Co to jest amoniak i czy jest szkodliwy dla zdrowia? Badanie amoniaku oraz jego normy

W ludzkim organizmie dochodzi do niezliczonej liczby przemian biochemicznych, w trakcie każdej sekundy życia. Są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów, układów, do życia każdej komórki w naszym ciele. Dzięki nim produkowana jest energia, mięśnie mogą się kurczyć, nerwy przewodzić impulsy, organizm może rosnąć i rozwijać się, a także metabolizować i usuwać niepotrzebne elementy. Jednym z tego rodzaju przemian jest metabolizm białek. W wyniku licznych reakcji, organizm uzyskuje aminokwasy niezbędne do życia, ale też dochodzi do powstania substancji zbędnych tj. amoniak. Jest to swego rodzaju odpad w ważnym i niezbędnym procesie obróbki białek w ciele człowieka.

Co to jest amoniak?

Jest to cząsteczka składająca się z czterech atomów – jednego azotu i trzech wodorów. Jest on uczestnikiem wielu reakcji biochemicznych, zarówno w przyrodzie (np. podczas gnicia) jak i w organizmach żywych – zarówno ludzkim jak u zwierząt. W większych stężeniach bywa używany w przemyśle jako rozpuszczalnik, do produkcji nawozów sztucznych czy w urządzeniach chłodniczych.

Czy amoniak jest szkodliwy dla zdrowia?

Przydatne oraz przystępnie zaprezentowane informacje o tym, jak żyć zdrowo i dobrze się odżywiać.
Zapisuję się

Amoniak w organizmie człowieka powstaje w wyniku przemian białek i musi być usuwany z organizmu. Jego nadmiar jest szkodliwy (zarówno w przypadku gromadzenia się w organizmie przy nieprawidłowej jego produkcji i zbyt małym wydalaniu, jak i przy zatruciu amoniakiem pochodzącym z zewnątrz). Nadmiar amoniaku występuje w ciężkich chorobach wątroby, rzadkich genetycznych zaburzeniach metabolizmu aminokwasów (czyli elementów tworzących białka). Do zatrucia może natomiast dochodzić w sytuacjach niezabezpieczonego uwolnienia się substancji np. wśród pracowników różnych gałęzi przemysłu.

Objawy zatrucia amoniakiem

Hiperamonemia, czyli nadmierna endogenna (wewnętrzna) produkcja i brak usuwania amoniaku prowadzi do szeregu objawów i narasta z różną prędkością, w zależności od przyczyny choroby. Objawy te to zwykle utrata przytomności, śpiączka, drgawki, a w skrajnych przypadkach nawet śmierć. Symptomy zatrucia substancją pochodzącą ze środowiska są zależne od drogi działania i stężenia amoniaku. Może on podrażnić drogi oddechowe i działać przenikając przez skórę.

Czy wiesz że: paląc papierosy narażasz się również na działanie amoniaku, który jest składnikiem dymu tytoniowego wraz z tlenkiem węgla, czy cyjanowodorem? Amoniak dodawany jest do papierosów, by wpłynąć na zwiększenie dostępności nikotyny wchłanianej podczas palenia. 

Przy przekroczeniu niebezpiecznego stężenia ok. 400-600 ppm pojawiają się pierwsze objawy takie jak podrażnienie oczu i śluzówek układu oddechowego. Kolejno pojawia się duszność, kaszel, skurcze krtani, nudności, wymioty, zawroty głowy, silne zaczerwienienie twarzy, porażenie układu nerwowego, a w najgorszym wypadku dochodzi do zgonu w wyniku uszkodzenia płuc i niewydolności krążenia. Amoniak podany doustnie może spowodować poparzenie przewodu pokarmowego, wstrząs, perforacje przełyku i żołądka, a po kilkunastu godzinach również obrzęk płuc. Oparzenie skóry powoduje powstawanie pęcherzy, obrzęku i zaczerwienienia tkanki, a w wypadku poparzenia oczu – uszkodzenie i obrzęk spojówki, zmętnienie rogówki, a po czasie pojawienie się zaćmy.

Badanie amoniaku we krwi

System rezerwacji wizyt online dla małej firmy.
Testuj 30 dni za darmo!

Badanie poziomu amoniaku we krwi pacjenta przeprowadza się przy podejrzeniu uszkodzenia wątroby i nerek. Zaburzenia genetyczne metabolizmu aminokwasów dają objawy zwykle w okresie wczesnego dzieciństwa i wtedy kluczowe jest szybkie zbadanie ilości amoniaku u chorego. Do badania pobierana jest krew żylna do probówki z substancją hamującą krzepnięcie. Oznaczenie amoniaku w krwi tętniczej zwykle wykazuje wartości większe o ok. 25%.

Norma amoniaku we krwi

Zakres norm określany jest przez dane laboratorium, jednak zwykle za prawidłowe przyjmuje się wartości 15-45 µmol/l. Czasem wartości te mogą być podane w innych jednostkach i wtedy uznajemy, że wynik mieści się w granicach normy od 2,5 do 76,5 ug/d. Wyższe stężenia obserwujemy u dzieci i niemowląt. Górna granica normy u noworodka to 100 µmol/l, natomiast u niemowląt do około 60.

Jak obniżyć poziom amoniaku we krwi?

Jeżeli konieczne jest obniżenie poziomu amoniaku podczas uszkodzenia wątroby wprowadza się u pacjenta specjalną dietę z restrykcyjnym ograniczeniem ilości białka, tak by nie dostarczać produktów do powstawania kolejnych cząsteczek. Unika się więc mięsa, ryb, produktów mlecznych i soi. Dietę u chorego powinien ustalić dietetyk kliniczny tak by zapewnić pacjentowi odpowiednią podaż kalorii pochodzącą z innych składników. W warunkach szpitalnych podaje się również kroplówki z glukozą, a w skrajnych przypadkach konieczna może być dializa, by usunąć nadmiar amoniaku.

Amoniak a ciąża

Normy dla kobiet ciężarnych są takie, jak dla wszystkich osób dorosłych. Należy szczególnie jednak uważać w tym okresie na pojawiające się objawy zarówno zatrucia amoniakiem, jak i objawy niewydolności wątroby, do której może dojść również w tym szczególnym dla kobiety czasie.

Zapamiętaj: Zakres norm amoniaku określany jest przez dane laboratorium, jednak zwykle za prawidłowe przyjmuje się wartości 15-45 µmol/l.

Dlatego kobiety narażone np. w pracy na skażenie amoniakiem powinny w czasie ciąży unikać takich sytuacji i zostać odsunięte od tego typu miejsc. Nie jest poznany wpływ amoniaku na płód, jednak zatrucie jest wystarczającym zagrożeniem dla życia matki, by móc również negatywnie wpłynąć na wzrastające dziecko w jej macicy.

Amoniak w małych stężeniach jest substancją fizjologicznie występującą w organizmie człowieka. Powstaje w ciele w wyniku licznych przemian. Jednak jego zwiększona ilość bywa toksyczna, a nawet zabójcza. Do śmierci może dochodzić w wyniku nagromadzenia się amoniaku w przebiegu chorób wątroby, ale także poprzez zatrucie. Jest on gazem o silnym zapachu, co powinno zwracać naszą uwagę, jednak czasami w wyniku szybkiego uwolnienia dużej ilości i tak dochodzi do wchłonięcia zbyt dużej ilości.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *