa rodzaje parentyfikacji:

• instrumentalną – dotyczy przejęcia odpowiedzialności za egzystencję rodziny, np. sprzątanie, opieka nad rodzeństwem, gotowanie posiłków, dokonywanie opłat,
• emocjonalną – dotyczy wejścia w rolę powiernika, opiekuna czy pocieszyciela rodzica, zdarza się także, że dziecko staje się rozjemcą w konfliktach między rodzicami.

Przykłady parentyfikacji

Przydatne oraz przystępnie zaprezentowane informacje o tym, jak żyć zdrowo i dobrze się odżywiać.

Zapisuję się

Parentyfikacja może przejawiać się na różny sposób. Jej przykłady to:

• matka zwierza się córce ze swoich problemów w pracy i w związku, oczekując od niej zrozumienia oraz wsparcia,
• rodzic często jest w stanie upojenia alkoholowego, a dziecko po nim sprząta, gotuje mu obiady i robi zakupy,
• najstarsze dziecko opiekuje się rodzeństwem, gotuje im posiłki, odprowadza do szkoły i przedszkola, pomaga w odrabianiu zadań domowych,
• rodzic jest przewlekle chory, a dziecko podaje mu lekarstwa, przynosi posiłki do łóżka, pomaga w rehabilitacji, kontaktuje się z lekarzem,
• rodzic cierpi na zaburzenia psychiczne, a dziecko pociesza go, towarzyszy mu w chwilach płaczu i gorszego samopoczucia.

Jak parentyfikacja wpływa na dzieci?

Parentyfikacja sprawia, że dziecko zostaje pozbawione dzieciństwa. Na jego barkach spoczywa ogromna odpowiedzialność, przez co traci ono zdolność do spontanicznych zachowań i zabawy, często ma problem z odczuwaniem przyjemności. W ten sposób zostaje zaburzony jego rozwój. Dziecko tłumi swoje uczucia, stara się być uległe i pomocne rodzicowi, dzięki czemu może zasłużyć na jego uwagę oraz miłość. Jest ono zbyt dojrzałe jak na swój wiek, przez co nierzadko miewa problemy w relacjach z rówieśnikami. To z kolei sprawia, że może pojawić się u niego tendencja do izolowania się.

Zapamiętaj: Parentyfikacja sprawia, że dziecko musi mierzyć się z wieloma trudnościami, także w życiu dorosłym.

Parentyfikacja prowadzi do tego, że dziecko czuje się zjednoczone z rodzicem, a zarazem przytłoczone więzią z nim. Wszelkie próby separacji z opiekunem są dla niego bardzo trudne. Jeśli dziecku w końcu uda się odłączyć od rodzica, czuje ono ogromne poczucie winy. Na przestrzeni lat dziecko zaczyna się utożsamiać z rolą opiekuna, robi rzeczy, które są zgodne z oczekiwaniami innych, stając się przez to bardziej narażone na nadużycia i przemoc. Tworzy ono rodzaj fałszywego „ja”, które jest akceptowane przez innych, podczas gdy prawdziwe „ja” zostaje stłumione, a wraz z nim możliwość bycia autentycznym, a co za tym idzie, szczęśliwym. Parentyfikacja powoduje także, że dziecko czuje się odpowiedzialne za rzeczy, na które nie ma wpływu.

Jakie są skutki parentyfikacji?

System rezerwacji wizyt online dla małej firmy.

Testuj 30 dni za darmo!

Parentyfikacja sprawia, że dziecko musi mierzyć się z wieloma trudnościami, także w życiu dorosłym. Jej skutki to najczęściej:

• niezaspokojone potrzeby miłości, uznania, bliskości,
• niskie poczucie własnej wartości i wiele kompleksów,
• trudności w dbaniu o własne granice i brak asertywności,
• trudność w określeniu, kim się jest, co się czuje i czego się pragnie,
• unikanie bliskości, problemy w relacjach,
• wchodzenie w relacje z nieradzącymi sobie osobami, które potrzebują opieki,
• częste poczucie winy,
• problemy emocjonalne, podatność na choroby psychosomatyczne czy zaburzenia seksualne,
• sabotowanie własnych działań, uzależnianie się od opinii innych.

Przeciwdziałanie parentyfikacji

Aby przeciwdziałać parentyfikacji, należy postawić przede wszystkim na edukację rodziców. Ważną rolę pełnić mogą w tym procesie psycholodzy, pedagodzy, nauczyciele oraz wychowawcy. Są oni również w stanie rozpoznawać i diagnozować u swoich podopiecznych zjawisko parentyfikacji, co pozwala wdrożyć środki zapobiegawcze jej rozwojowi.

Czy wiesz że: badania pokazują, że parentyfikacji częściej doświadczają jedynacy oraz dzieci obu płci urodzone jako pierwsze?

Rodzice, którzy z jakichś względów mają tendencję do traktowania dziecka jako partnera i opiekuna, powinni udać się na psychoterapię. Pozwoli ona uświadomić sobie im, jak bardzo niebezpieczna dla ich dziecka jest parentyfikacja. Pomoże ona także zmierzyć się z problemami, wziąć odpowiedzialność za własne życie oraz znaleźć inne źródła wsparcia. To ważne, aby każdy rodzic pamiętał, że to dziecko potrzebuje jego troski i opieki. Ma ono prawo rozwijać się i dojrzewać z daleka od problemów ludzi dorosłych jak kłopoty finansowe czy małżeńskie sprzeczki, nie powinno ono także myśleć o kwestiach bytowych jak gotowanie obiadów czy płacenie podatków. Oczywiście, należy uczyć dziecko obowiązków, ale nie można się nim wyręczać. W razie jakichkolwiek problemów warto poprosić o pomoc bliskich lub udać się do specjalisty.
Parentyfikacja to zjawisko odwrócenia ról w rodzinie. Dziecko może stać się powiernikiem rodzica lub wypełniać codzienne obowiązki, które zapewniają rodzinie byt. Płaci ono jednak za to dużą cenę, nie tylko w dzieciństwie, ale również w życiu dorosłym.