Odma opłucnowa (płucna) jest dość częstym schorzeniem, które może powstać nie tylko wskutek urazu, ale również samoistnie. Jest to zapadnięcie się jednego lub obu płuc – stan ten charakteryzuje się bardzo różnorodnym przebiegiem – od praktycznie bezobjawowego po zagrażający życiu. Kaszel, duszności, czy ostry ból w klatce piersiowej to tylko kilka z możliwych objawów, jakie odczuwa chory. Jak skutecznie leczyć odmę i co warto wiedzieć o tej przypadłości, jeśli dotknęła nas samych lub członka naszej rodziny?
Co to jest odma opłucnowa?
Czym tak właściwie jest odma opłucnowa? Co kryje się pod tym terminem? Jest to stan, w którym do jamy opłucnej dostanie się powietrze, którego w stanie zdrowia nie powinno tam być. Może się ono tam dostać od strony płuc np. wskutek samoistnego pęknięcia pęcherzyków płucnych lub od strony ściany klatki piersiowej np. w wyniku rany kłutej.
Objawy odmy opłucnowej
Jakie są główne objawy odmy płucnej, które może odczuwać chory? Są to m.in.
- duszność,
- kaszel,
- ostry ból w klatce piersiowej, nasilający się przy ruchach klatki (oddychaniu),
Z objawów przedmiotowych (stwierdzanych przez lekarza) występują:
- asymetryczne, słabsze po stronie odmy ruchy oddechowe klatki piersiowej,
- odgłos opukowy bębenkowy (głośniejszy niż normalnie),
- przy osłuchiwaniu brak szmerów oddechowych.
W przypadku odmy prężnej, o której będzie mowa niżej, mamy do czynienia z gwałtownie narastającą dusznością, hipotensją (spadkiem ciśnienia krwi), sinicą (sinym zabarwieniem m.in. palców, ust, które świadczy o niedotlenieniu tkanek), przyspieszeniem akcji serca, a nawet, w przypadku braku podjęcia działania, zatrzymaniem krążenia.
Przyczyny odmy opłucnowej
Zapamiętaj: Odma opłucnowa to stan chorobowy polegający na wtargnięciu powietrza do jamy opłucnej.
Co jest przyczyną tej uciążliwej choroby? Odma może powstać w wyniku urazu klatki piersiowej, samoistnie (np. u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc w wyniku pęknięcia pęcherza rozedmowego, powstałego wskutek utraty ścian między pęcherzykami płucnymi), jako powikłanie zabiegów medycznych (odma jatrogenna), np. biopsji płuca, wentylacji respiratorem.
Rodzaje odmy opłucnowej
Istnieje wiele klasyfikacji odmy, jednak najlepiej oddający zagrożenia z nią związane oraz specyfikę objawów, jest podział ze względu na mechanizm powstania. W związku z tym wyróżniamy:
- Odmę zamkniętą, czyli taką w której powietrze przedostaje się do jamy opłucnej jednorazowo (np. odma jatrogenna po biopsji płuca), jest ono niejako tam uwięzione. Odma ta może się wchłonąć samoistnie.
- Odmę otwartą, powietrze może się swobodnie dostawać i wydostawać z jamy opłucnej przez otwór w klatce piersiowej.
- Odmę prężną (zastawkową), będącą bezpośrednim zagrożeniem życia. Mechanizm jej powstania polega na tym, że w czasie każdego wdechu do jamy opłucnej przedostaje się powietrze, które jednak nie może się z niej wydostać podczas wydechu. Powoduje to, że z każdym kolejnym oddechem płuco jest coraz bardziej uciskane, a przez to wyłączone z wymiany gazowej (niezbędnej do życia), ponadto wskutek wzrostu ciśnienia w klatce uciśnięte zostają naczynia żylne prowadzące krew do serca. W efekcie dojść może do śmierci.
Ze względu na przyczynę, która wywołała odmę możemy podzielić na:
- samoistną – spowodowaną samoistnym pęknięciem pęcherza rozedmowego lub pęcherzyków płucnych położonych podopłucnowo,
- pourazową – powstałą w wyniku urazu klatki piersiowej np. upadek z wysokości, ugodzenie nożem, przygniecenie ciężkim przedmiotem,
- jatrogenną – będącą następstwem zabiegów medycznych, np. nakłucia opłucnej, biopsji płuca, wentylacji mechanicznej.
Leczenie odmy opłucnowej
Jak wygląda leczenie odmy płucnej? W każdym przypadku odmy prężnej konieczne jest jej jak najszybsze odbarczenie (usunięcie nadmiaru powietrza). Dokonuje się tego przez wprowadzenie do jamy opłucnej po górnym brzegu III żebra w linii środkowoobojczykowej wenflonu o długości 4-5cm i średnicy 2 mm. Następnie stosuje się drenaż jamy opłucnej. W przypadku małej odmy zamkniętej najczęściej stosuje się obserwację, ponieważ istnieje duża szansa na samoistne jej się wchłonięcie. Można zastosować tlenoterapię (10l/min) w celu przyspieszenia resorpcji powietrza z jamy opłucnej.
Czy wiesz że: na odmę płucną zwykle chorują mężczyźni poniżej 40 roku życia, którzy są aktywnymi palaczami tytoniu?
Ponadto, jeśli odma na zdjęciu RTG ma >2cm szerokości lub powoduje duszność, można podjąć próbę zassania strzykawką obecnego w jamie opłucnej powietrza, a jeśli to nie przynosi efektu drenaż jamy opłucnej. Dren do drenażu wprowadza się w linii pachowej środkowej w IV-VI międzyżebrzu, którego drugi koniec następnie wkłada się do specjalnych butli. Należy pamiętać, że to lekarz dobiera odpowiedni sposób leczenia i go wdraża w zależności od sytuacji.
Rehabilitacja a odma płucna
Ćwiczenia rehabilitacyjne wykonywane zgodnie ze wskazówkami fizjoterapeuty mogą jak najbardziej pomóc w rozprężaniu zapadniętego płuca. Aby zapobiec ewentualnym nawrotom choroby, warto przestrzegać kilku istotnych zasad. Ważne jest zachowanie odpowiedniej aktywności fizycznej. W ciągu pierwszych kilku tygodni po wyzdrowieniu należy unikać podróży samolotem. Natomiast na stałe trzeba zrezygnować z nurkowania.
Podsumowując, odma opłucnowa ma wiele różnych przyczyn, a co za tym idzie może przydarzyć się każdemu z nas, zwłaszcza jeśli prowadzimy aktywny tryb życia. Jej przebieg bywa niekiedy praktycznie bezobjawowy innym razem bardzo gwałtowny, prowadzący do zgonu. Ważne zatem jest, aby wykryć ją odpowiednio wcześnie i zastosować optymalne leczenie.