Nerki należą do tych narządów w ludzkim ciele, na które zazwyczaj nie zwracamy szczególnej uwagi. Wszystko jednak do czasu, gdy wyniki badań laboratoryjnych zaczynają odbiegać od normy, a w okolicach lędźwiowych kręgosłupa pojawia się ból. Czy chore nerki dają objawy tylko w zaawansowanej fazie choroby? Co powinno być dla nas sygnałem do wizyty u nefrologa?
Objawy zapalenia nerek
Niepokojące, ogólne objawy, które powinny nas skłonić do wizyty u lekarza, to:
- podwyższone ciśnienie tętnicze krwi,
- bóle w okolicy lędźwiowej pleców (dodatni objaw Goldflama – bolesność przy uderzeniu w okolicę nerek),
- zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszy, krwisto podbarwiony,
- pienienie się moczu (wskazuje to na dużą ilość białka),
- zmiana zapachu moczu na ostry, amoniakalny,
- częste oddawanie moczu (także w nocy),
- obrzęk wokół kostek rąk, stóp, oczu,
- zaburzenia widzenia,
- niespecyficzne objawy: apatia, zmęczenie, wymioty, uczucie duszności (objawy te mogą współtowarzyszyć także innym chorobom, nie tylko nerek).
Powyższe symptomy nie muszą występować jednocześnie. Najczęściej pierwszym sygnałem alarmowym mówiącym o nieprawidłowej funkcji nerek jest zmiana wyglądu, zapachu lub objętości wydalanego moczu i/lub ból w okolicy lędźwiowej. To bezwzględne wskazania do konsultacji z lekarzem.
Czy wiesz że: przewlekłe zapalenie nerek może zwiększyć u mężczyzn ryzyko wystąpienia bezpłodności?
W zależności od lokalizacji stanu zapalnego, wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje zapalenia nerek: śródmiąższowe, kłębuszkowe i odmiedniczkowe. Krótko trwające zapalenie nerek to zapalenie ostre, które – jeśli przyczyna nie zostanie usunięta – może przejść w zapalenie przewlekłe. U części pacjentów z zapaleniem przewlekłym dochodzi do trwałej utraty funkcji nerek i rozwoju niewydolności tego narządu. Gdy przyczyna zapalenia dotyczy bezpośrednio nerek, mówimy o zapaleniu pierwotnym; zapalenie towarzyszące innym chorobom (np. ogólnoustrojowym) to zapalenie wtórne.
Śródmiąższowe zapalenie nerek
Śródmiąższowe zapalenie nerek rozwija się w obrębie miąższu nerek oraz cewek nerkowych (kłębuszki ani naczynia nie zostają zajęte). Najczęstszą przyczyną tego rodzaju zapalenia jest przyjmowanie leków:
- antybiotyków (penicyliny, cefalosporyny),
- niesteroidowych leków przeciwzapalnych (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen),
- leków moczopędnych (furosemid),
- leków przeciwpadaczkowych (fenytoina),
- leków przeciwwirusowych,
- leków przeciwpasożytniczych,
- sulfonamidów (kotrimoksazol, sulfasalazyna),
- inhibitorów pompy protonowej (omeprazol, lanzoprazol),
- cymetydyny,
- allopurinolu.
Niebezpieczne może być także stosowanie ziół kupionych w niesprawdzonych miejscach (chińskie zioła odchudzające z kwasem arystolochowym – tzw. nefropatia ziół chińskich) oraz wszelkich innych preparatów leczniczych niewiadomego pochodzenia. Inne możliwe przyczyny to choroby ogólnoustrojowe (zespół Sjögrena, sarkoidoza, toczeń rumieniowaty układowy) oraz zakażenia (salmonelloza, bruceloza, legionelloza, zakażenie wirusem cytomegalii). Do charakterystycznych objawów rozwijającego się śródmiąższowego zapalenia nerek możemy zaliczyć:
- gorączkę,
- krwiomocz,
- zmniejszoną objętość wydalanego moczu,
- wysypkę,
- bóle w okolicy lędźwiowej,
- obrzęki (zwłaszcza kostek i twarzy, wynikające z nadciśnienia i gromadzenia się wody w organizmie),
- bóle stawów.
Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek może pojawić się nawet po jednorazowym zażyciu danej substancji, dlatego niezwykle ważna jest znajomość wszystkich aktualnie przyjmowanych leków. Przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek przebiega bezobjawowo przez wiele lat, doprowadzając w konsekwencji do zwłóknienia miąższu i cewek nerkowych. Choroba ta może być spowodowana długotrwałym przyjmowaniem wcześniej wymienionych leków (także soli litu i cyklosporyny) oraz przewlekłą ekspozycją na ołów i kadm (praca w hutnictwie). Przyczyną może być także nieskutecznie leczona dna moczanowa (warto tutaj zaznaczyć, iż kwas moczowy uszkadza nie tylko miąższ nerek, ale również naczynia, kłębuszki i tętniczki nerkowe).
Kłębuszkowe zapalenie nerek
W kłębuszkowym zapaleniu nerek, stan zapalny zlokalizowany jest w samych kłębuszkach nerkowych. Napływ leukocytów oraz produkcja przeciwciał indukuje w tym obszarze rozmnażanie się komórek kłębuszka, co prowadzi do zapalenia. Czynniki indukujące ten rodzaj zapalenia to zakażenia paciorkowcowe (gardła, skóry), nowotwory i raki, choroby wątroby oraz choroby autoimmunologiczne (toczeń rumieniowaty układowy). Objawy zapalenia kłębuszkowego są bardzo podobne jak w przypadku zapalenia śródmiąższowego. Zapalenie ostre pojawia się zazwyczaj po kilkunastu dniach od przebytego zakażenia paciorkowcowego.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Przyczyną odmiedniczkowego zapalenia nerek jest najczęściej infekcja wstępująca z dolnych dróg moczowych. Oznacza to, że czynnik patogenny (najczęściej bakterie Escherichia coli) dostaje się z dróg moczowych do nerek, wywołując zapalenie. Inne czynniki mogące wywołać odmiedniczkowe zapalenie nerek to wirusy (Herpes), dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae), mikoplazmy i grzyby (zwłaszcza u chorych z niedoborem odporności czy leczonych lekami immunosupresyjnymi). Choroba częściej dotyka kobiet, których cewka moczowa jest krótsza niż u mężczyzn; sprzyja to rozwojowi zakażeń.
Zapamiętaj: Zapalenie nerek to poważna choroba, która wymaga błyskawicznej interwencji lekarza.
Objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek są podobne jak w dwóch wcześniej omówionych typach zapaleń. Ponadto mogą występować symptomy związane z niewyleczoną infekcją dróg moczowych (ból w okolicy nadłonowej). Objawy zapalenia nerek, niezależnie od jego rodzaju, są zwykle bardzo podobne. Aby szybko rozpoznać chorobę i ograniczyć ryzyko rozwoju zapalenia przewlekłego, należy pamiętać o trzech podstawowych zasadach:
- znaj dokładnie leki, które zażywasz; reaguj szybko, gdy podejrzewasz, że nowo zażyty przez ciebie lek wywołał efekty uboczne;
- nie bagatelizuj bólu w okolicy lędźwiowej – to jeden z pierwszych sygnałów zapalenia nerek;
- kontroluj objętość oraz wygląd wydalanego moczu; raz w roku wykonaj badanie ogólne moczu – można z niego wyczytać naprawdę wiele.