U osób chorych wykonuje się rozmaite stomie. Są to wytworzone chirurgicznie połączenia konkretnego narządu z powierzchnią ciała gdzie otwór widoczny jest na skórze. Najczęściej mamy z nimi do czynienia w chirurgii przewodu pokarmowego – mowa np. o gastrostomii, która umożliwia żywienie pacjenta wprost do żołądka czy kolostomii, która łączy się z jelitem grubym i wyprowadza treść kałową. Jednak zdarza się też, iż stomia jest wytwarzana w obrębie innych układów. Jednym z takich przypadków jest nefrostomia, gdy chirurg w trakcie zabiegu tworzy połączenie z nerką chorego.
Co to jest nefrostomia?
Nefrostomia inaczej nazywana jest przetoką nerkowo-skórną. Jest to wytworzona w trakcie zabiegu chirurgicznego droga łącząca nerkę ze skórą, dzięki czemu możliwe jest wyprowadzenie moczu właśnie tą stomią. Stomia ta łączy się układem kielichowo-miedniczkowym i jest jednym z rodzajów urostomii, czyli połączeń z układem moczowym. Zewnętrzne jej ujście znajduje się zwykle na powierzchni pleców w okolicy lędźwiowej pacjenta. Zabieg wyłonienia nefrostomii wykonuje urolog w warunkach szpitalnych. Brak odpowiedniego odpływu moczu z nerki może skutkować w krótkim czasie wystąpieniem jej niewydolności dlatego często lekarze decydują się na wykonywanie różnego typu zabiegów umożliwiających wydalenie moczu. Istnieje wiele rodzajów tego typu zabiegów i wybór jednego z nich uzależniony jest m.in. od przyczyny zastoju oraz tego na jakiej wysokości układu moczowego występuje problem.
Nefrostomia – wskazania
Wskazaniem do wykonania nefrostomii jest szereg przeszkód uniemożliwiających prawidłowe wydalanie moczu z nerki do moczowodu. Może być to spowodowane m.in. guzem w obrębie jamy brzusznej i miednicy. Nie jest to związane jedynie z nowotworami nerki, bowiem w ogarniczonej przestrzeni brzucha ucisk na nerkę mogą powodować także guzy okolicznych struktur np. odbytnicy, prostaty czy jajników. Inną częstą przyczyną zastoju jest kamica, która może również doprowadzić do groźnych powikłań, a nawet niewydolności nerki. Czasami zdarza się iż niedrożność powstaje w wyniku działań medycznych – po zabiegach w tym obszarze czy napromienianiu w trakcie radioterapii może dojść do rozmaitych uszkodzeń – od przerwania ciągłości moczowodu, poprzez powstanie zrostów czy zwłóknienia tkanek. Inną przyczyną mogą być zmiany pozapalne. W wyniku infekcji dochodzi czasem do przewlekającego się stanu zapalnego, który wywołuje włóknienie i może spowodować niedrożność. Najczęściej dochodzi do tego przy gruźlicy, która choć kojarzy nam się z chorobą płuc, może atakować wszystkie narządy w tym także nerki. Czasem nefrostomię wyłania się bezpośrednio po zabiegu w trakcie, którego konieczne było usunięcie fragmentu nerki i nie jest możliwe odtworzenie drogi fizjologicznej odpływu moczu np. przy dużych guzach nerki. Innymi rodzajami nefrostomii jest nefrostomia diagnostyczna, gdy chcemy dostać się w ten sposób do nerki i odnaleźć przyczynę pojawiającego się wodonercza (czyli zalegania moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym) czy dokładniej zdiagnozować ropień, guza czy torbiel w obrębie nerki. Nefrostomia może także zostać stworzona w celu podawania leków bezpośrednio do nerki.
Nefrostomia – przeciwwskazania
Główne przeciwwskazania to takie, które uniemożliwiają bezpieczne przeprowadzenie zabiegu. Zaliczają się do nich m.in. zaburzenia krzepnięcia, które należy wyrównać przed ewentualnym wyłonieniem nefrostomii. Do innych przeciwwskazań należy brak zgody pacjenta lub brak współpracy z jego strony. Nefrostomia wymaga bowiem dokładnej pielęgnacji, jeżeli jest zatem zakładana na stałe, pacjent musi umiejętnie o nią zadbać i nie uszkodzić jej. Sprawia to problemy u osób niesamodzielnych, które nie mają odpowiedzialnego opiekuna czy też u osób z chorobami psychicznymi np. procesem otępiennym, które mogą wyrwać sobie wytworzoną stomię i doprowadzić do powikłań.
Jak przebiega zabieg wykonania nefrostomii?
Urolog przed zabiegiem dokładnie ocenia budowę pacjenta i jego anatomię wykorzystując do tego rozmaite metody obrazowania np. USG lub rentgen. Wykonuje się go w warunkach sterylnych po miejscowym znieczuleniu chorego, rzadziej (np. w przypadku dzieci) w znieczuleniu ogólnym. Pacjent układany jest na boku, by zapewnić najlepszy dostęp do nerki, a następnie specjalną igłą nakłuwa się ją tak by nie uszkodzić jej miąższu, a dostać się bezpośrednio do układu wyprowadzającego mocz. Lekarz w trakcie zabiegu pomaga sobie używając USG, by cały czas mieć kontrolę nad tym co dzieje się pod powłokami skórnymi. Po owej igle wprowadza się specjalny dren, który przez swoją odpowiednią budowę stabilnie utrzymuje się w układzie kielichowo-miedniczkowym i nie wysuwa się, a przez maleńkie dziurki na jego końcu odprowadza mocz. Drugi koniec umieszczony jest na skórze i wszyty w okoliczne tkanki. Na jego zewnętrznej końcówce mocuje się specjalny worek zbierający mocz.
Nefrostomia – pielęgnacja
Worek nefrostomijny powinien być przymocowany stabilnie, ale tak by nie przeszkadzać w życiu codziennym, zwykle przypięty jest on do nogi pacjenta. Co około 3 miesiące wymienia się cewnik w szpitalu, worek trzeba natomiast zmieniać samodzielnie, gdy wypełni się on w 60-70%. Worki są bardzo zróżnicowane i o różnych pojemnościach, należy dobrać je odpowiednio dla danej osoby, by zapewnić jej maksimum wygody. Przed wymianą należy dokładnie umyć ręce i wykonać to zgodnie z instrukcją, która powinna zostać przekazana pacjentowi podczas wizyty w szpitalu przez wykwalifikowaną pielęgniarkę lub lekarza. Z workiem można bezpiecznie kąpać się, jednak należy unikać nadmiernego moczenia miejsca wyjścia cewnika i dokładnie osuszyć je po zakończeniu kąpieli. Pacjent powinien także dokładnie obserwować mocz zbierający się w worku – zmiana jego zabarwienia powinna zaniepokoić i jak najszybciej skłonić do wizyty lekarskiej. Konieczne jest zgłoszenie się do lekarza także w przypadku zauważalnego zmniejszenia się ilości wydalanego moczu lub zmian w obrębie skóry w miejscu wyjścia cewnika (np. gdy pojawi się zaczerwienienie czy ból tej okolicy).
Czy wiesz że: powikłania nefrostomii zdarzają się rzadko, jednak najczęściej dochodzi do krwawienia lub infekcji? Dlatego po zabiegu tak istotne jest stosowanie się do porad lekarza, regularne wizyty kontrolne oraz dokładne obserwowanie swojego organizmu oraz moczu zbierajacego się w worku nefrostomijnym.
Nefrostomia – dieta
Najważniejsze dla osób z nefrostomią jest odpowiednie nawodnienie – konieczne jest wypijania minimum 2 litrów dziennie. Najlepszym wyborem jest picie czystej wody. Chorzy z tą przetoką powinni unikać alkoholu, kawy, mleka, ostrych przypraw oraz cytrusów. Nie ma konkretnych zaleceń dietetycznych dla osób z nefrostomią. Mogą one pojawić się w leczeniu przyczyny zastoju moczu (np. dieta odpowiednia dla osób z kamicą czy prawidłowe żywienie chorych onkologicznie) jednak sama nefrostomia nie wymaga wprowadzenia konkretnej diety. Powinna być ona zdrowa, lekkostrawna i zróżnicowana. Zaleca się unikanie potraw wzdymających oraz spożywanie soku z żurawiny, który bywa pomocny w zapobieganiu infekcjom.
Jak długo utrzymywana jest nefrostomia?
Nefrostomia utrzymywana jest tak długo, jak długo obecna jest przyczyną zastoju moczu. Może być ona założona dożywotnio np. w przypadku guza, który jest niemożliwy do usunięcia lub po uszkodzeniu dróg moczowych niemożliwego do naprawy. W niektórych przypadkach jednak nefrostomia jest rozwiązaniem czasowym – gdy wyleczymy nowotwór uciskający nerkę czy dojdzie do wydalenia kamienia zatykającego moczowód. Jednorazowo cewnik może być w ciele około 3 miesiące, po tym czasie należy wymieniać go na nowy jeżeli istnieje konieczność utrzymania nefrostomii, by uniknąć m.in. zakażenia.
Zapamiętaj: Nefrostomia inaczej nazywana jest przetoką nerkowo-skórną. Jest to wytworzona w trakcie zabiegu chirurgicznego droga łącząca nerkę ze skórą, dzięki czemu możliwe jest wyprowadzenie moczu właśnie tą stomią.
Należy pamiętać, że każde zatrzymanie moczu powinno być czym prędzej zdiagnozowane i leczone, w innym przypadku może dojść do rozwoju niewydolności nerek. Nefrostomia bywa rozwiązaniem utrudniającym codzienne życie, ale często bywa konieczna, by uratować nerki i uniknąć jej marskości, a później stosowania dializ. W obecnych czasach cewniki i worki stomijne są coraz lepiej przystosowane do pacjenta i umieszczone pod ubraniem nie są widoczne.