Jedną z częstych przyczyn chorób jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (OUN), które przeważnie powstaje w przebiegu udaru mózgu. Udar dotyka co roku około 90 000 polaków, a jego objawy, oprócz porażenia kończyn, połowy twarzy, zaburzeń mowy, itp. obejmują różnorodne następstwa zaburzenia pracy OUN. Wśród nich można wymienić apraksję, która tak jak pozostałe wymaga rehabilitacji i może podlegać leczeniu, ze względu na plastyczność mózgu lub utrzymać się do końca życia pacjenta [1].
Co to jest apraksja?
Apraksja to utrata zdolności do wykonywania złożonych, wcześniej wyuczonych czynności/ruchów przy zachowanej prawidłowej sile mięśni i ich unerwieniu, która wynika z trwałego lub przemijającego uszkodzenia mózgu.
Czy wiesz że: apraksja może wystąpić także w wyniku chorób neurodegeneracyjnych, np. chorobie Alzheimera?
Jako przykład wspomnianych złożonych czynności można wymienić wiązanie sznurowadeł lub wkręcanie śrubek śrubokrętem. Chory może doskonale wiedzieć jakie gesty powinien po kolei wykonać, ale nie może ich skoordynować, albo wręcz przeciwnie, może nie być w stanie wyobrazić sobie jak danej czynności dokonać [2][3].
Objawy apraksji
Apraksja w nomenklaturze medycznej sama w sobie jest objawem i polega na wspomnianym braku możliwości wykonania złożonej czynności, która nie sprawiała pacjentowi problemu w przeszłości, np. wiązania sznurowadeł. Należy jednak pamiętać, że apraksja najczęściej nie występuje sama lecz towarzyszy innym następstwom uszkodzenia OUN, takim jak zaburzenie chodu, mowy, itp. Kluczowym, aby mówić o apraksji, jest zachowanie zarówno prawidłowej siły mięśniowej, jak i przewodzenia sygnałów przez nerwy obwodowe [2][3].
Przyczyny apraksji
Przyczyną apraksji jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Zaburzenie pracy mózgu może powstać m.in. w wyniku udaru, guza mózgu, urazu, operacji. W zależności od miejsca w OUN, które zostało zniszczone apraksja będzie miał inny charakter, dlatego można wymienić kilka jej typów. [2][3]
Rodzaje apraksji
Jak zostało to określone powyżej, apraksja zmienia swój charakter w zależności od miejsca w mózgu, które zostało uszkodzone, w związku z czym można wymienić następujące jej typy:
- apraksja ideomotoryczna (uszkodzenie płata ciemieniowego półkuli dominującej): chory doskonale wie jak dana czynność wygląda i co powinien zrobić, ale nie jest w stanie skoordynować swoich ruchów;
- apraksja wyobrażeniowa (ideacyjna) – uszkodzenie okolicy skroniowo-ciemieniowej półkuli dominującej: chory nie potrafi wyobrazić sobie i zaplanować danej czynności;
- apraksja konstrukcyjna (uszkodzenie płata ciemieniowego półkuli niedominującej): chory nie potrafi ułożyć w przestrzenną całość drobnych elementów, np. klocków;
- apraksja chodu (uszkodzenie płata czołowego): chory ma problemy z zainicjowaniem chodu.
Różnorodność apraksji wynika z delikatnej i złożonej struktury mózgu. Każda jego część ma specyficzną funkcję, za którą jest odpowiedzialna, np. część kory kontrolująca ruch znajduje się w płacie czołowym. (Więcej informacji o mózgu i jego budowie znajduje się w następującym artykule: https://medovita.pl/mozg-czlowieka-jego-budowa-i-funkcje/
Leczenie apraksji
Leczenie apraksji polega na leczeniu przyczyny, o ile jest to możliwe, np. tromboliza w udarze. Jednakże największe znaczenie ma rehabilitacja i neuroplastyczność mózgu pacjenta, czyli jego zdolność do adaptacji.
Zapamiętaj: Apraksja to utrata zdolności do wykonywania złożonych, wcześniej wyuczonych czynności/ruchów przy zachowanej prawidłowej sile mięśni i ich unerwieniu, która wynika z trwałego lub przemijającego uszkodzenia mózgu.
Dzięki niej inne części OUN mogą przejąć funkcję uszkodzonego fragmentu, a chory z czasem nauczy się danych czynności na nowo. Należy jednak pamiętać, że to, czy dojdzie do ustąpienia apraksji zależy od indywidualnego stanu pacjenta [2][3].
Apraksja jest objawem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i swoim charakterem wskazuje gdzie do takiego urazu doszło. Ważne jest, aby pamiętać, że najczęściej nie wystąpi jako izolowany objaw i będzie ciężka do oceny, gdy będzie towarzyszyć np. porażeniu kończyny górnej. Rokowanie jest najczęściej ostrożne i zależy od przyczynu uszkodzenia OUN i stanu ogólnego pacjenta [1][2][3].