Nerki stanowią jeden z kluczowych narządów wewnętrznych, pełniących istotną rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli równowagi wewnętrznej ustroju. To właśnie one biorą udział w oczyszczaniu krwi z toksycznych substancji i produktów przemiany materii, czego efektem jest powstanie moczu. Ponadto eliminują pojawiające się wahania gospodarki kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej organizmu. Specjalistą zajmującym się chorobami nerek jest nefrolog. Jaki zakres chorób obejmuje nefrologia i jakie objawy powinny stanowić wskazanie do zaczerpnięcia porady lekarskiej?
Co to jest nefrologia?
Nefrologia to dziedzina medycyny zajmująca się diagnostyką, leczeniem oraz profilaktyką schorzeń nerek. Oprócz chorób znajdujących swoje źródło bezpośrednio w nerce, integruje zagadnienia z zakresu patofizjologii innych systemów wewnętrznych, głównie sercowo-naczyniowego i hormonalnego.
Zapamiętaj: Zaburzeniami czynności nerek u młodszych pacjentów zajmuje się nefrolog dziecięcy.
Znajomość stanu funkcjonalnego powyższych układów umożliwia bowiem kompleksową diagnostykę, wdrożenie najbardziej optymalnej terapii i przewidzenie dynamiki toczącego się procesu chorobowego. Warto pamiętać, że nerki są częstym miejscem występowania powikłań chorób przewlekłych. Modelowym przykładem jest cukrzyca, w przebiegu której istotnie zwiększa się ryzyko rozwoju cukrzycowej choroby nerek (dawniej nefropatia cukrzycowa). Stąd nefrolog w codziennej praktyce musi zmagać się nie tylko z patologiami nerek, ale także następstwami innych schorzeń, które wpływają na ich czynność – nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca, infekcjami układu moczowego czy zaburzeniami funkcji gruczołów uwalniających hormony.
Ryc. Budowa nerki – przekrój podłużny.
Źródło: https://cotozachoroba.pl/encyklopedia-chorob/choroby-ukladu-moczowego/
Jakie choroby leczy nefrolog?
Istnieją różne kryteria klasyfikacji chorób nerek, takie jak lokalizacja zaburzenia, czas rozwoju choroby lub czynnik etiologiczny, wywołujący uszkodzenie. Najczęstszy podział dotyczy miejsca występowania procesu chorobowego w strukturze nerki. Na jego podstawie wyróżniamy:
- Glomerulopatie – związane z nieprawidłowościami w budowie i funkcji kłębuszków nerkowych – struktur występujących w nefronach (podstawowych elementach tworzących nerkę), które odpowiadają za wychwyt zbędnych produktów przemiany materii obecnych we krwi, prowadząc do jej oczyszczenia z tego co toksyczne.
Choroby zaliczane do tej grupy mogą mieć charakter zapalny lub niezapalny, być wrodzone lub nabyte, pierwotne oraz wtórne (wynikać z innej choroby). Przykładem jest kłębuszkowe zapalenie nerek. - Tubulopatie – zmiany w kanalikach (cewkach) nerkowych. Najczęściej spowodowane są defektami wchłaniania i wydzielania istotnych jonów, zawartych w powstającym w świetle kanalików moczu, np. H+, HCO3-, co doprowadza do kwasicy (obniżenia pH krwi poniżej 7,35). Częstą patologią obejmującą cewki nerkowe jest moczówka prosta, w której dochodzi do zaburzeń w procesie zagęszczania moczu.
Ryc. Budowa nefronu – podstawowej jednostki czynnościowej nerki.
Źródło: https://www.szkolnictwo.pl/szukaj,torebka_nefronu
Konieczność objęcia specjalistycznym leczeniem dotyczy ponadto pacjentów ze zdiagnozowaną niewydolnością nerek, która może mieć charakter ostry (objawy występują nagle – szybko postępują) lub przewlekły. Innym powodem konsultacji jest kolka nerkowa, objawiająca się silnym bólem w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, wskazująca na atak kamicy nerkowej. Kontrolę nefrologiczną zaleca się również pacjentom ze zdiagnozowaną cukrzycą, kobietom w ciąży (szczególnie gdy pojawia się nadciśnienie tętnicze) oraz u chorych dializowanych, gdzie jest ona wymagana.
Nefrolog a urolog?
Mimo że objawy, z którymi borykają się pacjenci nefrologiczni i urologiczni są podobne (ból w okolicy podbrzusza, zaburzenia w oddawaniu moczu), problem je wywołujący występuje zupełnie gdzie indziej.
Czy wiesz że: nerki produkują erytropoetynę, która jest składnikiem środków dopingujących, stosowanych nielegalnie przez wyczynowych sportowców?
Nefrolog, tak jak wspomniano wcześniej, zajmuje się chorobami nerek. Urolog natomiast leczy pacjentów ze schorzeniami dróg moczowych oraz narządów płciowych. Konsultacja urologiczna konieczna jest w przypadku nieprawidłowości i stanów zapalnych wykrytych w pęcherzu moczowym, moczowodach czy cewce moczowej. Wskazania do wizyty obejmują również przerost prostaty, stulejkę, wnętrostwo (niezstąpienie jąder do moszny), wyczuwalne guzy jąder, obrzęk moszny, a nawet zaburzenia erekcji.
Kiedy udać się do nefrologa?
Wizytę u specjalisty nefrologii powinna rozważyć każda osoba, u której wykryto nieprawidłowości w badaniu ogólnym moczu, np. białkomocz (obecność nadmiaru białka w moczu), glukozuria (glukoza w moczu), bakteriomocz (świadczący o zakażeniu). Innym wskazaniem jest niewłaściwa barwa moczu, np. jest on czerwony w następstwie krwiomoczu. Obecność zaburzeń w oddawaniu moczu, takich jak pieczenie lub ból w trakcie mikcji, zmiany w objętości oddawanego moczu w trakcie doby, stanowią podstawę do zaczerpnięcia opinii nefrologa. Konsultacja lekarska jest także konieczna w przypadku utrzymującego się lub nie występującego wcześniej nietrzymania moczu lub odwrotnie – zatrzymania moczu. Badanie u nefrologa powinno zostać jak najszybciej przeprowadzone, gdy u pacjenta pojawił się nagły, silny ból w okolicy lędźwiowej, promieniujący do podbrzusza i krocza (kolka nerkowa sugerująca kamicę).
Nefrolog dziecięcy
Zaburzeniami czynności nerek u młodszych pacjentów zajmuje się nefrolog dziecięcy. Konieczność wyodrębnienia tej specjalizacji od “zwykłej” nefrologii (dotyczącej pacjentów dorosłych) wynika z odmienności schorzeń tego narządu u pacjentów pediatrycznych – osób do ukończenia 18. roku życia. Obejmują one epidemiologię poszczególnych chorób, częstość ich występowania, obraz kliniczny czy w końcu rodzaj i dawkę leku do zastosowania. Szczególnie ważną grupą schorzeń, którą zajmuje się nefrolog dziecięcy, są wady wrodzone nerek, związane z ich nieprawidłową wielkością, kształtem, liczbą oraz położeniem. Reasumując, w przypadku dzieci, wszystkie niepokojące objawy budzące podejrzenie niewłaściwej funkcji nerek, powinny być diagnozowane i leczone przez nefrologa dziecięcego, który jest specjalistą dedykowanym tej grupie chorych.
Nefrologia słusznie, wnioskując po nazwie, powinna kojarzyć się głównie z patologiami nerek. Objawy, które nasuwają podejrzenie choroby, to przede wszystkim wszelkie zmiany w wyglądzie moczu, jego składzie – wykryte w badaniu ogólnym oraz dolegliwości obecne podczas mikcji. Jeżeli występują u Ciebie wspomniane symptomy, warto zaczerpnąć porady specjalisty, w celu wykrycia przyczyny takiego stanu i podjęcia, możliwie jak najszybciej, właściwego leczenia.