Przestrzeń osobista, prywatna oraz społeczna – czym są i jak je rozpoznać? Co się dzieje, gdy ktoś narusza naszą przestrzeń?

Skóra to nie jedyna granica, która oddziela nas od świata. Tak naprawdę istnieje ich więcej. Ich badaniem zajmuje się proksemika, nauka leżąca na pograniczu psychologii i antropologii. Jej najsłynniejszym przedstawicielem jest Edward Hall, autor książki “Ukryty wymiar”. Wyróżnił on cztery rodzaje przestrzeni interpersonalnych: prywatną, osobistą, społeczną oraz publiczną. Każda z nich służy do komunikacji z innymi. Czym dokładnie są i jak je rozpoznać? Co się dzieje, kiedy ktoś narusza naszą przestrzeń?

Przestrzeń prywatna

Przestrzeń prywatna jest czymś bardzo intymnym. Człowiek uporczywie jej strzeże, a jej naruszanie odbiera jako niestosowne i bardzo nieprzyjemne. Jest to strefa zarezerwowana jedynie dla najbliższych uczuciowo osób jak partner czy dziecko i świadczy o bliskości z nimi. W wyjątkowych sytuacjach może być ona przekraczana przez innych ludzi jak lekarz czy fryzjer – dzieje się to jednak za zgodą osoby zainteresowanej i w konkretnym celu. Edward Hall uważa, że przestrzeń prywatna rozciąga się od skóry człowieka do ok. 45 centymetrów. Jest to jednak umowna wartość. Tak naprawdę zakres tej sfery zależy od konkretnej osoby, jej doświadczeń, wrażliwości czy wreszcie kultury, z której pochodzi.

Przestrzeń osobista

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Przestrzeń osobista to odległość, jaka dzieli człowieka od innych w trakcie codziennych sytuacji społecznych, np. w pracy czy na przyjęciu. Dopuszcza się do niej przede wszystkim rodzinę i przyjaciół, a w pewnych sytuacjach także osoby, które wydają się być godne zaufania. Edward Hall podzielił przestrzeń osobistą na dwie części: bliższą (45-75cm) oraz dalszą (75-120cm). Wiele zależy jednak od tego, skąd pochodzimy. Przykładowo, przestrzeń osobista osoby z Chin lub Indii nie będzie tak duża tak w przypadku osób ze Skandynawii – wynika to z poziomu gęstości ludności w wymienionych krajach.

Przestrzeń społeczna

Przestrzeń społeczna dotyczy kontaktu z nieznajomymi, osobami, z którymi nie mamy większej więzi bądź z osobami, z którymi wiążą nas sprawy natury oficjalnej. Edward Hall określił, że przestrzeń ta wynosi od 120 do 360 cm i podzielił ją na dwie części: bliższą (1,2-2,1m) oraz dalszą (2,1-3,6m). Najprawdopodobniej to w jej obszarze poruszać będą się osoby, które czekają na ten sam tramwaj na przystanku czy sprzedawca, który rozmawia z klientem i przedstawia mu najnowszą ofertę sklepu.

Przestrzeń publiczna

Przestrzeń publiczna oznacza dystans, jaki oddziela osobę publiczną lub mówcę od większej ilości ludzi. Wynosi ona powyżej 3,6 m i odnosi się do takich sytuacji jak publiczne przemówienia, prowadzenie wykładu, koncert, wiec polityczny. Sfera, w której znajdują się odbiorcy, jest na ogół przestrzenią, do której można swobodnie wejść lub bez problemu ją opuścić.

Zapamiętaj: Granice między poszczególnymi przestrzeniami interpersonalnymi są zawsze umowne. W dużej mierze zależą one od kultury, choć nie tylko. Są także wynikiem osobistych doświadczeń i wrażliwości.

Kto może naruszyć naszą przestrzeń osobistą?

Naszą przestrzeń osobistą może naruszać wiele osób. Nie zawsze robią to one w sposób zamierzony. Takie zachowanie może dotyczyć turysty, który ma inne przyzwyczajenia w zakresie dystansów interpersonalnych bądź dzieci, które jeszcze uczą się zasad społecznych. Przestrzeń osobista bywa czasem naruszona przez przypadkowe osoby ze względu na zewnętrzne okoliczności jak tłok w autobusie czy duża ilość klientów w sklepie. Niestety, nie brakuje sytuacji, kiedy przestrzeń osobista jest naruszona w sposób intencjonalny. Przykładem jest próba flirtu ze strony mężczyzny, który zbliża się do nieznanej mu kobiety, a nawet próbuje jej dotknąć, mimo że ona sobie tego nie życzy.

Gdzie leży granica między poszczególnymi przestrzeniami?

Granice między poszczególnymi przestrzeniami interpersonalnymi są zawsze umowne. W dużej mierze zależą one od kultury, choć nie tylko. Są także wynikiem osobistych doświadczeń i wrażliwości. Często zdarza się, że choroby chorujące na depresję preferują większy dystans między sobą a drugim człowiekiem, nawet jeśli jest on członkiem rodziny. Granice między przestrzeniami zależą także od kontekstu. Przykładowo, tłum na festiwalu i wspólna zabawa sprawiają, że obecność nieznajomych dookoła wcale nie drażni, a może nawet sprawiać przyjemność. Z kolei jazda zatłoczoną windą, uczucie ścisku i dotykanie ciał innych ludzi wywołuje duży dyskomfort.

Próbując określić matematycznie długość poszczególnych granic najlepiej powołać się na Edwarda Halla. Założył on, że przestrzeń prywatna rozciąga się do 45 cm od skóry, przestrzeń osobista od 45 do 120 cm, zaś przestrzeń osobista od 120 do 360 cm. Powyżej można już mówić o przestrzeni publicznej. Naukowiec podkreślił jednak, że podane wartości są umowne i dotyczą osób z klasy średniej Stanów Zjednoczonych. Należy je więc traktować jedynie jako przykład, a nie regułę.

Jak nie naruszyć czyjeś przestrzeni osobistej?

Dbałość o przestrzeń osobistą innych ludzi to wyraz szacunku i poszanowania ich autonomii. Jak nie naruszać czyjeś sfery osobistej? Wybierając się w podróż, warto zapoznać się z kulturą danego kraju i obowiązującymi tam dystansami interpersonalnymi. Jeśli istnieje potrzeba naruszenia czyjeś przestrzeni osobistej (np. w celu wykonania obowiązków zawodowych), warto o tym uprzedzić, a w niektórych przypadkach przeprosić (np. wychodząc z autobusu i dotykając przy okazji innych ludzi). W sytuacji przymusowego naruszenia czyjeś przestrzeni osobistej (np. w tłumie osób) nie należy szukać z drugą osobą kontaktu wzrokowego ani z nią rozmawiać, co może jedynie potęgować jej dyskomfort. Dobrze jest także ograniczyć ruchy swojego ciała.

Czy wiesz że: przestrzenie interpersonalne są niczym innym, jak rodzajem terytorium? Im bliżej naszego terytorium znajdują się obce osoby, tym większe poczucie zagrożenia i dyskomfortu to sprawia. Reakcja ta ma podłoże ewolucyjne.

W sytuacji interakcji z drugą osobą należy zachować wrażliwość. Nie zawsze powie ona, że czuje się niekomfortowo, może to jednak pokazać w sposób niewerbalny, np. odsuwając się. W takich sytuacjach trzeba uszanować to, że chce ona trzymać większy dystans. Dystanse interpersonalne to nic innego jak odległości, jakie zachowują ludzie wobec innych osób. Granice między tymi przestrzeniami są umowne, zależą od kontekstu, kultury czy doświadczeń konkretnej osoby. W kontakcie z innymi warto więc zachować wrażliwość w tym obszarze.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *