Różnego rodzaju dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego są bardzo powszechnym problemem w populacji ogólnej i stanowią jeden z najczęstszych powodów zgłaszania się pacjentów do lekarza rodzinnego. Najczęściej ich przyczyną są różnego rodzaju błędy dietetyczne, infekcje wirusowe, a także choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Rzadką przyczyną bólu w nadbrzuszu, wymiotów i biegunki jest choroba Ménétriera – jakie są przyczyny jej powstawania oraz na czym polega jej leczenie?
Co to jest choroba Ménétriera?
Choroba Ménétriera jest to rzadki rodzaj zapalenia błony śluzowej żołądka, w którego przebiegu dochodzi do nadmiernego przerostu fałdów błony śluzowej żołądka (>1 cm). Schorzenie to występuje głównie u dorosłych w wieku 30-60 lat, częściej u mężczyzn, a jego przebieg jest przewlekły i postępujący. U dzieci choroba Ménétriera może współwystępować z ostrym zakażeniem wirusem CMV (cytomegalowirusem) i zwykle ma samoograniczający się przebieg. Dokładna częstość występowania choroby Ménétriera w populacji światowej nie została jeszcze poznana. Schorzenie to po raz pierwszy opisał w 1888 roku francuski patolog Pierre Ménétrier, który zaobserwował podczas przeprowadzanych przez siebie sekcji zwłok, znaczne powiększenie fałdów żołądkowych u kilkorga zmarłych pacjentów.
Przerost fałdów błony śluzowej żołądka typowy dla choroby Ménétriera
Objawy choroby Ménétriera
Objawy choroby Ménétriera przypominają symptomy innych zapaleń żołądka i zaliczamy do nich:
- bóle w nadbrzuszu;
- nudności i wymioty;
- biegunka;
- utrata masy ciała;
- rzadko krwawienie z przewodu pokarmowego;
- hipoalbuminemia – (niedobór białek – albumin).
Niedobór albumin wynika z faktu, że w chorobie Ménétriera dochodzi do nadprodukcji śluzu w żołądku. Śluz jest koloidem, który zawiera wiele różnych białek, z których jedynie niewielki odsetek stanowią albuminy. W przebiegu stanów zapalnych, towarzyszących wielu schorzeniom, w tym chorobie Ménétriera, ilość albumin w śluzie żołądkowym gwałtownie wzrasta, co może prowadzić do ich niedoboru w surowicy. Prowadzi to do rozwoju hipoalbuminemii oraz typowych dla tego stanu objawów klinicznych – obrzęków oraz przesięków, zwłaszcza u dzieci. Obrzęki najczęściej zlokalizowane są na kończynach dolnych w okolicy kostek oraz wokół oczu.
Zapamiętaj: Ze względu na nie do końca poznaną i niejasną etiologię choroby Ménétriera, nie opracowano jak dotąd schematu leczenia o udowodnionej skuteczności. P
Należy podkreślić, że choroba Ménétriera jest stanem przedrakowym żołądka – jej obecność znacznie zwiększa u pacjenta ryzyko pojawienia się nowotworu złośliwego żołądka.
*hipoalbuminemia – obniżenie poziomu albumin w surowicy <3,5 g/l
*przesięk – nagromadzenie przenikającego z naczyń krwionośnych płynu surowiczego w tkankach i jamach ciała np. w jamie opłucnej, osierdziu oraz w otrzewnej.
Przyczyny choroby Ménétriera
Etiologia choroby Ménétriera nie została jeszcze dokładnie poznana. W przeszłości podejrzewano, że może istnieć związek pomiędzy rozwojem choroby Ménétriera a infekcjami, w tym zakażeniem Helicobacter pylori oraz wirusem opryszczki pospolitej. U wielu pacjentów z chorobą Ménétriera stwierdza się współistnienie zakażenia Helicobacter pylori, jednak ze względu na fakt, że ponad 80% populacji osób dorosłych jest nosicielami tej bakterii, nie udowodniono bezpośredniego związku pomiędzy zakażeniem H.pylori a rozwojem choroby Ménétriera.
Najbardziej prawdopodobnym podłożem choroby zdaje się być nadmierna ekspresja czynnika wzrostu TGF-α, który poprzez pobudzanie receptora naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR), doprowadza do rozrostu nabłonka i przerostu fałdów błony śluzowej. Dochodzi także do rozrostu komórek śluzowych (klinicznie manifestuje się to nadprodukcją śluzu żołądkowego) oraz spadku liczby komórek okładzinowych żołądka, które są odpowiedzialne za produkcję kwasu solnego. Spadek ich liczby może prowadzić do hipochlorhydrii (niedokwaśności soku żołądkowego), która skutkuje zaburzeniami trawienia składników pokarmowych oraz ich wchłaniania.
Postać młodzieńcza choroby Ménétriera związana jest głównie z zakażeniem cytomegalowirusem (CMV) i zwykle ma samoograniczający się przebieg.
Mechanizmy leżące u podstaw kancerogenezy (nowotworzenia) w przebiegu choroby Ménétriera pozostają nieznane.
*TGF-α (transformujący czynnik wzrostu alfa) – białko, które wiążąc się z receptorem naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR) aktywuje szlak proliferacji (namnażania się) komórek, ich rozwoju oraz wzrostu. Nadekspresja tego białka w chorobie Ménétriera jest prawdopodobnie odpowiedzialna za przerost fałdów błony śluzowej żołądka.
*EGFR (receptor naskórkowego czynnika wzrostu) – białko zlokalizowane na powierzchni komórek, wywierające znaczny wpływ na procesy biologiczne, takie jak wzrost, różnicowanie oraz obumieranie komórek.
Diagnostyka choroby Ménétriera
Diagnostyką choroby Ménétriera zajmują się gastroenterolodzy. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badania histopatologicznego wycinków błony śluzowej żołądka pobranych podczas gastroskopii. W badaniu histopatologicznym stwierdza się zwiększenie liczby komórek śluzowych, zmniejszenie liczby komórek okładzinowych oraz rozległe pogrubienie drugiej warstwy ściany żołądka (odpowiadającej błonie śluzowej). Odróżnia to chorobę Ménétriera od chorób nowotworowych, w których pogrubieniu może ulegać cała grubość ściany żołądka (błona śluzowa, podśluzowa, mięśniowa i surowicza). W endoskopii można ponadto zaobserwować zwiększenie wysokości i szerokości fałdów błony śluzowej żołądka, które mają kręty przebieg. Dla choroby Ménétriera typowa jest także obecność znacznej ilości śluzu w żołądku.
Leczenie choroby Ménétriera
Ze względu na nie do końca poznaną i niejasną etiologię choroby Ménétriera, nie opracowano jak dotąd schematu leczenia o udowodnionej skuteczności. Podejmowane są próby terapii z wykorzystaniem:
- antybiotyków – w razie stwierdzenia zakażenia bakterią Helicobacter pylori wskazana jest jej eradykacja przy pomocy tetracyklin, metronidazolu, bizmutu oraz inhibitora pompy protonowej np. pantoprazolu;
- cetuksymabu – jest to przeciwciało skierowane przeciwko receptorowi nabłonkowego czynnika wzrostu (EGFR);
- oktreotydu – lek ten zmniejsza nasilenie biegunek, ale dokładny mechanizm jego działania w chorobie Ménétriera nie został jeszcze poznany.
U części pacjentów z nasiloną hipoalbuminemią, dobre efekty odnotowano po wdrożeniu diety wysokobiałkowej.
U dzieci choroba Ménétriera ma zwykle łagodny i samoograniczający się przebieg, jednak część pacjentów może wymagać zastosowania leczenia. Lekiem z wyboru jest gancyklowir (hamuje replikację cytomegalowirusa). Ostatecznym postępowaniem, zarezerwowanym dla pacjentów z podejrzeniem nowotworu żołądka, (do którego rozwoju doszło na podłożu wieloletniej choroby Ménétriera), jest resekcja żołądka (częściowa lub całkowita gastrektomia). Pomimo braku oficjalnych zaleceń, kontrola gastroskopowa powinna być przeprowadzana u pacjentów z chorobą Ménétriera co 1-3 lata.
Czy wiesz że: kręte i szerokie fałdy błony śluzowej żołądka obserwowane u pacjentów z chorobą Ménétriera swym wyglądem przypominają powierzchnię zakrętów kory mózgu?
Choroba Ménétriera jest to rzadkie schorzenie żołądka o niewyjaśnionej etiologii, charakteryzujące się znacznym pogrubieniem fałdów żołądkowych. Objawy kliniczne choroby Ménétriera są mało charakterystyczne (ból w nadbrzuszu, nudności, wymioty, utrata masy ciała), a u części pacjentów dochodzi dodatkowo do rozwoju obrzęków na skutek hipoalbuminemii. O ostatecznym rozpoznaniu choroby przesądza wynik badania histopatologicznego wycinków błony śluzowej pobranych w trakcie gastroskopii. Jak dotąd nie ustalono jednego zalecanego sposobu terapii tego schorzenia, a w leczeniu wykorzystuje się m.in. antybiotyki (w eradykacji zakażenia H.pylori), cetuksymab oraz oktreotyd. Ze względu na znaczne ryzyko rozwoju raka żołądka, pacjenci z rozpoznaną chorobą Ménétriera powinni pozostawać pod stałą opieką gastroenterologiczną i co 1-3 lata wykonywać kontrolne badania gastroskopowe.