Z pewnością każdy z nas słyszał o przypadkach samookaleczeń. Dla osób nie znających tematu może wydawać się to irracjonalne. Niestety, zjawisko to ma znacznie głębsze i bardziej poważne podłoże niż mogłoby nam się wydawać. W głównej mierze zjawisko to utożsamiane jest z nastolatkami. Ale czy tylko? Czym w zasadzie jest autoagresja?
Co to jest autoagresja?
Jako autoagresję możemy określić całokształt zachowań osoby, których skutkiem jest sprawianie sobie cierpienia (zazwyczaj cielesnego). Bardzo często pojęcie to występuje obok samobójstwa. Podstawową różnicą pomiędzy tymi dwoma terminami to intencja. W przypadku autoagresji chory nie ma zamiaru, w przeciwieństwie do próby samobójczej, pozbawić siebie życia.
Objawy autoagresji
Są one bardzo często widoczne gołym okiem. Są widocznym skutkiem działalności chorego na swoje ciało. W zależności od formy samookaleczania mogą przyjmować one różną postać. Należą do nich:
- widoczne blizny, np. po cięciach żyletką lub innym ostrym przedmiotem;
- widoczne inne zranienia, np. ślady po ugryzieniach, ślady po oparzeniach;
- noszenie długich ubrań nieadekwatnie do temperatury – mogą być próbą ukrycia śladów działalności autodestrukcyjnej na swoim ciele;
- zachowania społeczne: impulsywność, niestabilność emocjonalna, wyrażanie swojej bezradności oraz niskiego poczucia własnej wartości.
Przyczyny autoagresji
Przyczyny tego typu zachowań mają zazwyczaj podłoże psychiczne. Zaburzenia na tym polu wynikające m.in. z traumatycznych wydarzeń w przeszłości zostawiają trwały ślad na ludzkiej psychice. Na przykład, dorosłe kobiety dotknięte tym problemem bardzo często w swojej historii wskazują poronienie jako tragiczną sytuację, po której pojawiły się zachowania autodestrukcyjne. Oczywiście dla każdego chorego traumatycznym wydarzeniem może być coś innego, dlatego każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia.
Czy wiesz że: zachowania autoagresywne są najczęściej spotykane wśród więźniów?
Kolejny czynnik, który może powodować ten problem to trudność, nieumiejętność radzenie sobie z emocjami lub problem z ich rozumieniem. Głównie dotyczy to odczuć na podłożu seksualnym, samooceny, poczucia samotności, poczucia przynależności do grupy. Interesującą kwestią jest także postrzeganie samookaleczenia jako formy demonstracji przynależności do pewnych grup społecznych, gdzie tego typu zachowania są bardzo częste. Jako przykład wskazuje się więźniów oraz rezydentów placówek opiekuńczych. Jednocześnie wskazuje się, że jest to spowodowane u tych osób poczuciem bezradności i kontroli. Na przestrzeni lat wskazywało się także autoagresję jako znak rozpoznawczy pewnych subkultur.
Skutki autoagresji
Efekty samookaleczenia z reguły dzieli się na: fizyczne oraz psychiczne. Pierwsze z nich są zazwyczaj łatwo widoczne:
- blizny po skaleczeniach i innych urazach;
- uszkodzenia nerwów i idące za tym upośledzenia funkcji mięśni oraz czucia;
- utrata włosów;
- uszczerbki na zdrowiu wynikające z przedawkowań leków oraz negatywnego działania przyjmowanych ewentualnie substancji trujących.
Do skutków psychicznych zaliczamy niewątpliwie:
- izolowanie się od innych, próba bycia samemu;
- poczucie winy i wstydu w związku z działaniami autodestrukcyjnymi;
- depresja;
- niski poczucie własnej wartości;
- chroniczny stres;
- poczucie “przymusu” dalszego samookaleczenia.
Rodzaje autoagresji
Ze względu na tym tego typu zachowań, możemy je podzielić na kilka grup:
- Autoagresja bezpośrednia. Zawiera się w niej każda forma przemocy fizycznej skierowana przeciwko sobie, np.: bicie, samookaleczanie oraz inne formy uszkadzania swojego ciała.
- Autoagresja pośrednia. Ta forma występuje w przypadku kiedy osoby postronne kierują swoją agresję w stronę chorego, a ten się jej poddaje bez próby obrony.
- Autoagresja werbalna. Jak sama nazwa wskazuje związana jest ona z powtarzaniem przez chorego jakiś treści w stosunku własnej osoby. Polega to na wmawianiu sobie rzeczy, których celem jest obniżenie swojego własnego poczucia własnej wartości.
- Autoagresja niewerbalna. Obejmuje ona wszystkie formy agresji, które dotyczą fizycznie ciała. Tutaj także zaliczymy samookaleczanie, bicie, świadome przyjmowanie niebezpiecznych substancji w celu otrucia się lub świadome przedawkowanie leków w tym samym celu.
Jak widzimy, działania z poszczególnych grup mogą się na siebie nakładać. Najbardziej wyraźna granica widoczna jest pomiędzy formą werbalną i niewerbalną.
Leczenie autoagresji
Jest kilka metod leczenia autoagresji. Kluczową kwestią jest to, czy chory nie cierpi jeszcze na inne choroby psychiczne, np. na depresję. W takim przypadku należy skupić się na leczeniu tej choroby, gdyż zachowania autodestrukcyjne mogą być jej wynikiem.
Zapamiętaj: Autoagresja to szereg zachowań przeciwko sobie - prowadzi do samouszkodzeń oraz prób samobójczych.
W innych przypadkach metodą pomocy jest terapia poznawczo-behawioralna. Dzięki niej chory może uświadomić sobie swoje błędne założenia oraz procesy myślowe oraz wykluczyć je, co może wpłynąć na zmianę zachowań. Powyższą formę leczenia można modyfikować w zależności od potrzeb pacjenta. W wielu przypadkach zalecana jest także hospitalizacja pacjentów w szpitalu psychiatrycznym w przypadku, gdy zaburzenia są bardzo niebezpieczne dla pacjenta lub współistnieją z innymi chorobami.
Jak widać, problem ten jest bardzo poważny. Widzimy, że bardzo wiele negatywnych emocji, których dana osoba doświadcza może skutkować pojawieniem się tego problemu. Bardzo ważna jest obserwacja osób, które potencjalnie mogą się z tym borykać, gdyż jak sobie omówiliśmy, niektóre symptomy są widoczne i są dość proste do zauważenia. Istotne jest także otoczenie takich osób opieką i zrozumieniem. Różne formy leczenia pozwalają na pomoc oraz wyleczenie chorego z jego zaburzenia.