Sformułowanie “zaburzenia schizoafektywne” wzbudza u wielu osób konsternację. Nie widzą one, czy chodzi bardziej o problemy z nastrojem (na co wskazuje słowo “afektywny”), czy może jest to choroba związana ze schizofrenią. Te same wątpliwości mają czasem sami psychiatrzy i psycholodzy, którzy wciąż dyskutują nad zasadnością tej jednostki chorobowej. Na czym ona polega?
Co to są zaburzenia schizoafektywne?
Zaburzenia schizoafektywne mają charakter epizodyczny. Ten stan chorobowy charakteryzuje się przede wszystkim tym, że występują w nim symptomy charakterystyczne dla schizofrenii (urojenia i omamy), jak i zaburzeń nastroju (czyli depresji i manii). W trakcie jednego epizodu objawy mogą występować jednocześnie, choć zdarza się, że są od siebie oddzielone czasowo. Największą zachorowalność na zaburzenie obserwuje się w okresie 30-40 roku życia. Jego leczenie polega przede wszystkim na wdrożeniu odpowiednich środków farmakologicznych, a także oddziaływaniach psychologicznych i psychoterapeutycznych. Mimo że jednostka chorobowa wciąż wzbudza kontrowersję w świecie naukowym, została ona wyodrębniona zarówno w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, jak i w amerykańskiej klasyfikacji DSM-IV oraz DSM-V. Chociaż w przebiegu choroby występują mieszane objawy uznaje się, że bliżej jej do schizofrenii.
Przyczyny zaburzeń schizoafektywnych
Przyczyny zaburzeń schizoafektywnych nie zostały do końca poznane. Z pewnością dużą rolę w ich powstawaniu odgrywają uwarunkowania genetyczne, które łączą się z czynnikami natury środowiskowej. Na zachorowanie narażone są w dużej mierze osoby samotne, biedne i bezdomne, a także ludzie borykający się z izolacją społeczną. Zdarza się, że cierpią one na różnego rodzaju choroby fizyczne. Zaburzenia schizoafektywne obserwuje się również u osób uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.
Objawy zaburzeń schizoafektywnych
W przebiegu zaburzeń schizoafektywnych obserwuje się dwie grupy objawów. Pierwsza z nich to symptomy charakterystyczne dla schizofrenii, przede wszystkim urojenia i omamy, a także dezorganizacja myślenia, utrata zainteresowania światem zewnętrznym, spłycenie emocjonalne i zubożenie zachowań. Druga grupa dotyczy symptomów charakterystycznych dla zaburzeń nastroju. Mogą więc pojawić się objawy typowe dla depresji, jak obniżony nastrój, spowolnienie psychoruchowe, poczucie winy, utrata dotychczasowych zainteresowań i planów, a także objawy manii, czyli podwyższony nastrój, zachowania ryzykowne, pobudzenie psychoruchowe, trudność w koncentracji oraz duża ilość energii. Zdarza się, że występuje epizod mieszany, w którym przeplatają się symptomy typowe dla depresji i manii. Charakterystyczne dla zaburzenia jest to, że pacjent w trakcie epizodu nie ma krytycyzmu wobec swoich objawów, czyli nie dostrzega swojej choroby, co może być utrudnieniem w rozpoczęciu leczenia.
Rodzaje zaburzeń schizoafektywnych
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 dzieli zaburzenia schizoafektywne na 3 rodzaje: typ maniakalny, depresyjny i mieszany.
Zaburzenia schizoafektywne: typ maniakalny
Jest to typ, w którym obserwowane są objawy typowe dla schizofrenii, jak i manii. Pacjent może mieć urojenia o charakterze odnoszącym, prześladowczym, wielkościowym, misyjnym. Często doświadcza on halucynacji słuchowych, myśli w chaotyczny sposób. Jednocześnie jest on pobudzony, ma wiele energii i planów. Podejmuje ryzykowne i nieprzemyślane decyzje, jest aktywny fizycznie, może dużo mówić i skracać dystans w kontaktach interpersonalnych. Pacjent na ogół ma minimalną potrzebę snu, bywa także rozdrażniony, a nawet agresywny.
Zaburzenia schizoafektywne: typ depresyjny
W typie depresyjnym, obok objawów charakterystycznych dla schizofrenii, obserwuje się również takie symptomy jak obniżony nastrój, a czasem nawet myśli i tendencje samobójcze.
Pacjent ucieka w swój wewnętrzny świat, jest mało aktywny, widoczne jest u niego także spowolnienie psychoruchowe. Często obserwowane są problemy ze snem oraz spadek łaknienia. Bywa, że pojawia się poczucie winy o urojeniowym charakterze. Charakterystycznym symptomem bywają halucynacje słuchowe, czyli słyszenie głosów, które upokarzają, oskarżają bądź coś nakazują. Występują urojenia prześladowcze i odnoszące (ksobne).
Zaburzenia schizoafektywne: typ mieszany
W typie mieszanym zaburzenia schizoafektywnego obserwuje się objawy schizofrenii, a także symptomy charakterystyczne zarówno dla manii, jak i depresji, co wzbudza skojarzenia z chorobą afektywną dwubiegunową. Pacjent sprawia wrażenie osoby chwiejnej emocjonalnie.
Diagnoza zaburzeń schizoafektywnych
Diagnoza zaburzeń schizoafektywnych nie należy do prostych. W jej trakcie należy wykluczyć występowanie u pacjenta zarówno schizofrenii, jak i zaburzeń afektywnych. Objawy psychotyczne (urojenia lub omamy) powinny trwać co najmniej 2 tygodnie przy braku objawów zaburzeń afektywnych. Współwystępowanie symptomów wymaga, aby objawy psychotyczne były zgodne z nastrojem danej osoby. Rozpoznania dokonuje zawsze lekarz psychiatra na podstawie przeprowadzonych badań, wywiadu, a także obserwacji. Bardzo ważne jest wykluczenie innych zaburzeń i problemów zdrowotnych związanych m.in. z układem nerwowym czy zatruciem.
Zapamiętaj: Przyczyny zaburzeń schizoafektywnych nie zostały do końca poznane.
Leczenie zaburzeń schizoafektywnych
Zaburzenia schizoafektywne, choć są zbliżone do schizofrenii, dają jednak lepsze rokowania. Leczenie jest zawsze uzależnione od stanu pacjenta. Przede wszystkim stosuje się farmakoterapię. Podstawą oddziaływań leczniczych są leki przeciwpsychotyczne II generacji. W zależności od typu schorzenia stosuje się leki przeciwdepresyjne (typ depresyjny) i stabilizatory nastroju (typ maniakalny). Zdarza się, że pacjent stwarza zagrożenie dla siebie lub innych – wówczas musi zostać hospitalizowany. W innym przypadku bardzo ważne są regularne wizyty kontrolne u psychiatry. Często wdraża się również psychoedukację, która pozwala na zapoznanie się pacjentowi ze specyfiką choroby, a nawet psychoterapię. W przypadku bardzo uciążliwych objawów, które są oporne na opisane metody leczenia, stosuje się terapię elektrowstrząsową. Większość pacjentów potrafi normalnie funkcjonować między epizodami zaburzenia, dlatego tak ważne jest, aby pozostawali oni aktywni zawodowo i społecznie.
Czy wiesz że: pojęcie psychozy schizoafektywnej powstało w 1933? Zaproponował je amerykański lekarz i psychiatra rosyjskiego pochodzenia Jacob S. Kasanin.
Zaburzenia schizoafektywne wciąż wywołują w naukowym świecie kontrowersje. Mimo to są one diagnozowane i leczone. Doświadczanie epizodów zaburzenia jest trudne zarówno dla samego pacjenta, jak i jego najbliższych. Na szczęście chory na ogół dobrze funkcjonuje pomiędzy epizodami, a czas remisji zaburzenia można skutecznie przedłużać.