Ostra białaczka szpikowa to niezwykle groźna choroba nowotworowa, która dotyka głównie osoby dorosłe. Podobnie jak w przypadku wielu chorób nowotworowych, nie są znane dokładne przyczyny rozwoju tej choroby. W jaki sposób może objawiać się ostra białaczka szpikowa? Jak przebiega leczenie?
Co to jest ostra białaczka szpikowa?
Ostra białaczka szpikowa (ang. AML – acute myleoid leukemia) to nowotworowa choroba układu krwiotwórczego, w przebiegu której ma miejsce niekontrolowany rozrost oraz gromadzenie niedojrzałych komórek linii mieloidalnej w szpiku kostnym. W prawidłowych warunkach w wyniku podziału i dojrzewania komórek prekursorowych linii mieloidalnej szpiku powstają wszystkie komórki, które obecne są we krwi obwodowej poza limfocytami, tj. białe krwinki – granulocyty (neutrofile, bazofile i eozynofile), monocyty, płytki krwi oraz erytrocyty.
W wyniku nieprawidłowości jakie pojawiają się w DNA zmienionej nowotworowo komórki mieloidalnej, dochodzi do zaburzenia jej dojrzewania oraz niekontrolowanej proliferacji (rozrostu). Gromadzenie niedojrzałych oraz nieprawidłowo funkcjonujących komórek w szpiku (komórki te nie są w stanie prawidłowo dojrzewać tak jak to ma miejsce w przypadku prawidłowych komórek szpiku), skutkuje wyparciem prawidłowych linii komórkowych, co prowadzi do niedokrwistości, malopłytkowości oraz obniżenialiczby neutrofili (co wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego). Ponadto zmienione nowotworowo komórki mają całkowicie inny charakter niż prawidłowe komórki – żyją znacznie dłużej, są odporne na procesy hamowania ich podziałów, a także mogą przedostawać sić do krwi obwodowej.
Zapamiętaj: W Polsce ostrą białaczkę szpikową leczy się przede wszystkim stosując wielolekową chemioterapię.
Ostra białaczka szpikowa dotyka głównie osób dorosłych, wśród których częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. U dzieci AML występuje bardzo rzadko. Podobnie jak w przypadku ostrej białaczki limfoblastycznej (ALL), istnieje wiele podtypów ostrej białaczki szpikowej, które zostały wyróżnione w zależności od cech morfologicznych, immunologicznych oraz genetycznych zmienionych komórek. Zastosowanie szerokiego zakresu badań diagnostycznych pozwala na dokładne rozpoznanie podtypu AML.
Objawy ostrej białaczki szpikowej
Ostre białaczki cechują się szybkim przebiegiem choroby. Niestety pierwsze objawy często mogą w ogóle nie sugerować, że mamy do czynienia z tak poważnym stanem. Chory najczęściej zgłasza się do lekarza z powodu zmęczenia, gorączki, infekcji, występowania nocnych potów, bólu kości czy duszności. Objawy te wynikają ze zmian w zakresie morfologii krwi, spowodowanych rozrostem nowotworowych komórek w szpiku, które wypierają prawidłowe komórki, tj.:
- obniżenie liczby krwinek czerwonych (niedokrwistość)
- obniżenie liczby neutrofili (spadek odporności – zwiększona podatność na infekcje)
- obniżenie liczby płytek krwi (skłonność do krwawień, pojawienie się wybroczyn na skórze).
Jeżeli białaczkowe komórki dostaną się ze szpiku do krwi obwodowej, ich duża ilość powoduje wzrost lepkości krwi, a w konsekwencji niedotlenienie tkanek, co może objawiać się problemami z oddychaniem, zaburzeniami widzenia czy neurologicznymi (bóle głowy).
W przebiegu ostrej białaczki szpikowej można również zaobserwować powiększenie wątroby, śledziony. Mogą również wystąpić zaburzenia widzenia, problemy kardiologiczne czy neurologiczne (np. bóle głowy, wymioty, zaburzenia świadomości), co wynika z zajęcia innych narządów przez komórki nowotworowe.
Jeżeli wystąpią któreś z wyżej wymienionych objawów i nie ustępują one z czasem, należy pilnie skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Ostra białaczka szpikowa postępuje bardzo szybko, a zbyt późne wdrożenie leczenia zmniejsza szansę na powrót do zdrowia.
Diagnostyka ostrej białaczki szpikowej
Każdy pacjent, u którego lekarz podejrzewa chorobą nowotworową układu krwiotwórczego na podstawie przeprowadzonego wywiadu w pierwszej kolejności powinien mieć wykonaną morfologię krwi obwodowej wraz z mikroskopową oceną rozmazu. Jeśli na podstawie tych badań stwierdzono nieprawidłowości, np. obecność niedojrzałych komórek (np. blastów) we krwi obwodowej pacjenta, powinien on być jak najszybciej skierowany do poradni hematologicznej. Diagnostyka AML wymaga najczęściej wykonania biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego. Uzyskany w ten sposób materiał umożliwia wykonanie badań diagnostycznych:
- mielogramu (ocena procentowego składu komórek w szpiku kostnym)
- barwień cytochemicznych
- badań immunofenotypowych
- badań cytogenetycznych
- badań molekularnych.
Wszystkie wyżej wymienione techniki diagnostyczne umożliwiają rozpoznanie konkretnego podtypu białaczki, na jaką cierpi pacjent. W zależności od podtypu choroby oraz ogólnego stanu klinicznego pacjenta dobierany jest odpowiedni proces jego leczenia.
Przyczyny ostrej białaczki szpikowej
Choć choroby nowotworowe dotykają coraz większej liczby ludzi na całym świecie, w większości nie są do końca poznane dokładne przyczyny ich powstawania. To samo tyczy się również ostrej białaczki szpikowej. Jak w przypadku każdej choroby nowotworowej wpływ mają zarówno czynniki genetyczne (rzadkie wrodzone choroby genetyczne, np. zespół Fanconiego, Kinefeltera, Downa, Blooma), jak i czynniki środowiskowe (narażenie na promieniowanie jonizujące, benzen, przebyta chemioterapia, palenie tytoniu).
Leczenie ostrej białaczki szpikowej
Dokładny przebieg leczenia AML może się różnić, w zależności od podtypu białaczki na jaką cierpi pacjent oraz jego stanu klinicznego. Jednakże w każdym przypadku głównym celem leczenia jest całkowita eliminacja komórek nowotworowych, uzyskanie remisji choroby oraz jej podtrzymanie, aby zapobiec nawrotowi choroby. W Polsce leczenie polega głównie na zastosowaniu wielolekowej chemioterapii.
Czy wiesz że: wykonując morfologię krwi obwodowej z rozmazem można zaobserwować obecność nieprawidłowych komórek, których obecność może świadczyć o rozwoju AML?
W przypadku niektórych chorych (pacjenci poniżej 45 r.ż, ze średnim lub złym rokowaniem) wykonywana jest transplantacja szpiku od zgodnego dawcy rodzinnego lub niespokrewnionego. Niestety proces ten obarczony jest ogromnym ryzykiem wystąpienia powikłań, które mogą doprowadzić do śmierci pacjenta.
Ostra białaczka szpikowa – rokowania
Szanse na pełne wyleczenie choroby oraz powrót do zdrowia uzależnione są do wielu czynników – w głównej mierze od podtypu białaczki na jaką cierpi chory, ale także od stanu klinicznego samego pacjenta. Są takie podtypy AML, których wyleczenie jest możliwe dzięki zastosowaniu samej chemioterapii. Jednakże większość podtypów AML cechują się małą wyleczalnością. Dużą szansę na wyleczenie daje przeszczep komórek macierzystych szpiku, jednakże sam proces przygotowania pacjenta do przeszczepu oraz ewentualne powikłania niosą za sobą duże ryzyko niepowodzenia. Niekorzystne rokowanie dotyczy szczególnie wtórnej postaci choroby – ponowne wystąpienie białaczki po uzyskaniu wcześniejszej remisji choroby.
Niestety szybki przebieg ostrej białaczki szpikowej skutkuję dużym ryzykiem zgonu pacjenta w przypadku zbyt późnego wykrycia choroby. Wczesne jej rozpoznanie zwiększa szansę na wyleczenie, stąd warto mieć świadomość jakie objawy mogą być związane z tą groźną chorobą. Zatem nie bagatelizuj zbyt długo utrzymującej się gorączki czy ogólnego osłabienia organizmu, tylko jak najszybciej zgłoś się do lekarza. W większości przypadku objawy te mogą być związane z zupełnie niegroźnymi dolegliwościami, jednakże zawsze warto się upewnić, czy na pewno w naszym organizmie nie dzieje się nic poważnego.