Fenylefryna jest substancją z grupy amin sympatykomimetycznych, łagodzących niedrożność nosa w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych (podobnie jak pseudoefedryna). Powoduje ona skurcz naczyń krwionośnych, zmniejszając tym samym przekrwienie błony śluzowej nosa. Dzięki temu redukuje obrzęk śluzówki, będący uciążliwym objawem kataru. Kiedy po nią sięgnąć? Kiedy nie należy jej stosować i kto powinien zachować szczególną ostrożność stosując lek?
Co to jest i jak działa fenylefryna?
Fenylefryna jest aminą sympatykomimetyczną, co oznacza że działa pobudzająco na współczulny (sympatyczny) układ nerwowy. Dzieje się to poprzez jej połączenie z określonym typem receptorów, znajdujących się na komórkach docelowych – receptory adrenergiczne. W warunkach fizjologicznych na receptory adrenergiczne oddziaływują neuroprzekaźniki (czyli związki chemiczne wytwarzane przez organizm, przenoszące sygnał między komórkami nerwowymi) uwalniane po aktywacji współczulnego układu nerwowego – adrenalina i noradrenalina. Receptory adrenergiczne dzieli się na dwie główne klasy: alfa i beta (a te z kolei na podklasy: alfa1, alfa2, beta1, beta2, beta3), występujące w różnych tkankach organizmu, których pobudzenie wywołuje różne efekty fizjologiczne. Fenylefryna działa na receptory alfa1 – adrenergiczne. Poprzez aktywację receptorów alfa – adrenergicznych mięśni gładkich ścian naczyń krwionośnych powoduje obkurczenie naczyń.
Fenylefryna – wskazania
Wskazaniem do stosowania fenylefryny jest doraźne łagodzenie objawów obrzęku błony śluzowej nosa występujących w przeziębieniu, grypie i w alergicznym nieżycie nosa (katarze siennym). Fenylefrynę wykorzystuje się też w okulistyce. Z tego względu wskazaniami do jej stosowania są: uzyskanie krótkotrwałego rozszerzenia źrenicy w celu wykonania badania dna oka, profilaktyka zrostów tęczówki przy zapaleniach jagodówki, a także diagnostyka zapalenia spojówki i występującego równocześnie zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego.
Zapamiętaj: Nie zaleca się stosowania fenylefryny u dzieci, a także u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Fenylefryna – przeciwwskazania
Stosowanie fenylefryny jest przeciwwskazane w przypadku:
- nadwrażliwości na tą substancję czynną lub inne aminy sympatykomimetyczne;
- choroby niedokrwiennej serca;
- zaburzeń rytmu serca;
- nadciśnienia tętniczego (fenylefryna może powodować wzrost ciśnienia tętniczego u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze; nie obserwuje się
- tego efektu u osób z prawidłowym ciśnieniem);
- guza chromochłonnego nadnerczy;
- jaskry z zamkniętym kątem przesączania (w przypadku podania miejscowego).
Nie zaleca się stosowania fenylefryny u dzieci, a także u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Stanami wymagającymi zachowania ostrożności są cukrzyca (sympatykomimetyki mogą zmniejszać skuteczność działania insuliny i doustnych leków przeciwcukrzycowych), nadczynność tarczycy (ryzyko tachykardii, czyli przyspieszenia akcji serca) oraz przerost prostaty (ryzyko utrudnienia oddawania moczu).
W jakich lekach występuje fenylefryna?
Wśród preparatów zawierających fenylefrynę, zarejestrowanych do stosowania w Polsce znajdują się krople do oczu, będące dziesięcioprocentowym roztworem fenylefryny (Neosynephrin-POS 10% – preparat rozszerzający źrenice, stosowany w okulistyce głównie do badania dna oka) oraz liczne preparaty złożone, łagodzące objawy przeziębienia, grypy oraz alergicznego nieżytu nosa:
- ibuprofen + fenylefryna (np. Modafen Grip, tabletki powlekane);
- kwas acetylosalicylowy + chlorfeniramina + fenylefryna (np. Polopiryna Complex, proszek do sporządzania roztworu doustnego);
- mepyramina + fenylefryna (np. Envil katar, aerozol do nosa);
- gwajafenazyna + paracetamol + fenylefryna (np. Theraflu Total Grip, kapsułki twarde / proszek do sporządzania roztworu doustnego);
- chlorfenamina + paracetamol + fenylefryna (np. Vicks Antigrip, granulat do sporządzania roztworu doustnego);
- paracetamol + fenylefryna (np. Theraflu Zatoki, proszek do sporządzania roztworu doustnego);
- paracetamol + feniramina + fenylefryna (np. Theraflu ExtraGrip, proszek do sporządzania roztworu doustnego);
- kofeina + paracetamol + fenylefryna (np. Gripex Zatoki Caps, kapsułki twarde);
- dimetynden + fenylefryna (np. Otrivin Allergy, aerozol do nosa);
- kwas askorbinowy + paracetamol + fenylefryna (np. Apap przeziębienie, proszek do sporządzania roztworu doustnego);
- kwas askorbinowy + kofeina + paracetamol + fenylefryna + wodzian terpinu (np. Coldrex MaxGrip C, tabletki).
Czy wiesz że: fenylefryna działa antagonistycznie (przeciwstawnie) do leków, takich jak tamsulozyna (np. Fokusin, Uprox) i doksazosyna (np. Cardura, Kamiren), przez co może utrudniać oddawanie moczu u pacjentów z przerostem gruczołu krokowego (prostaty)?
Fenylefryna jest substancją powszechnie stosowaną w walce z objawami nieżytu nosa (zarówno o podłożu infekcyjnym, jak i alergicznym), o czym świadczy mnogość dostępnych na rynku preparatów złożonych, zawierających ją w składzie. Istnieją jednak doniesienia, wskazujące na brak skuteczności fenylefryny (w dawkach stosowanych w preparatach dostępnych bez recepty – OTC) w zmniejszaniu przekrwienia błony śluzowej nosa w porównaniu z placebo. Pojawia się więc pytanie o celowość jej stosowania. Tak czy inaczej, decydując się na zastosowanie leku, zawierającego fenylefrynę należy wykluczyć istnienie sytuacji, w których jest to niebezpieczne, ze względu na wyżej wymienione choroby i stany.