Bóle głowy to najczęściej występujący rodzaj zaburzeń w układzie nerwowym. Według danych WHO (World Health Organization – Światowa Organizacja Zdrowia) prawie połowa osób dorosłych na całym świecie odczuwała ból głowy co najmniej raz w minionym roku. Zatem jak widać jest to dość częsta dolegliwość. W 2013 roku ból głowy, jako jednostka chorobowa, został umieszczony na trzecim miejscu listy chorób powodujących utratę sprawności pacjentów w badaniu Global Burden of Disease Study. Są to badania biorące pod uwagę częstość występowania chorób wśród ludzi oraz stopień, w jakim te schorzenia prowadzą do upośledzenia normalnego funkcjonowania pacjenta, niepełnosprawności oraz utraty zdrowia.
Tak wysoka pozycja bólu głowy na liście świadczy o tym, że powtarzające się epizody bólu głowy znacznie upośledzają codzienne funkcjonowanie, samopoczucie oraz ogólną jakość życia. Co więcej stwierdzono, że nawracające bóle głowy, a także strach przed kolejnym napadem przyczyniają się do pogorszenia relacji rodzinnych, społecznych oraz upośledzają zdolność do wykonywania obowiązków w pracy. W związku z tym ważne jest odpowiednie zapobieganie i leczenie różnego rodzaju bólów głowy, tak aby nie pogarszały one jakości naszego życia.
Przyczyny bólu głowy
Ból głowy może być spowodowany wieloma czynnikami. Do powstawania bólu głowy przyczyniają się w dużej mierze:
- stres
- przemęczenie
- nieregularny tryb życia
- zbyt mała ilość snu
- zmiana pogody
- zmiany hormonalne (zespół napięcia miesiączkowego)
- choroby (m.in. nadciśnienie tętnicze, infekcje, zapalenie zatok, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, wady wzroku, stany zapalne spowodowane niedoleczonym uzębieniem)
- leki (nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, tryptanów)
- niewłaściwa dieta (alkohol, używki, dieta bogata w tyraminę, fenyloetyloaminę, azotan sodu, glutaminian sodu)
W przypadku klasterowego bólu głowy przypuszcza się, że może być on spowodowany rozszerzaniem się naczyń krwionośnych, pobudzeniem nerwu trójdzielnego (odpowiadającego za ruch oraz czucie w okolicach twarzy i jamy ustnej), zmianami rytmu okołodobowego (epizody bólu pojawiają się zwykle o tych samych porach dnia) a nawet czynnikami genetycznymi. Odkryto, także że podczas okresu występowania klasterowego bólu głowy substancje takie jak alkohol, nitrogliceryna oraz histamina mogą prowokować wystąpienie ataku bólu.
Pulsujący ból głowy
Pulsujący ból głowy jest dość często pojawiającym się rodzajem bólu głowy, któremu towarzyszy uczucie rytmicznego uderzania, pulsowania oraz zwiększonego ciśnienia w głowie. Ból głowy o charakterze pulsującym może być spowodowany odstawieniem kawy, nadużywaniem alkoholu, zapaleniem zatok, przeziębieniem, hipoglikemią, zespołem napięcia przedmiesiączkowego, nadciśnieniem tętniczym oraz odwodnieniem. Silny pulsujący ból głowy zlokalizowany w okolicy skroniowej, często jednostronny, z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami oraz światłowstrętem, trwający od 4 do 72 godzin jest charakterystycznym objawem migreny. Pulsujący ból głowy pojawia się również w przypadku ostrego zapalenia ucha (ból odczuwany jest w okolicy ucha, ale może także obejmować połowę głowy). Może być też objawem poważnych schorzeń, takich jak zawał serca, zapalenie opon mózgowych, guz mózgu, tętniak mózgu czy też krwawienie z mózgu z powodu urazu głowy. Powodem do zaniepokojenia są towarzyszące pulsującemu bólowi głowy stany dezorientacji, utrata przytomności, wymioty, drgawki, sztywność karku, problemy z widzeniem, trudności z oddychaniem, mówieniem oraz utraty pamięci. W takich przypadkach należy niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż może to świadczyć o poważnym podłożu problemu. Niepokojące również są stany bardzo silnego pulsującego bólu głowy, który nie reaguje na leki przeciwbólowe dostępne bez recepty oraz tryptany.
Klasterowy ból głowy
Klasterowy ból głowy (zwany także bólem głowy Hortona) jest krótkotrwałym, ale bardzo silnym bólem głowy. Może być znacznie silniejszy od bólu migrenowego, jednak pojedynczy atak trwa znacznie krócej niż ból migrenowy. Właściwa diagnoza klasterowego bólu głowy obejmuje spełnienie licznych kryteriów. Klasterowy ból głowy stwierdza się, jeśli wystąpiło co najmniej 5 epizodów bólu głowy cechujących się występowaniem wszystkich następujących kryteriów (1, 2 i 3):
- Bardzo silny jednostronny oczodołowy, nadoczodołowy lub skroniowy ból głowy, trwający od 15 minut do 3 godzin (jeśli jest nieleczony).
- Jeśli wystąpił jeden lub oba z następujących symptomów (a i b):
- co najmniej jeden z objawów: łzawienie oka objętego bólem lub jego przekrwienie, niedrożność nosa lub przekrwienie i wyciek wydzieliny z przewodu nosowego, obrzęk powieki, potliwość czoła i twarzy, zwężenie źrenicy oka, opadnięcie powieki, uczucie zatkanego ucha;
- uczucie niepokoju lub pobudzenia (podczas silnego ataku bólu, chorzy nie są w stanie pozostać w pozycji leżącej, stąd często charakterystyczny jest nerwowy chód, będący próbą radzenia sobie z rozdzierającym bólem głowy).
- Częstotliwość występowania ataków bólu to od jednego epizodu co drugi dzień po 8 epizodów bólu głowy każdego dnia (częstotliwość taka występuje przez ponad połowę czasu aktywności choroby, przez pozostały czas ataki mogą być nieco słabsze oraz krótsze).
Klasterowy ból głowy występuje w tak zwanych cyklach, co oznacza że napady bólu pojawiają się okresowo trwając przez tygodnie a nawet miesiące, po czym ustępują na pewien czas (od kilku miesięcy do kilku lat).
Rozróżnia się dwa typy klasterowego bólu głowy: postać epizodyczną oraz chroniczną (przewlekłą). Postać epizodyczna występuje wtedy, gdy jeden cykl klasterowego bólu głowy trwa od 7 dni do roku (najczęściej jednak trwa od 2 tygodni do 3 miesięcy), po czym następuje, co najmniej miesięczna, przerwa pomiędzy pojawieniem się kolejnego cyklu. Z kolei postać przewlekłą stwierdza się, gdy cykl klasterowego bólu głowy trwa nieprzerwanie przez ponad rok lub przerwa pomiędzy cyklami jest mniejsza niż miesiąc.
Czy wiesz że: dokuczliwy ból głowy często dotyka osób, które dopiero co rzuciły palenie papierosów?
Pierwsze epizody klasterowego bólu głowy objawiają się przeważnie pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Z niewiadomych powodów mężczyźni są bardziej narażeni na występowanie tego schorzenia (średnio 3 razy bardziej niż kobiety).
Do leczenia napadów klasterowego bólu głowy stosuje się leki przepisywane na receptę, które często mają nietypową drogę podania w celu zapewnienia jak najszybszego działania leku:
- 100% tlen podawany przez maskę ustno-nosową przez 15–20 minut,
- tryptany – sumatryptan (podawany podskórnie lub do nosa za pomocą sprayu) oraz zolmitryptan (do nosa lub doustnie),
- lidokaina – podawana do nosa,
- oktreotyd – podawany podskórnie,
- ergotamina – podjęzykowo.
W klasterowym bólu głowy stosuje się także leczenie mające zapobiegać napadom bólu, czyli leczenie profilaktyczne, które powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza. Do leków podawanych w tym celu zaliczamy przede wszystkim werapamil, który jest lekiem stosowanym najczęściej i w pierwszej kolejności (lek I rzutu). Podczas terapii werapamilem wskazane są regularne badania EKG mające na celu monitorowanie pracy serca. Jest to bardzo ważne, ponieważ lek ten może wpływać niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy. W zapobieganiu epizodów klasterowego bólu głowy stosuje się także leki steroidowe (prednizon, betametazon), kwas walproinowy, topiramat, ergotaminę, melatoninę oraz kapsaicynę. Z kolei w leczeniu przewlekłych klasterowych bólów głowy stosuje się werapamil i lit. W ciężkich przypadkach, opornych na leczenie stosuje się stymulację tylnej części podwzgórza.
Domowe sposoby na ból głowy
Najszybszym i najłatwiejszym sposobem złagodzenia bólu głowy jest wykonanie okładu, który należy przyłożyć do bolącego miejsca. Zimne okłady działające łagodząco na większość typów bólu głowy możemy wykonać za pomocą woreczka wypełnionego zimną wodą lub lodem, czy też ręcznika zamoczonego w chłodnej wodzie. Może być również tak, że ból łagodzić będzie ciepły okład (sprawdza się szczególnie w przypadku zapalenia zatok oraz bólu spowodowanego napięciem mięśni – ciepło rozszerza naczynia krwionośne, pobudza krążenie, rozluźnia napięte mięśnie). Wtedy najlepiej przyłożyć ręcznik zamoczony w gorącej wodzie lub wypełniony gorącą wodą termofor. Jeśli bóle głowy pojawiają się często, to warto przyjrzeć się bliżej swoim nawykom żywieniowym oraz stylowi życia. Jeśli określone produkty żywieniowe (zwłaszcza czerwone wino, sery, czekolada, napoje zawierające kofeinę, orzechy, cytrusy, pomidory, wędliny, napoje zawierające sztuczne substancje słodzące) czy też używki wywołują bóle głowy to najlepiej ich unikać. Odpowiednia ilość snu (7–8 godzin) oraz odpoczynek również przyczyniają się do zapobiegania bólom głowy.
W łagodzeniu bólu głowy dobrze sprawdza się aromaterapia naturalnymi olejkami eterycznymi (olejek lawendowy, miętowy, eukaliptusowy, melisowy, rozmarynowy). W tym celu można użyć kominków aromaterapeutycznych (niewielkich rozmiarów naczynie ze zbiornikiem przeznaczonym na wodę i olejek eteryczny, który jest podgrzewany od spodu płomieniem świeczki) lub po prostu dodać kilka kropli olejku do miski z gorącą wodą. Olejek eteryczny można rozcieńczyć oliwką i lekko masować skórę w okolicach pojawiającego się bólu lub rozprowadzić niewielką ilość olejku na pościeli, dzięki czemu będzie on działał relaksująco i ułatwi zasypianie. Jeśli bóle głowy pojawiają się podczas długiej pracy przy komputerze, to należy robić sobie krótkie przerwy w pracy. Najlepiej skierować nasz wzrok na chwilę w najdalej oddalony punkt, aby zmienić zakres patrzenia oraz zmienić pozycję ciała i odciążyć kręgosłup. Warto także regularnie badać wzrok, ponieważ wady wzroku oraz nieprawidłowo dobrane szkła korekcyjne mogą również powodować bóle głowy. W przypadku, gdy bólom głowy towarzyszą wymioty bardzo ważne jest uzupełnianie płynów i elektrolitów.
Zapamiętaj: Klasterowy ból głowy ze względu na swoją wysoką bolesność nazywany jest także "bólem samobójców".
Ból głowy jest częstą dolegliwością, jednak jeśli znamy przyczynę jego powstawania, to w większości przypadków możemy zapobiegać nieprzyjemnej dolegliwości. Jeśli jednak pojawiające się bóle głowy są bardzo silne, częste, nie ustępują po zastosowaniu leków dostępnych bez recepty (np. ibuprofen, paracetamol, kwas acetylosalicylowy) oraz towarzyszą im inne niepokojące objawy, to nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, gdyż odpowiednio wdrożone leczenie przez specjalistę neurologa może rozwiązać uciążliwe dolegliwości i tym samym poprawić jakość naszego życia.