Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego wiążą się z wieloma następstwami, np. zaburzeniami czucia, czy niedowładami kończyn. Objawy te są uporczywe i przetrwałe i często znacznie utrudniają choremu codzienne funkcjonowanie. Jednym z nich jest wynikające z uszkodzenia mózgu lub rdzenia. zaburzenie oddawania moczu, czyli tzw. pęcherz neurogenny.
Czym jest pęcherz neurogenny?
Pęcherz neurogenny jest zaburzeniem pracy mięśni odpowiadających za utrzymanie i wydalanie moczu, czyli wypieracza moczu i zwieracza zewnętrznego cewki moczowej. Wypieracz moczu jest jak płachta rozciągnięta na pęcherzu moczowym i uruchamia się kiedy człowiek chce oddać mocz, a w trakcie zbierania się płynu jest nieaktywny. To właśnie gromadzący się mocz, rozciąga komórki mięśnia wypieracza, z którego do mózgu płynie informacja, że pęcherz jest już znacznie wypełniony. Zwieracz zewnętrzny cewki moczowej ma na celu zatrzymanie wypływu moczu i rozluźnia się w trakcie jego oddawania. W wyniku uszkodzenia tych mięśni jeden i drugi może być porażony, czyli nadmiernie rozluźniony, bądź spastyczny, czyli bardzo skurczony. W związku z powyższym można wyróżnić cztery typy pęcherza neurogennego:
- typ I – wiotki wypieracz, spastyczny zwieracz,
- typ II – wiotki wypieracz, wiotki zwieracz,
- typ III – spastyczny wypieracz, spastyczny zwieracz,
- typ IV – spastyczny wypieracz, wiotki zwieracz.
Poszczególne typy pęcherza neurogennego z oczywistego powodu będą różniły się między sobą objawami [1][2].
Pęcherz neurogenny – objawy
W przypadku typu I chory będzie miał problem z oddawaniem moczu. Pęcherz o luźnej mięśniówce będzie się nim znacznie wypełniał, a spięty zwiera będzie uniemożliwiał wypływ. Taki pacjent może doświadczyć znacznego zalegania moczu, którego nie będzie oddawał nawet przez parę dni, przez co może doświadczyć silnego bólu brzucha, który będzie wydęty.
Zapamiętaj: Pęcherz neurogenny jest zaburzeniem pracy mięśni odpowiadających za utrzymanie i wydalanie moczu, czyli wypieracza moczu i zwieracza zewnętrznego cewki moczowej.
Przy znacznym wypełnieniu pęcherza moczowego u takiego chorego może dojść do nietrzymania moczu, które znaczna ilość spowoduje wzrost ciśnienia i część przemknie się przez zwieracz, lecz zarówno w tym przypadku, czy przy świadomym stymulowaniu oddania moczu jego ilość najczęściej jest mniejsza niż 100 ml. Pacjent z pęcherzem neurogennym typu II będzie najprawdopodobniej cierpiał na nietrzymanie moczu, chociaż może się zdarzać, że znacznie wypełniony pęcherz nagle całkowicie się opróżni. W typie III oba mięśnie są skurczone i nadaktywne, dlatego występuje tutaj tzw. dyssynergia, czyli ich nieskoordynowana praca. Skutkuje to występowaniem nagłego parcia na mocz, czasem bez możliwości jego oddania, przerywanego strumienia moczu i nietrzymania moczu. Typ IV charakteryzuje się występowaniem nagłego parcia na mocz bez możliwości jego zatrzymania [1][2]. Wszystkie powyższe rodzaje pęcherza neurogennego znacznie pogarszają codzienne funkcjonowanie i komfort chorego.
Pęcherz neurogenny – przyczyny
Przyczyną pęcherza neurogennego jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Może ono wystąpić w wyniku udaru, urazu, nowotworu, czy chorób neurodegeneracyjnych (uszkadzających neurony), jak np. choroba Parkinsona. Układ nerwowy może być zniszczony na poziomie mózgu, górnej lub dolnej części rdzenia kręgowego, prowadząc odpowiednio do typu IV (mózg), III lub I (górna część rdzenia), albo II (dolna część rdzenia) [2].
Pęcherz neurogenny – leczenie
Leczenie pęcherza neurogennego ma na celu poprawę komfortu życia pacjenta, a jego ważnym elementem są ćwiczenia polegające na oddawaniu moczu o wyznaczonych godzinach i wstrzymywaniu go między nimi, stopniowo zwiększając okres pomiędzy wizytami w łazience. Należy utrzymać prawidłowy i stabilny stan nawodnienia (1-2l wody na dobę) oraz unikać kawy, która może zwiększać częstość występowania nagłego parcia.
Czy wiesz że: u pacjentów z zalegającym w pęcherzu moczem często dochodzi do infekcji, ponieważ jest on świetną pożywką dla bakterii?
W farmakoterapii nagłego parcia na mocz stosuje się blokery receptorów muskarynowych, czyli leki rozluźniające mięśnie, takie jak: oksybutynina, propiweryna, solifenacyna i daryfenacyna [2]. Desmopresyna powoduje mniejszą produkcję moczu, co może być pomocne u chorych z typem I i II. Spastyczne mięśnie można porazić, zmniejszając ich napięcie, za pomocą zastrzyków z toksyny botulinowej (bezpośrednio do mięśnia).
Nowoczesne techniki neurochirurgiczne umożliwiają stymulację korzeni nerwów biegnących od rdzenia kręgowego do pęcherza, w celu symulacji unerwienia. W ciężkich przypadkach stosuje się zabiegi urologiczne, np. nacięcia mięśni lub wszycie sztucznego zwieracza [1][2].
Czy pęcherz neurogenny da się wyleczyć?
Pęcherza neurogennego nie można do końca wyleczyć, gdyż jego unerwienie nigdy już nie będzie takie same, a należy pamiętać, że występuje on np. u osób z porażeniem kończyn dolnych w wyniku uszkodzenia rdzenia kręgowego, gdzie chory nie ma kontroli nad dolną połową ciała. W takich przypadkach niestety najczęstszym sposobem na codzienne oddawanie moczu jest przerywane lub stałe cewnikowanie (wkładanie cewnika – “rurki” przez cewkę moczową do pęcherza). Jednakże biorąc pod uwagę plastyczność mózgu i nowoczesne metody leczenia, w łagodniejszych przypadkach, można znacznie obniżyć dyskomfort pacjenta [1][2].
Pęcherz neurogenny znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie chorych. Ze względu na występowanie różnych typów i nasileń spastyczności i porażenia, jego leczenie nie jest łatwe. Sukces terapeutyczny często zależy od stanu psychicznego pacjenta, dlatego wsparcie psychologiczne może przynieść wielkie korzyści.