Szacuje się, że na różnego rodzaju fobie, czyli paniczny lęk przed określonym przedmiotem, czynnością lub sytuacją, cierpi aż 10% społeczeństwa. Niektóre z nich, takie jak klaustrofobia są powszechnie znane, natomiast ogólna świadomość społeczna dotycząca ogromnej różnorodności fobii jest wciąż niedostateczna. Jednym z mniej popularnych, ale niezwykle negatywnie wpływających na życie codzienne pacjenta zaburzeń lękowych jest abemarofobia – jak się ona objawia i na czym polega jej leczenie?
Co to jest abemarofobia?
Abemarofobia jest to zaburzenie zaliczane do grupy fobii specyficznych (związanych z określonym obiektem, okolicznością lub sytuacją), polegające na panicznym lęku przed przegapieniem przystanku lub stacji, na której mieliśmy wysiąść. Osoby dotknięte tym rodzajem fobii stresują się, że podczas podróży autobusem, pociągiem lub innym rodzajem transportu zbiorowego przez przypadek przeoczą swój przystanek i tym samym nie dotrą do miejsca docelowego. Szacuje się, że abemarofobia nieco częściej występuje u kobiet, ale nie są znane dokładne dane dotyczące rozpowszechnienia tego zaburzenia. Początek abemarofobii zazwyczaj ma miejsce we wczesnej dorosłości (kiedy to młodzi ludzie zaczynają podróżować bez opieki rodziców), a jej przebieg jest przewlekły.
Abemarofobia – objawy
Osoby cierpiące na abemarofobię podczas samodzielnej podróży transportem publicznym nigdy nie są spokojne. Przez całą drogę nerwowo wyglądają przez okno autokaru lub pociągu, aby rozeznać się w otoczeniu. Z obawy, że nie zdążą wysiąść w wyznaczonym miejscu, już kilkanaście minut przed końcem podróży nerwowo zmierzają w stronę drzwi wyjściowych. Ciężko jest im spokojnie usiedzieć na miejscu, nawet gdy wiedzą, że ich podróż będzie długa, a prawdopodobieństwo przegapienia przystanku jest bardzo małe, bo np. jadą tą trasą już któryś raz z rzędu. Ich paniczny lęk jest nieproporcjonalny w stosunku do zagrożenia- racjonalnie patrząc, co stałoby się, gdyby wysiadły dwa przystanki dalej? Pacjenci zdają sobie sprawę z irracjonalności swych zachowań, jednak nie są w stanie się im przeciwstawić, co jest cechą charakterystyczną dla wszystkich rodzajów fobii.
Czy wiesz że: zaburzeniem pokrewnym abemarofobii jest hodofobia, która polega na irracjonalnym lęku przed podróżą? Hodofobia określana jest mianem “fobii podróżniczej”.
Jeśli na siedzeniu obok siedzi jakaś osoba, wielokrotnie podczas podróży pytają się jej o to, gdzie aktualnie się znajdują i ile kilometrów pozostało do stacji docelowej, co nierzadko wywołuje irytację u współpasażera. Lęk osób z abemarofobią nieco łagodzą komunikaty głosowe nadawane w autobusie lub pociągu oraz wyświetlające się na tablicach informacje o mijanych przystankach. Także podróż z bliską osobą przynosi im dużą ulgę, bo wówczas odpowiedzialność za pilnowanie trasy mogą zrzucić na barki kogoś innego, jednak musi być to ktoś zaufany.
W przypadkach bardzo nasilonego lęku, osoba z tym rodzajem zaburzenia za wszelką cenę unika konieczności przemieszczania się komunikacją publiczną. Tylko podczas jazdy własnym samochodem czuje się pewnie, bo wie, że nie musi po drodze się zatrzymywać i ma pewność, że dojedzie prosto do celu. Jeśli zdarzy się sytuacja, że dojazd samochodem np. do pracy będzie niemożliwy z powodu usterki auta, osoba cierpiąca na abemarofobię jest w stanie wziąć kilka dni wolnego w pracy, byleby tylko nie musieć korzystać z transportu zbiorowego.
Zapamiętaj: Abemarofobia jest to zaburzenie zaliczane do grupy fobii specyficznych (związanych z określonym obiektem, okolicznością lub sytuacją), polegające na panicznym lęku przed przegapieniem przystanku lub stacji, na której mieliśmy wysiąść.
Jeżeli osoba odczuwająca bardzo silny lęk przed przegapieniem swojego przystanku, jest zmuszona z powodu sytuacji życiowej do podróży transportem publicznym, mogą u niej wystąpić wówczas ataki paniki. Są to napady niekontrolowanego, bardzo silnego lęku, podczas których osoba chora może mieć wrażenie, że zaraz umrze. Dla napadów paniki charakterystyczne są następujące objawy:
- uczucie kołatania w klatce piersiowej;
- przyspieszenie akcji serca;
- trudności z oddychaniem;
- bóle i zawroty głowy;
- nadmierne pocenie się;
- szumy uszne;
- nudności i wymioty.
Abemarofobia – przyczyny
Etiologia abemarofobii nie została jeszcze jednoznacznie określona, jednak przyjmuje się, że w jej rozwoju uczestniczy wiele różnych czynników, takich jak:
- czynniki genetyczne – występowanie w najbliższej rodzinie zaburzeń psychicznych, a zwłaszcza fobii;
- doświadczenia osobiste – odbycie w przeszłości, a zwłaszcza w dzieciństwie, podróży zakończonej przykrą sytuacją, np. kradzieżą lub zgubieniem się, może bardzo silnie wpływać na rozwój abemarofobii w przyszłości;
- czynniki środowiskowe – sposób wychowania, w którym mały nacisk kładziony jest na samodzielność dziecka oraz wyręczanie go we wszystkim, może skutkować jego niską wiarą we własne możliwości. Nastolatek wychowywany w takim środowisku obawia się podejmowania samodzielnych decyzji, także takich związanych np. z samodzielnym podróżowaniem – obawia się, że nie będzie wiedział do którego wsiąść pociągu, na jakim przystanku wysiąść itd.;
- cechy osobnicze – takie jak niska samoocena, lękliwość, nadmierna wrażliwość, mogą predysponować do rozwoju abemarofobii.
W praktyce, najczęściej w rozwoju fobii uczestniczy kilka różnych czynników działających jednocześnie np. osoba o niskiej samoocenie, która przeżyła w przeszłości przykre doświadczenie podczas samodzielnego podróżowania, ma duże ryzyko zapadnięcia na abemarofobię.
Abemarofobia – diagnostyka
Tak, jak w innych zaburzeniach psychicznych, również w przypadku abemarofobii podstawą diagnostyki jest rzetelnie przeprowadzony wywiad psychiatryczny. Lekarz, poprzez zadawanie sprecyzowanych pytań, jest w stanie stworzyć obraz dokuczliwych dla chorego objawów i na tej podstawie wysunąć podejrzenie fobii. Aby móc postawić diagnozę abemarofobii, wymienione objawy powinny utrzymywać się przez minimum 6 ostatnich miesięcy i znacząco upośledzać codzienne funkcjonowanie pacjenta.
Abemarofobia – leczenie
Specjalistami zajmującymi się leczeniem abemarofobii są psychiatrzy oraz psychoterapeuci. Podstawę leczenia stanowi psychoterapia, a środki farmakologiczne są tylko jej uzupełnieniem. Lekami stosowanymi w terapii tego rodzaju fobii są preparaty o działaniu przeciwdepresyjnym, uspokajającym i przeciwlękowym. Zmniejszają one nasilenie uciążliwych objawów i są szczególnie wskazane do stosowania u pacjentów z atakami paniki. Psychoterapia ma na celu uświadomienie sobie przez pacjenta, skąd wzięły się u niego tego rodzaju obawy oraz wypracowanie nowego modelu reagowania w sytuacjach stresowych. Pacjent stopniowo oswaja się z myślą o podróżowaniu komunikacją publiczną i uświadamia sobie, że jeśli będzie odpowiednio uważny, z pewnością uda mu się wysiąść na odpowiednim przystanku lub stacji. Zdaje sobie sprawę także z tego, że nawet, gdyby przegapił swoją stację i pojechał “za daleko”, to nie stanowi to dużego zagrożenia i z pewnością poradzi sobie również z taką ewentualnością.
Wbrew pozorom abemarofobia nie jest zaburzeniem tak rzadkim, jak mogłoby się wydawać. Wiele osób zmaga się z różnego rodzaju lękami związanymi z samodzielnym podróżowaniem, w tym z lękiem przed przegapieniem swojego przystanku. Ważne jest, aby osoba cierpiąca na tego rodzaju obawy, jak najszybciej zgłosiła się do specjalisty, zanim fobia całkowicie zapanuje nad jej życiem, ograniczając swobodę przemieszczania się.