Układ nerwowy jest najbardziej skomplikowaną częścią ludzkiego organizmu. Odpowiada za odbieranie i analizę bodźców z zewnątrz, takich jak dźwięk, obraz, smak, dotyk, ból, a także jest źródłem myśli, wyobraźni i charakteru człowieka. Ze względu na jego znaczenie choroby układu nerwowego są często bardzo poważnymi schorzeniami i wymagają interwencji różnych specjalistów, takich jak psychiatra, neurolog i neurochirurg.
Kim jest neurochirurg?
Neurochirurg jest lekarzem, specjalistą neurochirurgii, co oznacza, że ma za sobą sześć lat studiów medycznych, rok stażu podyplomowego i sześć lat szkolenia specjalizacyjnego, czyli rezydentury z neurochirurgii. Jest to długa i bardzo wymagająca droga, do przebycia na której potrzebna jest nie tylko szeroka wiedza medyczna, ale także wytrzymałość fizyczna i psychiczna. O trudności tej specjalizacji niech świadczy to, że w całej Polsce, wśród 169 287 aktywnych zawodowo lekarzy jest tylko 616 neurochirurgów (dane z opublikowane przez Naczelną Izbę Lekarską) [1]. Neurochirurg zajmuje się leczeniem operacyjnym chorób i urazów układu nerwowego.
Jakie choroby leczy neurochirurg?
Neurochirurg zajmuje się leczeniem inwazyjnym (z przerwaniem ciągłości tkanek) chorób i urazów układu nerwowego. Na przykład, jeśli do szpitala trafia ofiara wypadku samochodowego z urazem głowy, neurochirurg ocenia, czy mózg lub rdzeń kręgowy nie jest uszkodzony, czy pod czaszką nie doszło do krwawienia, które może ucisnąć mózg i spowodować zgon chorego.
Czy wiesz że: nowoczesne techniki w neurochirurgii pozwalają na wszczepianie do mózgu lub rdzenia stymulatorów, w celu leczenia np. zespołu Parkinsona, czy przewlekłego bólu?
Jeśli do tego typu zagrożenia życia pacjenta doszło, usuwa on fragment czaszki, dostaje się do mózgowia i usuwa krwiak. Oprócz zabiegów po urazach, neurochirurg odpowiedzialny jest także za leczenie onkologiczne, czyli wycięcie zmian nowotworowych mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych. Jednakże jednym z najczęstszych zadań neurochirurga jest leczenie zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, które powodują ucisk na struktury nerwowe powodując ból, zaburzenia czucia, a czasem nawet porażenie mięśni. Cierpiący na schorzenia tego typu pacjenci mają znacznie zmniejszoną jakość życia i utrudnione codzienne funkcjonowanie. To właśnie w kompetencji neurochirurga leży usunięcie patologicznych zmian i umożliwienie pacjentowi powrotu do życia bez bólu [2].
Jakie badania zleca neurochirurg?
Podstawą w pracy neurochirurga są badania obrazowe, czyli rezonans magnetyczny (MRI), tomografia komputerowa (CT) i zdjęcia rentgenowskie (RTG). Najwięcej informacji uzyskuje się z badania MRI, ponieważ pozwala ono dokładnie uwidocznić nie tylko kości, np. czaszkę lub kręgi kręgosłupa, ale także tkanki miękkie, w tym mózg. Nowoczesne oprogramowanie pozwala nawet przewidzieć, gdzie w mózgu przebiegają poszczególne drogi nerwowe. Z kolei tomografia komputerowa ma tę zaletę, że najdokładniej ze wszystkich badań obrazuje kości. Połączenie CT i MRI, oczywiście wraz z badaniem klinicznym, daje pełną informację o stanie pacjenta i pozwala podjąć decyzję o konieczności i zakresie operacji. Neurochirurg może zlecić także badania ENG (elektroneurografia) lub EMG (elektromiografia). Pierwsze pokazuje przepływ impulsów elektrycznych w nerwach, a drugie w mięśniach. Pozwala to na ocenę, czy problemem jest uszkodzenie mięśni, czy neuronów. Przed operacją lekarz zleca standardowe badania laboratoryjne, m.in. morfologię, ocenę układu krzepnięcia, ustalenie grupy krwi, itd. [2].
Kiedy udać się do neurochirurga?
Najczęściej występującymi chorobami wymagającymi interwencji neurochirurga są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Powodują one ból, np. rwę kulszowa, zaburzenia czucia, czy osłabienie siły mięśni. Ból można leczyć zachowawczo, ale osłabienie i/lub porażenie mięśni jest objawem alarmującym i często wymaga pilnej interwencji neurochirurgicznej.
Zapamiętaj: Neurochirurg zajmuje się leczeniem inwazyjnym (z przerwaniem ciągłości tkanek) chorób i urazów układu nerwowego.
Należy się wtedy zgłosić do szpitala celem wykonania badań obrazowych i zaplanowania operacji. W przypadku przewlekłego bólu i innych dolegliwości wynikających z uszkodzenia lub ucisku na struktury nerwowe należy się udać do neurochirurga, ale najczęściej nie jest wymagany tutaj tryb pilny. Warto pamiętać, że ośrodkowy układ nerwowy ma nikłą zdolność do regeneracji, dlatego nie należy czekać z wizytą u specjalisty do ostatniej chwili, ponieważ w tym czasie uszkodzenia mogą już być nieodwracalne. Neurochirurg pomoże pacjentowi monitorować jego stan, odpowiednio walczyć z bólem (za pomocą leków lub odpowiednich zabiegów, np. termolezji) i stosować właściwą fizjoterapię, a jeśli to konieczne przeprowadzi operację, aby ból i pogorszenie funkcji mięśni się nie pogłębiało [2].
Czy do neurochirurga potrzebne jest skierowanie?
W celu udania się do neurochirurga na NFZ potrzebne jest skierowanie, ale w stanach nagłych, np. po spadku z wysokości, silnym urazie głowy, itp. należy udać się do szpitalnego oddziału ratunkowego, gdzie zostanie przeprowadzone badanie obrazowe i konsultacja neurochirurgiczna. Ze względu na ograniczoną liczbę specjalistów i limity NFZ nie jest możliwe udanie się do neurochirurga bez skierowania, a żeby takie otrzymać trzeba najpierw zasięgnąć opinii lekarza rodzinnego. Może on ocenić, że w danym przypadku pacjent powinien raczej odwiedzić neurologa, chirurga naczyniowego, czy psychiatrę, a nie neurochirurga. Właściwy wybór specjalisty pozwala na skrócenie kolejek oczekiwania. Istnieją oczywiście prywatne gabinety i kliniki, gdzie skierowanie nie jest potrzebne, a oferta takich instytucji, np. w zakresie leczenia bólu często jest bogatsza niż w zakładach publicznych.
Neurochirurgia zajmuje się najcięższymi przypadkami chorób układu nerwowego i jego urazami. Często wymaga drogiego sprzętu i wielkiego doświadczenia lekarzy, ale jest jedną z najciekawszych i najszybciej rozwijających się dziedzin medycyny. Nowoczesna neurochirurgia pozwala w sposób małoinwazyjny skutecznie leczyć poważne schorzenia neurologiczne i zespoły bólowe, będąc dla pacjentów ostatnią deską ratunku.