Ropień jest ograniczonym ogniskiem ropy w przestrzeni tkankowej. Może wytworzyć się też w mózgu. Stanowi wtedy bardzo poważne zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka. Czy błaha, nieleczona infekcja może okazać się jego przyczyną? Kto jest narażony na tę groźną chorobę? Dowiedz się jakie są jego przyczyny i jak leczyć ropień mózgu.
Co to jest ropień mózgu?
Ropień mózgu jest ropnym zakażeniem ośrodkowego układu nerwowego. Uogólniona początkowo infekcja ogranicza się, tworząc ognisko zapalenia, co prowadzi do wytworzenia bogato unaczynionej torebki otaczającej zmiany zapalne. Jest to więc ostro odgraniczone zbiorowisko ropy w tkance mózgowej. Ropa jest gęstym, mętnym i lepkim płynem, w której skład wchodzą głównie bakterie i obumarłe części tkanek. Stan ten stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, które wymaga pilnej interwencji chirurgicznej. Bez leczenia śmiertelność jest bardzo wysoka. Na szczęście, to choroba bardzo rzadka. Na poniższym zdjęciu widoczny jest bardzo duży ropień lewego płata skroniowego (widoczny po prawej stronie, patrząc na zdjęcie) w badaniu rezonansem magnetycznym.
Źródło: https://www.mp.pl/psychiatria/diagnostyka/54043,wybrane-choroby-bakteryjne-i-wirusowe-osrodkowego-ukladu-nerwowego
Objawy ropnia mózgu
Objawy ropnia mózgu rozwijają się stopniowo. Początkowo są bardzo niecharakterystyczne, a właściwe rozpoznanie ustala się zazwyczaj po około tygodniu. Typowe jest wystąpienie objawów po innej infekcji, np. po zapaleniu płuc, zatok, dróg moczowych, a także po urazach głowy czy zakażeniach stomatologicznych. Na obraz kliniczny ropnia mózgu wpływa bardzo dużo czynników, w tym wielkość samego ropnia, jego lokalizacja, inwazyjność patogenów oraz stan ogólny pacjenta. Objawy można podzielić na trzy grupy:
a). wywołane przez wzrost ciśnienia śródczaszkowego – ropień bowiem jest tworem, dla którego nie ma przewidzianego miejsca w obrębie czaszki, a ta nie może zmieniać swojej wielkości. Dochodzi więc do ucisku innych struktur mózgu i wzrostu ciśnienia, co objawia się najczęściej:
- uogólnionymi, tępymi bólami głowy,
- nudnościami,
- wymiotami,
- splątaniem świadomości,
- tarczą zastoinową, czyli obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego (późny objaw, w 25% przypadków),
b). związane z infekcją,
- gorączka,
- zmęczenie,
c). związane z uszkodzeniem mózgu, czyli tzw. ogniskowe objawy neurologiczne (zależą głównie od lokalizacji ropnia),
- niedowłady,
- zaburzenia czucia,
- zaburzenia mowy,
- drgawki, napady padaczkowe,
- sztywność karku (jeśli dojdzie do przebicia ropnia do komór mózgu).
Często w medycynie mówi się o tzw. triadzie objawów, które, jeśli występują razem, z dużym prawdopodobieństwem wskazują na daną chorobę. W przypadku ropnia mózgu do tej triady należą bóle głowy, gorączka oraz obecność jednego lub wielu ogniskowych objawów neurologicznych. Jeśli, odpowiednio wcześnie nie zostanie podjęte leczenie, objawy nasilają się prowadząc do utraty przytomności. Jest to stan nagły, zagrażający życiu.
W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę wszelkie zmiany rozrostowe w obrębie mózgu, jak nowotwory, udar mózgu, wady naczyniowe mózgu, krwiaki wewnątrzczaszkowe i ziarniniaki.
Ropień mózgu – przyczyny
Ropień mózgu zazwyczaj jest powikłaniem infekcji bakteryjnej, grzybiczej bądź pierwotniakowej. Patogeny te mogą dostać się do mózgu drogą krwionośną lub przez uszkodzenie kości oddzielających mózg od chorych tkanek (stan zapalny zatok). Zdarza się również, że ropień powstaje na skutek przedostania się do mózgu patogenów bezpośrednio wskutek złamania kości czaszki. Najczęstsze choroby, które mogą przyczynić się do powstania ropnia mózgu to:
- przewlekłe zapalenie zatok przynosowych;
- zapalenie ucha środkowego;
- infekcja dróg oddechowych, zapalenie płuc;
- ropień płuca;
- próchnica zębów, stany zapalne w obrębie jamy ustnej (ropień zęba, zapalenie przyzębia), zabiegi stomatologiczne (usunięcie czy leczenie kanałowe zęba);
- zapalenie wyrostka sutkowatego (część kości skroniowej czaszki);
- urazy głowy;
- zakażenie pooperacyjne;
- sepsa (gwałtowna uogólniona reakcja zapalna organizmu na zakażenie);
- infekcyjne zapalenie wsierdzia.
Zapamiętaj: Ropień mózgu zazwyczaj jest powikłaniem infekcji bakteryjnej, grzybiczej bądź pierwotniakowej.
Zazwyczaj ropień mózgu jest wywołany tymi samymi szczepami bakterii co infekcja pierwotna. Najczęstszymi bakteriami odpowiedzialnymi za rozwój ropnia są:
- paciorkowce tlenowe i beztlenowe, szczególnie Streptococcus intermedius,
- gronkowce złociste Staphylococcus aureus,
- Gram-ujemne beztlenowe pałeczki z rodzaju Prevotella, Bacteroides i Fusobacterium,
- Gram-ujemne tlenowe pałeczki jelitowe,
- pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa),
- Gram-dodatnie bakterie beztlenowe.
Do rzadszych patogenów należy wiele innych bakterii, grzybów i pasożytów, które mogą powodować ropień mózgu u osób z obniżoną odpornością. Cukrzyca, alkoholizm, zakażenie wirusem HIV, niewydolność nerek, wady serca, choroba nowotworowa czy stan po przeszczepieniu narządów istotnie obniżają sprawność układu immunologicznego i sprzyjają powstawaniu ropnia mózgu.
Jak długo rozwija się ropień mózgu?
Wyróżnia się umownie 4 fazy powstawania ropnia mózgu, widoczne w badaniu rezonansem magnetycznym.
- wczesną fazę zapalenia;
- późną fazę zapalenia;
- wczesną fazę tworzenia torebki ropnia;
- późną fazę tworzenia torebki ropnia.
W pierwszym etapie trwającym od 1 do 3 dni dochodzi do inwazji miąższu tkanki mózgowej przez drobnoustroje, powstaje lokalny stan zapalny oraz obrzęk okolicznych tkanek. W następnym etapie (od 4 do 9 dnia) stan zapalny rozprzestrzenia się, w centrum powstaje martwica (tkanki obumierają). W trzecim okresie (10-13 dzień) powstaje dobrze unaczyniona, kolagenowa torebka, a obrzęk okolicznych tkanek zmniejsza się, natomiast w ostatniej fazie (powyżej 14 dnia) dochodzi do wzrostu gęstości i grubości torebki ropnia.
Czy wiesz że: prawie do XX wieku ropień mózgu wiązał się z bardzo niekorzystnym rokowaniem? Zazwyczaj był diagnozowany dopiero pośmiertnie, podczas sekcji zwłok. Dzięki rozwojowi technik diagnostycznych takich jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, można obecnie szybko zdiagnozować chorobę i skutecznie ją leczyć, a śmiertelność obecnie nie przekracza 10%.
Ropień mózgu – leczenie
Ze względu na ciężkość choroby, wszyscy pacjenci z podejrzeniem bądź rozpoznaniem ropnia mózgu wymagają hospitalizacji. Leczenie składa się przede wszystkim z zabiegu neurochirurgicznego, polegającego na usunięciu ropnia oraz antybiotykoterapii. Wybór antybiotyku zależy od pierwotnej przyczyny ropnia, stanu i wieku pacjenta, chorób współistniejących oraz lokalnej lekowrażliwości drobnoustrojów. Sugerowanym rozwiązaniem początkowym jest skojarzona antybiotykoterapia, w skład której powinny wchodzić takie antybiotyki, jak penicylina w dawkach dobowych 10-20 mln jednostek, cefalosporyna nowej generacji (powyżej generacji III), metronidazol oraz aminoglikozydy. Jeśli istnieje możliwość wykonania badań mikrobiologicznych, po zidentyfikowaniu patogenu, należy zmienić leczenie na terapię celowaną. Taka terapia trwa od 6 do 8 tygodni. Dodatkowo stosuje się leczenie objawowe. W zależności od objawów podaje się leki:
- obniżające ciśnienie śródczaszkowe;
- przeciwobrzękowe;
- przeciwzapalne;
- przeciwbólowe;
- przeciwdrgawkowe;
- dożylne płyny.
Procesy zapalne ośrodkowego układu nerwowego stanowią poważne zagrożenie życia i zdrowia, na szczęście są stosunkowo rzadkie. Ze względu na umiejscowienie, często skryty początek, brak charakterystycznych objawów oraz występowanie groźnych powikłań ropień mózgu jest nadal jednym z najpoważniejszych zakażeń ośrodkowego układu nerwowego. Leczenie tego schorzenia stało się procesem złożonym i wymaga ścisłej współpracy wielu specjalistów: neurologa, neurochirurga, radiologa oraz specjalisty chorób zakaźnych.