Bakteriuria świadczy o obecności w moczu bakterii. Może ona wskazywać na toczącą się w drogach moczowych infekcję. Jeśli bakterii jest niewiele, a pacjent nie odczuwa żadnych objawów ze strony układu moczowego, leczenie farmakologiczne często nie jest konieczne.
Co to jest bakteriuria?
Bakteriuria (bakteriomocz) jest to obecność bakterii w moczu. Ich obecność nie zawsze jednak świadczy o zakażeniu układu moczowego. Do stwierdzenia zakażenia układu moczowego konieczne jest stwierdzenie w badaniu moczu obecności komórek zapalnych – leukocytów.
Rodzaje bakteriurii
Bakteriomocz można podzielić na bezobjawowy – występujący u pacjenta bez objawów klinicznych zakażenia dróg moczowych oraz objawowy, któremu towarzyszą symptomy wskazujące na infekcję. Można wyróżnić również bakteriurię nieznamienną – oznacza ona obecność niewielkiej ilości bakterii w moczu. W tym wypadku najczęściej jest ona związana z zanieczyszczeniem próbki florą fizjologiczną pochodzącą z cewki moczowej i nie wskazuje na infekcję.
Objawy bakteriurii
Objawowa bakteriuria charakteryzuje się występowaniem symptomów infekcji dróg moczowych takich jak:
- częste oddawanie moczu,
- uczucie parcia na pęcherz i wrażenie niepełnego opróżnienia po mikcji,
- pieczenie w czasie oddawania moczu,
- ból okolicy nadłonowej, niekiedy tkliwość uciskowa,
- ból okolicy lędźwiowej,
- gorączka.
Przyczyny bakteriurii
W warunkach fizjologicznych drogi moczowe są jałowe, co oznacza, że nie występują w nich bakterie. Wyjątkiem jest ich końcowy odcinek, czyli cewka moczowa, która posiada swoją florę fizjologiczną i w tym wypadku nie jest to patologią. Najczęstszą przyczyną zakażenia układu moczowego są bakterie Escherichia coli stanowiące fizjologiczną florę jelita grubego. Ze względu na umiejscowienie ujścia cewki moczowej w pobliżu pochwy i odbytu, kobiety są bardziej narażone na przedostanie się bakterii do dróg moczowych, ich namnażanie oraz powstanie stanu zapalnego. Namnażaniu bakterii oraz powstaniu stanu zapalnego sprzyjają także:
- nieodpowiednia higiena osobista,
- kąpiele w publicznych zbiornikach wodnych,
- wady układu moczowego,
- utrudnienia odpływu moczu i jego zaleganie,
- cewnikowanie pęcherza moczowego,
- kamica nerkowa.
Co to jest bakteriuria bezobjawowa?
Bakteriuria bezobjawowa oznacza występowanie jednego bądź większej ilości szczepów bakterii w mianie ≥105 CFU/ml (jednostki tworzące kolonie w ml moczu) w próbce moczu pobranej ze środkowego strumienia lub uzyskanej przez cewnik utrzymywany w drogach moczowych pacjenta. Pacjent nie zgłasza objawów klinicznych wskazujących na zakażenie układu moczowego. Taki stan najczęściej nie wymaga leczenia, choć w pewnych sytuacjach jest ono konieczne.
Leczenie niezbędne jest w poniższych przypadkach:
- kobiety ciężarne,
- mężczyźni przed planowaną przezcewkową resekcją gruczołu krokowego,
- pacjenci przed zabiegiem urologicznym, w czasie którego może dojść do krwawienia z błony śluzowej dróg moczowych,
- pacjenci 6 – 12 miesięcy po przeszczepieniu nerki,
Bakteriuria nieznamienna i znamienna
Bakteriomocz nieznamienny oznacza obecność bakterii w moczu w ilości <105 CFU/ml. Przyczyną nie jest w tym wypadku infekcja, ale flora fizjologiczna cewki moczowej. Przypadki takie nie wymagają wdrożenia leczenia. Bakteriomocz znamienny to obecność liczby żywych bakterii tego samego szczepu w ml moczu wskazująca na zakażenie układu moczowego. Zależnie od postaci rozpoznaje się go w następujących wypadkach: ≥103 CFU/ml u kobiety z towarzyszącymi objawami zapalenia pęcherza moczowego w próbce moczu pobranej ze środkowego strumienia; ≥104 CFU/ml u kobiety z towarzyszącymi objawami ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek w próbce moczu pobranej ze środkowego strumienia; ≥105 CFU/ml w próbce moczu pobranego ze środkowego strumienia w przypadku powikłanego zakażenia układu moczowego; ≥102 CFU/ml w próbce moczu uzyskanej przez jednorazowe wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego; każda ilość CFU w moczu uzyskanym przez nadłonowe nakłucie pęcherza moczowego. Bakteriuria w ciąży Bezobjawowy bakteriomocz występuje u 5-6% ciężarnych, natomiast w późniejszym okresie ciąży jego częstość sięga nawet 40%. Stan ten wymaga leczenia, ponieważ jego zaniechanie u 25-30% pacjentek prowadzi do rozwinięcia ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Wspomniany stan wymaga już hospitalizacji, dłuższego leczenia, a także może się wiązać z wystąpieniem groźnych powikłań takich jak poród przedwczesny, wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu, obumarcie płodu, niedokrwistość oraz posocznica. W leczeniu bezobjawowej bakteriurii u ciężarnych stosowane są leki przeciwbakteryjne.
Czy wiesz że: zakażenia układu moczowego występują nawet 10 razy częściej u kobiet, niż u mężczyzn? U niemowląt sytuacja jest odwrotna i zakażenia obserwowane są częściej u chłopców, co wynika częstszego występowania wad układu moczowego u płci męskiej.
Bezpiecznymi substancjami w ciąży są nitrofurantoina (tylko w II i III trymestrze), amoksycylina, cefaleksyna, cefuroksym, fosfomycyna. Przeciwwskazane są leki z grupy fluorochinolonów, ponieważ mogą powodować wady rozwojowe płodu. Terapia trwa zwykle 7 dni, a w przypadku fosfomycyny podawana jest dawka jednorazowa. Po 1-2 tygodniach od zakończenia antybiotykoterapii wskazane jest powtórne wykonanie badania ogólnego moczu i jego posiewu. U ok. 30% pacjentek obserwowany jest nawrót bezobjawowej bakteriurii. Bakteriuria u dziecka Bakteriomocz bezobjawowy u dziecka jest stosunkowo częstym zjawiskiem. Występuje u 1 – 3% niemowląt i małych dzieci i u ok. 1% dzieci w wieku szkolnym. Większość przypadków ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. Brak jest dowodów wskazujących na powiązanie bezobjawowej bakteriurii z powstawaniem blizn w nerkach, bądź upośledzeniem ich funkcji.
Zapamiętaj: Bakteriuria (bakteriomocz) jest to obecność bakterii w moczu. Ich obecność nie zawsze jednak świadczy o zakażeniu układu moczowego. Do stwierdzenia zakażenia układu moczowego konieczne jest stwierdzenie w badaniu moczu obecności komórek zapalnych - leukocytów.
Nieuzasadnione podawanie leków przeciwbakteryjnych może za to prowadzić do powstania lekooporności bakterii, czyli braku wrażliwości drobnoustrojów na dany lek, bądź grupę leków. Pomimo, że bezobjawowy bakteriomocz nie wymaga leczenia, wskazane jest wdrożenie diagnostyki obejmującej badanie przedmiotowe i podmiotowe, badania laboratoryjne. Lekarz powinien zebrać szczegółowy wywiad, uwzględniający częstość mikcji, obecność: parcia naglącego, moczeń dziennych, kucania lub innych objawów powstrzymujących mikcję, zaparć, popuszczania kału. Badanie przedmiotowe powinno obejmować ocenę masy ciała i wzrost, badanie jamy brzusznej, pomiar ciśnienia tętniczego oraz obejrzenie zewnętrznych narządów płciowych celem poszukiwania nieprawidłowości. Podstawowe badania laboratoryjne wykonywane w diagnostyce bezobjawowej bakteriurii to CRP i leukocytoza (parametry stanu zapalnego) i badanie ogólne moczu. Pomocne jest także wykonanie ultrasonografii, która może wykazać wady wrodzone układu moczowego i ewentualnie ocenić wskazania do dalszych badań radiologicznych. Do rozpoznania zakażenia układu moczowego konieczne jest wykazanie nie tylko bakterii w moczu, ale także cechy reakcji zapalnej w drogach moczowych. Świadczy o tym obecność leukocytów w moczu. W zależności od stosowanej metody jest to ilość >10 leukocytów w polu widzenia w moczu odwirowanym lub >5 w moczu nieodwirowanym. Objawy kliniczne zakażenia układu moczowego u dzieci do 24 miesiąca życia są niecharakterystyczne i mogą obejmować następujące symptomy:
- niepokój, apatia,
- brak apetytu,
- przedłużająca się żółtaczka,
- wymioty, biegunka,
- gorączka.
Dzieci powyżej 24 miesiąca życia zazwyczaj potrafią zgłaszać typowe objawy wskazujące na zakażenie układu moczowego. Oprócz tego może wystąpić moczenie nocne u dziecka, które już uzyskało kontrolę nad zwieraczami.
Leczenie bakteriurii
Stwierdzenie bakteriurii nieznamiennej nie jest patologią i nie wymaga leczenia. W przypadku stwierdzenia bezobjawowego bakteriomoczu leczenie jest wymagane w określonych sytuacjach: u kobiet ciężarnych, u mężczyzn przed przezcewkową resekcją gruczołu krokowego, pacjentów przed planowanymi zabiegami urologicznymi, w czasie których może dojść do krwawienia z błony śluzowej dróg moczowych i osób po 6 – 12 miesiącach po przeszczepieniu nerki. Stosowane są leki przeciwbakteryjne: fluorochinolony (przeciwwskazane u ciężarnych), amoksycylina, cefuroksym, cefaleksyna, fosfomycyna. Stwierdzenie obok bakteriomoczu objawów leukocyturii (komórki zapalne w moczu) świadczy o zakażeniu układu moczowego i wymaga bezwzględnego włączenia leczenia przeciwbakteryjnego.
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia bakteriomoczu oraz zakażenia układu moczowego warto przestrzegać kilku prostych reguł obejmujących regularne oddawanie moczu, unikanie przepełnienia pęcherza. Należy przyjmować ok. 2 l płynów dziennie. Niewskazane są długie kąpiele w wannie i publicznych kąpieliskach. Ważna jest higiena osobista oraz bielizna wykonana z naturalnych materiałów.