Proces trawienia pokarmu w przewodzie pokarmowym, podobnie jak wydalanie ubocznych produktów metabolizmu (procesów biochemicznych zachodzących w ciele człowieka) przez układ moczowy, są konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uboczne produkty są usuwane na zewnątrz przez przewód pokarmowy i układ moczowy. Co w sytuacji, gdy z różnych przyczyn, nie jest możliwa ewakuacja treści jelitowej lub moczu drogą naturalną? Współczesna medycyna znalazła rozwiązanie tego problemu. Czym jest stomia?
Co to jest stomia?
Stomia to chirurgicznie wytworzone połączenie pomiędzy światłem (wnętrzem) narządu, a powierzchnią skóry brzucha.
Zapamiętaj: Kolostomia jest zakładana, gdy konieczne jest usunięcie fragmentu jelita grubego.
Celem stomii jest odprowadzanie na zewnątrz treści gromadzonej w danym narządzie (najczęściej kału lub moczu), gdy nie jest to możliwe drogą naturalną. Stomia dotycząca przewodu pokarmowego bywa czasami nazywana przetoką kałową lub jelitową. W zależności jakiego układu dotyczy wytworzone połączenie, wyróżniamy:
- kolostomię: wyłonienie na zewnątrz fragmentu jelita grubego i przyszycie go do skóry, co umożliwia ewakuację treści jelitowej do specjalnych worków, które po wypełnieniu wymienia się na nowe;
- ileostomię: ten rodzaj stomii dotyczy jelita cienkiego, więc treść jelitowa wydostająca się na zewnątrz jest bardziej płynna. Worki do ileostomii po wypełnieniu są opróżniane (mogą być otwarte u dołu), bez konieczności wymiany na nowe;
- urostomię: połączenie między układem moczowym, a skórą, które umożliwia swobodny wypływ moczu poza organizm, w sytuacji, gdy z powodu choroby nie jest to możliwe. Najczęściej wykonuje się połączenie między skórą, a moczowodem (ureterostomia), rzadziej przetokę nerkowo-skórą (nefrostomia), lub pęcherzowo-skórną (cystostomia).
Kiedy zakładana jest stomia?
Chirurdzy decydują się na założenie stomii w sytuacjach, gdy niemożliwe jest dalsze odprowadzanie treści jelitowej lub moczowej drogą naturalną. Kolostomia jest zakładana, gdy konieczne jest usunięcie fragmentu jelita grubego. Taka sytuacja może mieć miejsce w przebiegu:
- raka jelita grubego;
- urazu jamy brzusznej;
- stanu niedokrwienia jelit;
- niedrożności jelit.
Ileostomia jest z kolei zakładana, gdy całe jelito grube zostało usunięte, na przykład z powodu:
- rodzinnej polipowatości gruczolakowatej (choroby genetycznej objawiającej się bardzo licznymi polipami w obrębie jelita grubego, znacznie zwiększającej ryzyko raka jelita grubego); ciężko przebiegających nieswoistych zapaleń jelita, takich jak: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, czy choroba Leśniowskiego-Crohna (są to przewlekłe choroby zapalne jelit objawiające się biegunkami, bólami brzucha, obecnością krwi w kale, spadkiem masy ciała). Czasami mamy do czynienia z sytuacją, gdy odpływ moczu jest utrudniony, a przyczyną takiego stanu jest przeszkoda w obrębie dróg moczowych, najczęściej:
- kamień w drogach moczowych;
- nowotwór złośliwy;
- wrodzone wady układu moczowego;
- zmiany po radioterapii;
- urazy dróg moczowych.
Zastój moczu w drogach moczowych nie jest korzystny dla naszych nerek i może prowadzić do ich uszkodzenia, dlatego w tej sytuacji konieczne może być założenie urostomii, aby umożliwić swobodny odpływ moczu.
Czy stomia może zostać usunięta?
Tak, bywają sytuacje, gdy wyłoniona stomia może zostać zamknięta. Czasami w trakcie operacji przewodu pokarmowego, która wymaga usunięcia fragmentu jelita, nie jest możliwe wykonanie zespolenia jelitowego (połączenia ze sobą kikutów jelita) w trakcie jednej operacji.
Czy wiesz że: zabiegi wyłaniania stomii wykonuje się już od ponad 200 lat?
W takich sytuacjach chirurg wykonuje operację wyłonienia stomii na okres przejściowy, a podczas kolejnego zabiegu operacyjnego stomia jest zamykana, a ciągłość przewodu pokarmowego odtworzona na nowo. Przeprowadzenie takiej operacji może okazać się niemożliwe, gdy stan pacjenta na to nie pozwala, a także, gdy przyczyna założenia stomii nie została wyleczona. Niestety bywają sytuacje, gdy wiadomo, że zakładana stomia będzie stomią nieodwracalną (bez możliwości jej zamknięcia), kiedy konieczne jest usunięcie dużego fragmentu jelita lub całkowite usunięcie końcowego odcinka przewodu pokarmowego.
Jak pielęgnować stomię?
Przed wypisem z oddziału chirurgicznego pacjent powinien zostać przeszkolony, jak prawidłowo dbać o stomię, przez wykwalifikowany personel (pielęgniarkę stomijną). Do podstawowych zasad pielęgnacji stomii należą:
- mycie lub dezynfekcja rąk przed wymianą worka stomijnego;
- dokładne mycie okolicy stomii z użyciem letniej wody i szarego mydła (podczas każdej wymiany worka stomijnego);
- dokładne wysuszenie okolicy stomii;
- utrzymywanie skóry okolicy stomii w czystości;
- unikanie stosowania maści, kremów, balsamów na wyczyszczoną skórę, gdyż utrudniają one przymocowanie nowego worka stomijnego;
- unikanie stosowania płynów, żelu pod prysznic, substancji na bazie alkoholu czy mydeł alkalicznych w pielęgnacji stomii, gdyż mogą one podrażniać skórę. Na rynku dostępne są specjalistyczne pasty i kremy przeznaczone do właściwej pielęgnacji stomii.
Stomia to chirurgiczne połączenie pomiędzy jelitem lub moczowodem, a powierzchnia ciała, które umożliwia odprowadzenie na zewnątrz treści kałowych lub moczu, gdy nie jest to możliwe drogą naturalną. Stomia może być zakładana na okres przejściowy lub na stałe. Warunkiem powrotu do normalnej aktywności w życiu codziennym i zawodowym, jest prawidłowa higiena stomii, która chroni przed sytuacjami stresującymi (wyciek treści stomijnej poza worek), a także infekcjami bakteryjnymi.