Termin psychoza przywodzi na myśl wiele negatywnych skojarzeń. Oczami wyobraźni widzimy osobę „obłąkaną”, niezdolną do racjonalnego pokierowania swoim postępowaniem, a w związku z tym być może nawet niebezpieczną. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu jednak bliżej, tak żeby spróbować zrozumieć, co dzieje się z osobą chorą.
Co to jest psychoza?
Psychozę możemy zdefiniować w skrócie jako stan głęboko zaburzonej oceny rzeczywistości. Mówiąc o psychozie najczęściej odnosimy się do choroby jaką jest schizofrenia. To właśnie w przebiegu tej jednostki chorobowej psychoza jest jednym z głównych objawów i należy do grupy objawów wytwórczych (inaczej zwane są one objawami pozytywnymi, nie ze względu na ich charakter, lecz ponieważ manifestują się one jako halucynacje, urojenia czy dziwaczne zachowania, a więc objawy, które nie występują u osób zdrowych). Ponadto wyróżniamy (według Klasyfikacji ICD-10):
- uporczywe zaburzenia urojeniowe (charakteryzują się trwałymi urojeniami),
- ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne (opisane w dalszej części artykułu),
- indukowane zaburzenie urojeniowe (które jest bardzo ciekawą jednostką, ponieważ podzielane jest przez dwie lub przez więcej osób blisko powiązanych ze sobą emocjonalnie, jednak tylko jedna z tych osób wykazuje objawy pierwotnego zaburzenia psychotycznego; u drugiej urojenia są tylko wzbudzane i co ciekawsze zazwyczaj ustępują, gdy oddzieli się od siebie chore osoby).
Rodzaje zaburzeń psychotycznych
– schizofrenia – w przebiegu tej choroby często występują objawy psychotyczne m.in. echo myśli, nasyłanie, zbieranie i rozpowszechnianie myśli, urojenia oddziaływania lub owładnięcia oraz spostrzeżenia urojeniowe, a także omamy słuchowe w postaci głosów komentujących lub dyskutujących,
– psychoza endogenna (termin z historii psychiatrii, obecnie rzadko używany, do psychoz endogennych zaliczano nozologicznie schizofrenię i chorobę afektywną dwubiegunową),
– psychoza poporodowa – jest to rzadkie zaburzenie występujące z częstością 4/1000 porodów, zasadniczo może rozwinąć się w przeciągu kilku dni, ale czasami występuje nawet do miesiąca po porodzie. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się kobiety cierpiące na chorobę afektywną dwubiegunową. Wystąpienie psychozy poporodowej jest wskazaniem do hospitalizacji psychiatrycznej. U pacjentki, która przebyła epizod psychozy poporodowej szacuje się, że ryzyko nawrotu po kolejnym porodzie wynosi około 30%,
– psychoza maniakalno-depresyjna – jest to nic innego jak synonim choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD), która cechuje się występowaniem epizodów zespołu depresyjnego oraz epizodów manii (w typie pierwszym ChAD) bądź hipomanii (typ drugi choroby afektywnej dwubiegunowej),
– psychoza reaktywna – a właściwie wg ICD-10 ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne – stanem tym opisujemy wystąpienie zaburzenia psychotycznego w reakcji na silny stres bądź doznaną traumę. Zdarza się, że przykre zdarzenia życiowe takie jak np. śmierć bliskiej osoby, bądź wypadek mogą spowodować wystąpienie zaburzenia psychotycznego.
Objawy psychozy
Psychoza przejawia się pod postacią omamów, urojeń oraz zaburzeń myślenia. Omamy zwane też halucynacjami są spostrzeżeniami, które powstają bez realnego zewnętrznego bodźca. Jako że pacjent halucynacje odbiera jako „prawidłowe” doznania pochodzące ze zmysłów, trudno jest zachować wgląd w chorobę, czyli zrozumienie choroby i zdanie sobie sprawy z jej obecności. Wyróżniamy kilka grup i rodzajów omamów, a mianowicie omamy słuchowe, wzrokowe, węchowe, smakowe czy somatyczne zwane również czuciowymi, ponieważ dotyczą doznań cielesnych.
Czy wiesz że: kortykosteroidy, czyli często stosowane leki, podawane w wysokich dawkach mogą wywołać objawy ostrej psychozy?
Urojenia, które również są stałym elementem psychozy, opisujemy jako niepodzielane przez otoczenie, a zarazem fałszywe przekonania, które dla chorego są niekorygowalne. Oznacza to, że mimo tłumaczenia o błędnym przekonaniu jakie wyraża osoba chora, nie można wpłynąć na jego zmianę. Wyróżniamy m.in. urojenia prześladowcze, wielkościowe, religijne, oddziaływania czy odnoszące.
Do zaburzeń myślenia zaliczamy: myślenie rozwlekłe i uskokowość myślenia, otamowanie myślenia, które to może objawiać się niespodziewaną pauzą podczas wypowiedzi, perseweracje, czyli wielokrotne powtarzanie słów lub całych zwrotów, echolalie, czyli powtarzanie wypowiedzi innych osób oraz rozkojarzenie myślenia (może prowadzić stanu zwanego sałatą słowną, pod terminem tym kryje się wypowiadanie przez chorego pozbawionych sensu i ciągu logicznego słów).
Przyczyny psychozy
Wiadomym jest, że objawy składające się na obraz stanu psychotycznego są spowodowane zaburzeniem równowagi przekaźnictwa (głównie dopaminergicznego) w pewnych rejonach mózgowia. Obecnie jednak nie można powiedzieć, co jest tego przyczyną w większości przypadków.
Zapamiętaj: Psychoza to zaburzenie w postrzeganiu rzeczywistości, którego jednym z głównych objawów są omamy i urojenia.
Jednak objawy psychotyczne mogą być spowodowane również przez schorzenia somatyczne (urazy, zakażenia, stany zapalne mózgu, toczeń, niedobory witaminowe, czy choroby układu wydzielania wewnętrznego oraz padaczkę), a także leki i substancje psychoaktywne (tutaj jako przykład należy wymienić chociażby alkohol oraz inne używki takie jak marihuana, amfetamina, kokaina).
Leczenie psychozy
Podstawą leczenia stanu psychotycznego jest farmakoterapia składająca się z leków przeciwpsychotycznych I – i II-generacji. Leki te oddziaływując na receptory w ośrodkowym układzie nerwowym, doprowadzają do zmniejszenia nasilenia objawów wytwórczych. Ponadto jako metody pomocnicze można stosować psychoterapię.
Podsumowując, mówiąc o psychozie mówimy o zaburzeniu, które występuje w niejednej jednostce chorobowej. Dlatego też sam obraz zaburzenia psychotycznego jak i rokowanie może się diametralnie różnić w zależności od konkretnego przypadku. Istotną kwestią jest szybka i skuteczna pomoc choremu, która może wymagać hospitalizacji.